Hoge concentratie glyfosaat in 1% van de akkers wereldwijd

Aan de universiteit van Sydney slaagden landbouwwetenschappers en -ingenieurs erin de eerste wereldkaart te maken met hot spots van met glyfosaat ‘verontreinigde’ grond. Om die kaart te maken, hielden de onderzoekers onder andere rekening met de biologische afbraak, de accumulatie van bodemresiduen, het afvloeiingspotentieel, de uitloging naar watervoerende lagen en de persistentie in de bodem. "We ontdekten dat 1% van de akkers wereldwijd – ongeveer 385.000 vierkante kilometer – matig tot heel verontreinigd is.”

Die akkers bevinden zich vooral in West-Europa, Brazilië en Argentinië, evenals delen van China en Indonesië. Hoofdauteur van de paper is sssociate professor Federico Maggi van het Sydney Institute of Agriculture en de faculteit Ingenieurswetenschappen geeft mee dat glyfosaat alomtegenwoordig is: “Jaarlijks wordt ongeveer 36 miljoen vierkante km behandeld met 600 tot 750 duizend ton, en zelfs in afgelegen gebieden worden residuen gevonden".

Ze publiceren de wereldkaart om de mogelijke gevolgen van glyfosaat voor het milieu en de gezondheid van de mens onder de aandacht te brengen. De kaart en de bijbehorende studie zijn gepubliceerd in het tijdschrift Science of the Total Environment.

Glyfosaat is een niet-selectief herbicide, en beter bekend als de actieve stof in Roundup. Op Europees niveau werd glyfosaat voor het eerst in 2002 goedgekeurd, er waren geen aanwijzingen dat glyfosaat kankerverwekkend zou zijn. Bij de aanvraag van de vernieuwing van de goedkeuring in 2015 kwam glyfosaat wel in moeilijk vaarwater.

Kanker, tot het tegendeel bewezen is?

Tot op nu blijft de actieve stof veelbesproken en onderwerp van debat. Zo werd vorig jaar in de VS Monsanto, de eigenaar van Round-up dat werd overgenomen door Bayer, verplicht om 2 miljard dollar te betalen aan een Californisch koppel dat beweerde lymfeklierkanker te hebben opgelopen door glyfosaat. Het was de derde keer dat Monsanto een rechtszaak verloor en in de geldbuidel moest tasten. Ook in Australië komt een rechtszaak.

"De wetenschappelijke jury weet nog niet zeker of glyfosaat een gezondheidsrisico is," zei professor Alex McBratney, directeur van het Sydney Institute of Agriculture aan de Universiteit van Sydney. "Maar we moeten het voorzorgsprincipe toepassen als het gaat om de gezondheidsrisico's. En zelfs als er geen bewijs is voor deze risico's, is het wel tijd om in de landbouwindustrie te diversifiëren in herbiciden, en dus niet te vertrouwen op slechts één enkele chemische stof. Onkruid past zich genetisch aan en bouwt resistentie op tegen glyfosaat," zei hij. "En er is steeds meer bewijs dat een nieuwe generatie van precisieonkruidverdelgers de opbrengst verder kan verbeteren."

Aanwezigheid in bodem niet te vermijden

Auteur Maggi vermeldt dat door het wijdverspreide gebruik van het herbicide, grondverontreiniging niet te vermijden is. Dit komt omdat bodemmicro-organismen moeilijk kunnen afbreken. Bij afbraak van glyfosaat komt er bovendien nog een hardnekkige verontreinigende stof vrij: aminomethylfosfonzuur (AMPA).

Volgens de onderzoekers is de contaminatie hoger in Zuid-Amerika, Europa en Oost- en Zuid-Azië en wordt dit gelinkt met de teelt van soja en maïs, en wordt die vooral veroorzaakt door AMPA en dus niet zozeer door glyfosaat zelf.

"Hoewel er controversiële visies bestaan over de veiligheid van het gebruik van glyfosaat voor de menselijke gezondheid, is er weinig bekend over de toxiciteit van AMPA en de mogelijke gevolgen voor de biodiversiteit, de bodemfunctie en de gezondheid van het milieu. Er is nog veel meer onderzoek nodig", aldus associate professor Maggi.

Europa oordeelt als ‘niet kankerverwekkend’

De vernieuwing van de goedkeuring verliep niet zo vlot. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (International Agency for Research on Cancer - IARC) benoemde glyfosaat als ‘waarschijnlijk kankerverwekkend voor de mens’. De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (European Food Safety Authority - EFSA) beoordeelde glyfosaat echter als niet kankerverwekkend. Met als gevolg dat de Europese Commissie het EFSA uitdrukkelijk vroeg om de bevindingen van het IARC te onderzoeken vooraleer haar conclusie te publiceren.

Het eerste voorstel, met nieuwe voorwaarden, voor het vernieuwen van de goedkeuring liep uit op een sisser omdat niet voldoende steun kwam vanuit de lidstaten. Een verlenging van anderhalf jaar was nodig voor een extra onderzoek van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (European Chemicals Agency – ECHA). Ook zij evalueerden en concludeerden dat glyfosaat niet kankerverwekkend is. De Europese Commissie paste de toelatingsvoorwaarden van glyfosaat weer aan. Voor een goedkeuring van 10 jaar was er onvoldoende steun, voor 5 jaar wel (van 16 december 2017 tot 15 december 2022).

Geruststellende berichtgeving

In 2018 verschenen bovendien enkele geruststellende rapporten van het EFSA. Zo zouden de eventuele glyfosaatresiduen in voeder niet negatief zijn voor het dier. Ook de Amerikaanse tegenhanger, het EPA, verkondigde dat het gebruik van glyfosaat geen risico’s geeft naar de menselijke gezondheid, als de aanbevelingen en maatregelen op het label worden nageleefd.

Ook voor het leefmilieu zou glyfosaat niet schadelijk zijn. Op Fytoweb staat te lezen dat het EFSA het risico van glyfosaat op de meeste groepen van niet-doelorganismen laag schat. Dan gaat het om waterorganismen, bijen, niet-doelarthropoden, aardwormen, bodemmacro-organismen en bodemmicro-organismen. Voor vogels en zoogdieren waren er onvoldoende gegevens om echt te besluiten dat het om een laag risico gaat. EFSA blijft toch eerder gunstig, en kon geen zorg benoemen op het vlak van leefmilieu, wat bij de meeste goedgekeurde stoffen nochtans wel het geval is. Ook naar grondwater toe is de EFSA geruststellend.

Marlies Vleugels