Jeroen van Maanen, woordvoerder FDF Nederland: ‘We moeten met onze acties nog naar Brussel, ja’
Landbouw en Nederland. Het was vele jaren een geslaagd huwelijk, maar dat staat nu op springen. Hard werkende boeren leven op voet van oorlog met politiek Den Haag.
“’s Morgens onderhandel je over de toekomst van de landbouw en ’s avonds melk je de koeien en vraag je je af of het allemaal nog wel zin heeft.” Dat zegt Jeroen van Maanen, melkveehouder maar vandaag vooral woordvoerder van de Nederlandse actiegroep Farmers Defence Force.
Op een druilerige en mistige decemberavond is de harde kern van de Farmers Defence Force bijeen in Zeewolde, in Flevoland. Wie vanuit Vlaanderen naar die kleine gemeente rijdt, heeft wel even tijd om van het Nederlandse landschap te genieten. Water, wind- en andere molens, weides en akkerland, en ook ongerept natuurgebied. En rond dat alles draait het, met een grote scheut fosfaat en stikstof.
Woordvoerder FDF
In Zeewolde woont en werkt Jeroen van Maanen, woordvoerder van de Farmers Defence Force. Het is de actiegroep die deel uitmaakt van het Landbouw Collectief in Nederland en wordt tot de harde kern gerekend. Sloten zwarte koffie, blikken oppeppende energiedrank én aan huis geleverde pizza’s. Het is er allemaal om de uitgestippelde FDF-strategie ook van comfortfood te voorzien.
Solidaire boerenacties
Het is een druk en heet najaar 2019 geweest, met meerdere actiedagen in oktober en december en de solidaire boerendruk die stevig inhakt op politiek Den Haag. Landbouw Nederland davert op de grondvesten, en dat zal de komende weken nog wel even duren. Maar wie is dat FDF? “De groep is ontstaan na de inval van voornamelijk buitenlandse, dierenactivisten van de actiegroep Meat the Victim in Lennisheuvel, een dorpje bij Boxtel”, zegt Jeroen van Maanen.
“Dat die mensen de varkensstal binnen drongen, was erg. Dat ze daar 10 uur lang konden blijven, was nog veel erger. Boeren voelden zich in de steek gelaten door hun eigen land én justitie. Daarna is de Facebookgroep FDF opgericht.”
Van acties was toen nog geen sprake, tot het Nederlands kamerlid Tjeerd de Groot van het links-liberale D66 liefst de Nederlandse veestapel met de helft zag verminderen en landbouw-onvriendelijke maatregelen voor stikstofreductie uitlekten.
Wat volgde waren 3 grote boerenacties op 1 en 16 oktober, en later ook op 18 december. “De respons op de acties was buiten alle verwachtingen. Op de tweede actie reden we met 10.000 trekkers en dik 30.000 boeren naar Den Haag.”
Wat was die druppel precies?
Het is nooit goed, en dat wringt heel erg. Eerder had je ook regels, maar je werd gelukkig van de mooie resultaten die je behaalde. Maar ook dat maaien ze nu onder je klompen weg. Ik volgde ook een strikte visie, maar plots verlies je alle houvast. Mentaal is dat zwaar, heel zwaar. Je weet als boer niet waar het naar toe gaat als je in een land woont die de voedselproducenten liever kwijt dan rijk is. En dan zie je in de supermarkten nog producten liggen uit verre landen die bij ons niét mogen worden geproduceerd. Hormonen, antibiotica, gewasbescherming… Wij moeten aan de strengste normen voldoen. In die andere landen zijn er andere regels. En het meest wraakroepende is dat dit zo overeengekomen werd in handelsovereenkomsten die door onze eigen overheid zijn afgesproken.
Waar staan jullie vandaag?
Door de acties staan we ver. Weet je, 20, 30 jaar lang zitten we als landbouwer in het verdomhoekje. Zijn we voor iedereen de oorzaak van alle problemen. Zure regen, stikstof, fosfaat, noem maar op.
Een deel van de oorzaak van het hele probleem is de versnippering in de Nederlandse landbouw. We hadden LTO, de vakbonden, andere actiegroepen… We zijn het nooit met elkaar eens geweest. Het principe van ‘verdeel en heers’ heeft de politiek perfect toegepast. Men speelde ons tegen elkaar uit. En wij hebben hen die kans gegeven. Met het Landbouw Collectief, waar het FDF deel van is, wordt er vandaag een nooit eerder geziene samenhorigheid vertoond. Akkerbouwers, varkenshouders, koeienboeren, vissers… Iedereen staat schouder aan schouder naast elkaar.
Het FDF is extremer.
Wat is extremer? We zijn ontstaan uit onvrede in een situatie die gecreëerd is onder de huidige belangenbehartigers. Vergaderen en compromissen sluiten, 30 jaar lang. Los van de competenties. Af en toe is het tijd om hard op tafel te kloppen of uit een vergadering op te stappen. Het antwoord van FDF is daarom ook wel een proteststem. Onze acties zijn geen doel op zich. Ze zijn een middel om ons doel te bereiken: dat blijft ten eerste het bekampen van het stikstofmonster.
De acties worden gesterkt door de mentale en financiële toestand van de actievoerders. Mensen zitten nu in een situatie dat ze het gevoel hebben dat ze niks meer te verliezen hebben. Dat mensen op een bepaalde manier wanhopig zijn en ook heel erg bereid zijn tot actie. Als je niks meer te verliezen hebt, dan kan je ook alles. We proberen de noodzaak van het probleem zo maximaal mogelijk te duiden, zonder een grens over te steken.
Het stikstofprobleem is er.
Ja, dat klopt maar het is een papieren probleem door de overheid gecreëerd, natuurlijk is stikstof 0,0 een probleem! We moeten het stikstofdossier werkbaar maken. We zouden het hele verhaal het liefst van tafel vegen, maar dat gaat niet. Toch blijft het je reinste onzin. We zijn er nu al te diep ingezogen. Wij willen echter ook niet dat het land in een economische recessie terecht komt.
Hoe ver kan je gaan?
Wat bedoelt u met ver gaan? Dat is een dunne lijn, ja. Je kunt ook te ver gaan zodat je alle sympathie verliest. Dat wordt vooral door de politiek en de media gebruikt om het Landbouw Collectief uit elkaar te spelen. Qua druk opvoeren willen we eindeloos ver gaan. Qua uitvoering van acties zit er een grens van wat kan, en wat niet kan.
Wat kan niet?
Ook die grens verschuift. We hadden ook nooit gedacht dat we met 10.000 tractoren over snelwegen mochten rijden. Hoe groter de beweging wordt, hoe moeilijker die inderdaad te controleren blijft. Er zijn echter heel veel mensen die in een situatie zitten waarin ze niet willen in zitten: de zorg, het onderwijs, de bouw, de landbouw… Het is allemaal rampzalig. Weet je, boeren zijn een super volk om mee actie te voeren. Ze hebben thuis een eigen bedrijf en moeten ’s avonds ook weer aan de bak. Die trekken naar het Malieveld om hun punt te maken, om eens allemaal tegelijk te vloeken en luid te toeteren. Die willen ook hun bedrijf en hun gezin niet in gevaar brengen. Het zijn geen hooligans die na een verloren wedstrijd hun stad kort en klein gaan slaan. Als je beweging groter wordt, hoef je ook niet extremer te worden in je acties. Integendeel, dan speelt net de macht van het aantal en de kracht van het getal.”
Toch loert het geweld.
We voelen dat nog niet, maar dat is niet ondenkbaar. Op een gegeven moment zitten mensen zo vol emotie. Voor die acties heb ik niet zo’n schrik dat het uit de hand loopt. Wel voor individuele gevallen, als bijvoorbeeld overheidscontroleurs op pad zijn. Die zijn wel kwetsbaar. Die controles zijn een ramp, gewoon niet normaal.
Hoe zit met de sympathie van de Nederlander?
Dat is lastig, de gemiddelde Nederlander bestaat niet. Van heel veel burgers krijgen we te horen dat we gelijk hebben. Er is echter een groot verschil tussen de burger en de consument. Als je met een microfoon op de Dam gaat staan, dan krijg je van iedereen applaus. Maar in een supermarkt kiezen ze dan toch weer voor het goedkoopste brik melk.
Wat kan je dan veranderen?
Het bewustzijn, het collectief bewustzijn. We hebben een hogere prijs nodig door een betere verdeling van de marges. Dan zullen de prijzen inderdaad stijgen, en dat is niet leuk voor sommigen die nu al moeite hebben om hun voedsel te betalen.
Dat zegt men ook in Vlaanderen: we krijgen als boer te weinig. Maar die Vlaamse landbouwer komt (nog) niet op straat.
Nee, een Nederlander is directer, minder beleefd dan een Belg. Tot voor kort kenden we dezelfde mentaliteit in Nederland. Maar er is niet veel nodig: een druppeltje in de overvolle emmer of een kort lontje in het kruitvat. Dan is het hek ook bij jullie van de dam. Het kan lekker snel gaan. Kijk maar naar Duitsland, Frankrijk, Ierland… De basis van de problemen is overal dezelfde.
Europa?
Ja, en ook wereldwijd. De afstand tussen producent en consument is veel te groot en daar wordt door de politiek en in de keten misbruik van gemaakt. Europa en Brussel: een gedrocht. We moeten met acties ook nog een keer naar Brussel, ja. De hele EU is onwerkbaar door de vele binnenlandse verschillen die eenheid onmogelijk maken. Met het klimaatbeleid en de nieuwe Green Deal raken we nu volledig het noorden kwijt. Ze willen zo graag de klimaatkampioen van de wereld zijn.
Er zijn voorbeelden in het verleden: Amerika en Obama. Die gooide de mijnen dicht, want die waren zo vervuilend. Er is echter niet 1 kool minder uit de grond gehaald. Die halen ze nu in China en Australië uit de grond. En nu zijn veel Amerikanen werkloos en sommigen zitten aan de drugs. Ze hebben geen toekomstperspectief, en dat helpt het klimaat ook niet. Ze willen bij ons ook die industrialisatie, die vervuiling, het liefst het land uit. Trump doet het nu anders, trekt de mijnen weer los en geeft zijn eigen land weer economische groei en de bevolking perspectief.
Deze regio is nochtans top.
Dat is precies zo wraakroepend, ja. Mensen trekken naar vruchtbare delta’s voor de productie van voedsel. Dus ook in Nederland. Daarbij komt nog het gunstig klimaat, de arbeidsethiek… Melken is bijvoorbeeld ons ding, puur Hollands. We hebben een grote haven en gebruiken die om goedkoop graan uit Amerika in te voeren. Op sommige punten zijn we inderdaad ‘doorgeschoten’. Vergeet echter niet dat de landbouw in Nederland de Formule 1 van de landbouw wereldwijd is, samen met Vlaanderen. Heel de wereld kijkt met grote ogen naar wat we hier presteren. Iedereen vindt het knap, en de politiek wil ons wegpesten. Pas op, ik wil best morgen maar 50 koeien melken, maar dan moet de melkprijs ook verdubbelen.
Hoe gaat u daar persoonlijk mee om?
Dubbel, heel dubbel. Een achtbaan. Ik ben zo trots op die solidariteit, die saamhorigheid. Iedere oplossing begint met: ‘Als we met zijn allen…’ En dat hebben we nu bereikt. Maar anderzijds: het gevoel dat we aan een ‘dood paard’ trekken maakt me somber. Af en toe zinkt de moed je wel in de schoenen. In het hele stikstofverhaal begint elke alinea met: “De kwaliteit van de natuur die zo belabberd is…” Zo’n gelul. Kijk naar die zure regen, van jaren geleden. Er is nooit een boom dood gegaan aan die zure regen. Die onzin moet ophouden.
Oh, jawel. Het is bitter, krom en zo dubbel. ’s Morgens zit je in Den Haag te onderhandelen over de toekomst van de Nederlandse landbouw en ’s avond melk je de koeien en vraag je je af of het allemaal nog zin heeft. Ik durfde het vroeger nooit overwegen, nu kan ik dat al. Dat is een winst op zich. Ik zou al 10 jaar meer kunnen verdienen als ik geen melkveehouder zou zijn. Maar ik melk nog zo graag. Koeien houden, dat is het enige wat er mij nog bijhoudt. Het is net door die grote passie dat mensen bereid zijn om met de acties door te gaan. Als we simpele geldwolven waren zou er geen enkele boer één dag onder de kostprijs hebben geproduceerd. Hij slachtte dan maar die koeien, en hij was klaar. Die passie houdt ons recht.
Er zijn veel positieve dingen die je sterken. Maar je merkt ergens dat het breekpunt alsmaar dunner wordt. Ik heb een relatie gehad, ik heb 2 kinderen. Door de druk die er op de schouders van boeren rust, is de relatie beëindigd. Ja, hoeveel heb ik er voor over om te blijven melken, om onder de kostprijs te blijven werken, om het hoongelach van dierenactivisten te blijven horen, om van je eigen landbouwgrond door de politiek verdreven te worden? Veel opofferingen, ja. Ook mijn relatie, of toch voor 90%. Mijn kinderen komen nog wel langs. Maar wat met de opvolging? Waar doe ik het dus voor? Dat is heel lastig.
Het gaat meer dan over het ‘boer zijn’. Het gaat over uw ‘ik’.
Ja, absoluut. De identiteit van de meeste boeren hangt voor een groot deel vast aan hun bestaan, aan hun bedrijf. Als de prijzen goed zouden zijn, betekent die passie net een meerwaarde. Dan wordt je product beter, gezonder, duurzamer… Elke psycholoog raadt je aan om te doen wat je graag doet, om je passie te volgen. Boeren doen waar hun passie ligt, maar die passie keert zich tegen ons. Gelden voor voedselproducenten dan misschien andere wetten dan voor normale mensen?
Want wenst u de boer voor 2020?
Wij zijn de zondebokken, worden collectief met het vermanende vingertje aangewezen, wij zijn de probleemveroorzakers. We willen graag meedenken aan werkbare oplossingen. Dwingen om ons te verplaatsen, is niet anders dan ons uit onze grond weg verdrijven. We wensen een stabiele overheid, betere prijzen, minder regelgeving. Werkbare oplossingen voor iedereen. We zijn geen tweederangsburgers, wij zijn de mensen die het land voeden. 1% produceert, de andere 99% profiteert daarvan. Geef ons een perspectief op een betere toekomst, een blijvend gevoel van die sterke saamhorigheid en vooral een goede verdienste voor het vele werk dat elke boer dagelijks doet. Zowel in Nederland, als bij jullie.
