Jimmy Quirynen: ‘Veel innovaties lopen spaak omwille van wettelijke hinderpalen’
Wat zo’n 60 jaar geleden begon met een tweetal boerderijen, is vandaag uitgegroeid tot een flink uit de kluiten gewassen Quirynen Groep. De nood aan een efficiëntere, meer duurzame en hedendaagse landbouw lag aan de basis van de huidige samenwerking tussen de broers Frank en Bart en hun neef Jimmy. Een samenwerking die, zo blijkt, enkel maar winnaars kent.
Familiebedrijf
In de jaren zestig van de vorige eeuw startten de broers Karel en Louis Quirynen elk een eigen landbouwbedrijf: eerst varkens, later kwamen er vleeskalveren en melkvee bij. Af en toe werd er samengewerkt, op maat van het bedrijf, maar meestal konden ze het wel alleen aan.
In de jaren 90 zien de vaders hun levenswerk verdergezet worden door hun zonen. Jimmy, zoon van Karel, en Frank en Bart, zonen van Louis, nemen het roer over. Vandaag runnen ze de groep samen met hun echtgenotes, enkele kinderen en zo’n 135 medewerkers.
“Het is een bedrijf dat sterk en stabiel wil zijn”, duidt Jimmy Quirynen. Zijn betoog hield hij tijdens een hoorzitting in de commissie Landbouw in het Vlaams Parlement. “We willen de rendementen verbeteren en optimaliseren en gebruikmaken van schaalvoordelen. Het management is daarom extreem belangrijk. De problemen die zich op de meest uiteenlopende gebieden stellen, vereisen dat de juiste mensen op de juiste plaats zitten en dat alle neuzen in dezelfde richting wijzen. Modern management is dan ook een must.”
Aan het begin van de keten staan nog altijd maïs en gras, als voer voor de 1.200 koeien die drie keer per dag gemolken worden en dagelijks 35.000 liter melk geven. “Die melk wordt niet meegegeven naar de fabriek, maar wordt op de Hollebeekhoeve in Kruibeke dagvers verwerkt tot zuivelproducten – diverse producten, maar geen harde kazen – die binnen de 24 uur bij de klant zijn. Zo wordt de korte keten in de praktijk gebracht.”
Groene stroom
voor 20.000 gezinnenVeel aandacht gaat dus naar innovatie. Een van de paradepaardjes is Quirynen Energy Farming, die prat gaat op een circulaire manier van ondernemen. “Het circulaire en duurzame streefden we al bij de opstart zo’n 10 à 12 jaar geleden na.”
Het gaat dan om de verwerking en valorisatie van de eigen mest en energieproductie. Vorig jaar werd ook het landbouwgedeelte van de Hollebeekhoeve doorgelicht door CO2logic. “Zo bekwamen we het certificaat van CO2-neutral Company en CO2-neutral Product. Dat is een behoorlijk unieke prestatie, waar we heel trots op zijn”, duidt Jimmy Quirynen.
Koeienmest is een van de grondstoffen voor de energieproductie in de eigen biogasinstallatie. Hiermee wordt de uitstoot van methaan maximaal voorkomen en wordt jaarlijks via WKK voor 20.000 gezinnen elektriciteit opgewekt. Met de resterende warmte wordt de restfractie van de mest gedroogd tot er een NPK-meststof overblijft. Die wordt dan weer verwerkt in organische meststoffen die men zelf (samen met twee collega-partners) produceert bij Fertikal in de Antwerpse haven en naar een vijftigtal landen exporteert. Wekelijks betekent dit zo’n tachtig à negentig containers die vanuit Antwerpen vertrekken.
“Op die manier wordt in een duurzame oplossing voorzien voor het Vlaamse mestprobleem. Een deel van de mest gaat ook terug naar de eigen akkers, waar die bijdraagt aan de productie van gras en maïs. Zo wordt de cirkel gesloten.”
Hergebruik van afvalwater
De reden voor al deze innovaties ligt voor de hand: er moest een toekomstgerichte oplossing komen voor de mest- en afvalwaterproblematiek. Daarom wordt het digestaat (het restproduct van de biogasproductie) uit de vergister gedroogd met restwarmte en opgewaardeerd tot organische meststof.
“Het digestaat bevat water, levende en dode organismen en mineralen. In de gloednieuwe biogasinstallatie in Kruibeke wordt het afvalwater en de dunne fractie van de mest biologisch gezuiverd en gefilterd tot loos- en drinkbaar water. Ook de precisiebemesting op basis van een gps-signaal zal verder ontwikkeld worden en zal over enkele jaren volwaardig operationeel zijn. Met de technologische ontwikkelingen gaat het dus wel goed”, zegt Jimmy Quirynen.
De laatste 12 jaar heeft men veel ervaring opgedaan en het een en ander kunnen bijsturen. Naast mest en digestaat is men een vijftal jaar geleden ook de afvalwaterproblematiek beginnen aanpakken. “In Merksplas wordt al het afvalwater, run-offwater en opgevangen regenwater biologisch gezuiverd in een groot bassin van 30.000 kubieke meter. Dit volume aan water kan nu al volledig hergebruikt worden om de velden te beregenen of als reinigingswater. Over enkele jaren moet het ook kunnen dienen als drinkwater voor koeien. Dit moet ons op termijn toelaten om geen water meer uit de ondergrond op te pompen.”
Nutriëntenrecuperatie
De recuperatie van nutriënten blijft nog een uitdaging. Vooral voor stikstof is het niet eenvoudig om aan de bestaande wetgeving te voldoen. “De mest kan gestript worden, waardoor er ammoniumnitraat geproduceerd kan worden dat identiek is aan het industriële product. Ook stikstof kan gestript worden in een circulair procedé dat ecologisch, technisch en economisch haalbaar is en een oplossing genereert voor de mestproblematiek. Wettelijk gezien gaat het dan nog altijd over mest. Allicht zal hier op termijn wel verandering in komen, maar ondertussen zijn er, ondanks de beschikbaarheid van de technologie, toch heel wat jaren verloren gegaan.”
Mest zou in deze tijden geen probleem meer mogen zijn. Het is een grondstof die kan uitgesplitst worden en die deels voor Quirynen Energy Farming een opbrengst is geworden, waardoor de afzetkosten serieus verminderd werden. “Mest bevat fosfor en stikstof. Fosfor is een nuttige grondstof die in de dikke fractie achterblijft. Als men de stikstof uit de dunne fractie kan strippen en er ammoniumnitraat van kan maken, is mest geen probleem meer, want met ammoniumnitraat kan perfect worden gewerkt. Als de wetgeving toelaat om mest te raffineren, kan er zelfs een toegevoegde waarde gecreëerd worden.”
“Een algemeen bemestingsbeleid is geen goede benadering”, vindt Jimmy Quirynen. “Elke teelt heeft een eigen mestbehoefte. De normen moeten meer gediversifieerd worden naar teelt en bodemsamenstelling. Zo heeft intensief grasland veel meer nood aan stikstof dan bijvoorbeeld maïs.”
Wetgeving beter afstemmen
De wetgeving zou beter moeten afgestemd worden op trends als circulariteit en Cradle to Cradle. “In het verlengde daarvan moet de overheid bedrijfszekerheid bieden via toekomstgerichte wetgeving en kortere doorlooptijden voor vergunningsaanvragen. Nu lopen veel innovaties spaak omwille van wettelijke hinderpalen. Voor bedrijven die willen innoveren, is dit een slopend proces. Zonder bedrijfszekerheid wordt innovatie gefnuikt, want innovatie vraagt vaak grote investeringen waarvan het rendement niet zeker is.”
“De onzekerheid wordt nog vergroot omdat er bij verschillende instanties vaak verschillende visies bestaan. Een totaalvisie van de overheid over waar men in de toekomst naartoe wil, ontbreekt echter. Een dergelijke visie mag niet gebaseerd zijn op emotie, maar moet berusten op feiten, onderzoek en het vastleggen van doelen. Zonder een breed gedragen langetermijnvisie dreigen de bedrijven het vertrouwen en de moed te verliezen”, geeft Jimmy Quirynen nog mee.
Haalbaar totaalconcept
De ervaringen van de Quirynen Groep tonen aan dat er wel degelijk een betrouwbaar, betaalbaar, efficiënt en economisch haalbaar innovatiesysteem kan worden opgezet in een totaalconcept voor energieproductie, mestverwerking en water. “Tien jaar hard werken, goed nadenken en innoveren heeft voor de groep geresulteerd in een sluitende systemische oplossing, die momenteel echter nog op wettelijke grenzen stuit, vooral qua stikstof-strippen. Het is duidelijk dat de wettelijke categorisering van uit mest gewonnen ammoniumnitraat moet worden aangepast.”
Jimmy Quirynen geeft nog een aantal voorbeelden over belemmering van innovatie, zoals in Merksplas, waar de firma op de hoofdlocatie een aanvraag indiende om het afvalwater te hergebruiken. “Daarvoor moesten 7 verschillende instanties en de gemeente hun toestemming geven. Pas na 2 jaar was er consensus over de wijze waarop dat moest gebeuren, en pas dan konden de vergunningen worden aangevraagd.”
Tot dan liep al het afvalwater (silosappen en terreinwater) van het bedrijf zonder problemen de sloot in. Door een investering van 800.000 euro werd het afvalwater, ongeveer 60.000 m3, opgevangen, gereinigd (daf-installatie) én biologisch gezuiverd. “Dit jaar zal er ook nog een ultrafiltratie geplaatst worden. Daarna is het water geschikt om te lozen. Nu wordt het voor beregening van de velden en reinigingsdoeleinden gebruikt. Daarmee begonnen de problemen pas echt, want volgens de wetgeving blijft gezuiverd water gewoon afval. Het voldoet echter bijna aan alle voorwaarden om te mogen lozen, en als lozing zou het dan plots geen afval meer zijn.”
De grondstofverklaring (nodig om het gezuiverd water te mogen gebruiken) moet om de 2 jaar worden hernieuwd. Een voorwaarde hierbij is dat er bij beregening geen plasvorming op de velden mag ontstaan en er geen water in de grachten rondom de velden mag terechtkomen.
“Beregening gebeurt in droge periodes, maar een droge grond neemt moeilijk water op, waardoor plasvorming haast onvermijdelijk is. Door plasvorming en door het lopen van een beetje water in de grachten rondom de velden werd de grondstofverklaring niet verlengd.”
“Nu hebben we een vergunning aangevraagd voor een waterput om de velden te kunnen beregenen. En vroegen we een lozingsvergunning aan om het gezuiverde afvalwater te kunnen lozen om zo in de toekomst problemen met grondstofverklaringen en boetes te vermijden. Zo werd er een boete van 80.000 euro uitgeschreven, omdat bij het beregenen biologisch gezuiverd water in de gracht liep. In West-Vlaanderen werd daarentegen een zelfde project bejubeld en goedgekeurd met Europese subsidies. Wij kregen hiermee echter heel wat problemen, begrijpe wie begrijpen kan.”
Wettelijke zekerheid
“Ik was laatst in Brazilië, daar legt de overheid de voorwaarden op waaraan bedrijfswater moet voldoen, maar bemoeit ze zich niet met de wijze waarop en hoe het gebruikt wordt. Dit leidt tot een eenvoudige en doorzichtige wetgeving, maar wel met hoge boetes voor wie niet voldoet aan de opgelegde voorwaarden. Dit lijkt me een betere manier van werken.”
Quirynen Groep kiest de locatie voor bedrijven in een regio waar de nodige vergunningen kunnen bekomen worden, eerder dan op een plaats met economisch gezien de beste ligging. “Wettelijke zekerheid is immers heel belangrijk”, besluit Jimmy Quirynen.
