Waals label dat een eerlijke prijs voor de landbouwer belooft, groeit
We vinden producten met het label ‘Prix Juste’ steeds vaker op boerderijen en in supermarkten in Wallonië. Het is een teken dat het initiatief niet alleen producenten maar ook consumenten aanspreekt. Deze groei mag echter niet verhullen dat zowel de landbouwers als de producentenorganisatie moeilijkheden ondervinden om het label goed in te zetten. We maken 2 jaar na de oprichting de balans op.
Het label ‘Prix Juste Producteurs’, dat 2 jaar geleden door de producentenorganisatie Collège des producteurs werd voorgesteld, stelt de consument in staat om snel en gemakkelijk producten te identificeren waarvoor landbouwers een eerlijke prijs krijgen. De ontwikkeling van het label volgt op een eenvoudige constatering: steeds meer consumenten willen bij het kopen van voedsel zeker weten dat de producent een eerlijke prijs krijgt.
"Om het keurmerk erkend te krijgen, hebben wij een lastenboek opgesteld. De naleving van dit lastenboek is een voorwaarde voor de toekenning van het label, opdat de boer een eerlijke vergoeding krijgt", legt Emmanuel Grosjean, coördinator van het Collège des producteurs, uit. Voor producenten die rechtstreeks verkopen is het label ook toegankelijk, wanneer de productiekosten in aanmerking worden genomen bij de berekening van de verkoopprijzen. "Dit stelt hen in staat om de waarde van hun productie te verhogen, ook in de korte keten."
Jaaromzet van 12,5 miljoen
Sinds de oprichting van de ‘Prix Juste Producteur’ zijn bijna 100 etiketteringsdossiers, die 1.240 producenten vertegenwoordigen, aan het Collège des producteurs voorgelegd. 52 dossiers, voor een totaal van 420 producenten, hebben geleid tot de toekenning van het label aan verschillende producten. 45 andere dossiers, die 830 producenten vertegenwoordigen, worden momenteel verwerkt. Een aantal aanvragen heeft niet geleid tot het verkrijgen van het label. Een groot deel, 36,5% van de geëtiketteerde producten, is afkomstig uit de biologische landbouw.
"De jaarlijkse omzet van de producenten uit de verkoop van gelabelde producten wordt geschat op 12,47 miljoen euro. Dit gaat onze verwachtingen ver te boven, die waren 500.000 euro..." Deze resultaten worden opgedreven door 2 grote ‘families’ van voedingsmiddelen die in Wallonië bekend zijn en die een groot aantal landbouwers vertegenwoordigen, namelijk Coq des préses-pluimvee en Porc Qualité Ardennes-vlees.
De catalogus van gelabelde producten wordt ook uitgebreid. Het omvat groenten en fruit (20 referenties), vlees (21 referenties), melk en zuivelproducten (11 referenties), eieren (7 referenties), bier (een tiental referenties)... "We werken aan verschillende dossiers die, als ze succesvol zijn, ons in staat zullen stellen om het aanbod uit te breiden met meel, aardappelen...".
Ongeveer de helft van de aanvragen wordt ingediend door producentengroeperingen; de andere helft wordt individueel ingediend. "Een groot aantal aanvragen komt uit de vleessector, die momenteel een zeer gecompliceerde situatie doormaakt. Prijskwesties, en vooral eerlijke prijzen, zijn uiterst belangrijk", zegt de heer Grosjean.
Cruciaal punt in de discussie
"Twee jaar na de lancering van het label maken we een eerste positieve balans op. In de handelsbesprekingen tussen producenten en hun afnemers zijn veranderingen waargenomen: de notie van een eerlijke prijs is steeds meer aanwezig. Dit vertaalt zich niet altijd in een label, maar we zien dat het een cruciaal discussiepunt is geworden", vervolgt hij.
Onderhandelingen zijn ook gemakkelijker als er al een gecertificeerde handelsrelatie bestaat tussen boeren en hun afnemers. "Het is gemakkelijker om nieuwe handelsrelaties van hetzelfde type te creëren met dezelfde partner, wat leidt tot het op de markt brengen van andere ‘Prix Juste’-producten. De deur staat in zekere zin al open."
Productiekosten lastig te berekenen
Deze eerste 2 jaar hebben het ook mogelijk gemaakt om de obstakels te identificeren waarmee producenten, individueel of in groepsverband, worden geconfronteerd bij hun onderhandelingen en hun verzoeken om etikettering. "De berekening van de productiekosten, met inbegrip van de billijke vergoeding van de producent, is het meest genoemde obstakel. Veel boeren vragen onze steun om hun berekeningen te verfijnen." Dit gaat echter niet zonder problemen.
Ten eerste is het proces voor sommige producten gemakkelijker dan voor andere. "In het geval van eieren, zuivelproducten of vlees is de economische dynamiek van de bedrijven van seizoen tot seizoen relatief stabiel. De productiekosten kunnen vrij gemakkelijk worden ingeschat. Dit is niet het geval voor andere groepen producenten, zoals tuinders... "De productie van groenten is nauw verbonden met de seizoenen en het klimaat. Deze grote variabiliteit bemoeilijkt de berekeningen."
Wanneer landbouwers zich vervolgens rond een gemeenschappelijk project groeperen, moet bij de berekening van de productiekosten rekening worden gehouden met hun diversiteit. "Sommige actoren hebben hogere kosten, andere bereiken dezelfde resultaten tegen lagere kosten. Dit is onvermijdelijk, zowel in de biologische als in de conventionele landbouw, en hangt af van vele factoren (omvang van de veestapel, bebouwde oppervlakte, landbouwregio, enz.). Het vinden van een ‘eerlijke prijs’, die voor iedereen geldt, is niet altijd gemakkelijk, maar is essentieel om een goed evenwicht in de groep te bewaren.
Ten slotte hebben sommige producenten de neiging om zich in de schoenen van hun kopers te plaatsen. "In plaats van vooral te denken aan de eigen behoeften, vragen ze zich af hoeveel de kopers bereid zouden zijn te betalen. Maar ze moeten niet bang zijn om de ware kosten van hun werk te benadrukken", zegt Grosjean. Bewustmaking van de boeren is daarom noodzakelijk. "We leggen hen uit dat ze duidelijk moeten zijn met hun partners, door hun productiekosten te presenteren en hun beloning daar onderdeel van te maken. Op deze manier maken zij op hun beurt de kopers bewust van de realiteit. De marktprijzen zouden niet hun enige leidraad moeten zijn!"
Concurrentie en misbruik
In dit verband moet het College des producteurs bijvoorbeeld letten op de manier waarop de distributeurs communiceren. Ze mogen aankondigen dat ze ‘Prix Juste’-producten op de markt brengen, maar kunnen op geen enkele manier beweren dat ze zelf het label dragen. "Gelabelde producten moeten op de juiste wijze in de schappen worden vermeld. Voor levensmiddelen die in bulk worden verkocht, zoals vlees of groenten en fruit, moet het ‘Prix Juste’-logo op het prijsetiket worden aangebracht. Het prijsetiket moet worden gewijzigd als het product wordt vervangen door een ander product uit een niet-gelabelde voorraad, bijvoorbeeld om een voorraadtekort aan te vullen".
Er worden daarom controles uitgevoerd om ervoor te zorgen dat deze regels worden nageleefd. "We vragen de producenten ook om attent te zijn, om ervoor te zorgen dat hun partners het label respecteren." In de praktijk zijn fouten zeldzaam en meer het gevolg van onwetendheid dan van opzettelijk misbruik. Ook om mogelijk misbruik te voorkomen, moeten verwerkte levensmiddelen voor ten minste 80% bestaan uit producten uit een eerlijke handelsrelatie om in aanmerking te komen voor het label. "Op die manier voorkomen we dat bepaalde producten van het label profiteren wanneer slechts een klein deel van hun grondstoffen wordt geleverd door een boer die naar behoren wordt beloond. Enkele uitzonderingen worden getolereerd, zoals bier, dat voornamelijk uit water bestaat.”
"We moeten ook aandacht hebben voor concurrentieproblemen. Het is mogelijk dat 2 groepen producenten met dezelfde koper moeten onderhandelen... Dit mag niet leiden tot een prijzenslag, die leidt tot een neerwaartse prijsherziening, ten nadele van de boeren en veehouders. Laten we niet vergeten dat het doel van het label is om de producenten een eerlijke vergoeding te geven en dat mag bij de onderhandelingen niet worden vergeten. De ‘Prix Juste’ maakt het mogelijk om voedsel weer de echte waarde te geven."
In dit verband hebben de teams van het College des producteurs die verantwoordelijk zijn voor het label, richtsnoeren ontwikkeld die hen in staat stellen om te controleren of de productiekosten naar behoren in aanmerking worden genomen in de handelsbetrekkingen. Dit stelt hen in staat om ervoor te zorgen dat de handelsbetrekkingen goed van start gaan. Als de afwijkingen van de normen te groot zijn, wordt het label niet toegekend.
Consumenten begeleiden
"Met de uitbreiding van het assortiment van gelabelde producten moeten we de vragen beantwoorden die sommige van onze medeburgers stellen", gaat hij verder. Sommigen maken zich zorgen over het feit dat zij niet voldoende inkomsten hebben om toegang te krijgen tot deze producten. "De prijs die de consument aan de distributeur betaalt, wordt verdeeld over verschillende spelers. Slechts een deel gaat naar de producenten, de rest gaat naar de andere schakels. Het kan dus zijn dat de uiteindelijke verkoopprijs, in de winkels, niet afwijkt na de etikettering. Ofwel omdat de distributeur zijn marge verlaagt, ofwel omdat hij de stijging van zijn kosten doorberekent aan verschillende producten, zodat de effecten minder merkbaar zijn".
Tegelijkertijd moeten de consumenten worden voorgelicht over de werkelijke waarde van ons voedsel om de productie van gezond en duurzaam voedsel in Wallonië in stand te houden. Als de groei van het label doorgaat zoals nu, zal deze communicatie-uitdaging moeten worden ontwikkeld en gepaard moeten gaan met promotionele acties.
Een nieuwe versie, begin 2021
Tot slot zal naar verwachting begin 2021 een nieuwe versie van het lastenboek worden uitgebracht. "In deze update zullen bepaalde situaties worden opgenomen die we niet hadden voorzien, maar waar we nu mee te maken hebben", zegt de heer Grosjean. Met name zullen de etiketteringsmogelijkheden voor individuele producenten worden uitgebreid. Voorlopig kunnen ze alleen profiteren van het label wat betreft de producten die ze in de EU verkopen," zegt de heer Grosjean.
Hierdoor zullen met name de etiketteringsmogelijkheden voor individuele producenten worden uitgebreid. "Voorlopig kunnen ze alleen profiteren van het label bij producten die ze rechtstreeks aan de consument verkopen. Sommige van hen hebben een gezonde en eerlijke werkrelatie met de verwerkers (ijsmakers, kaasmakers, enz.) en willen dat de producten die het resultaat zijn van deze samenwerking het label ‘Prix Juste’ krijgen. Dit zal mogelijk zijn."
Op dezelfde manier kunnen landbouwers die rechtstreeks met de franchisewinkelmanagers werken, een individuele aanvraag voor etikettering indienen zodra is gecontroleerd of de specificaties van de ‘eerlijke prijs’ zijn nageleefd.
