Agro-ecoloog Alain Peeters: “Iedereen kan agro-ecologisch boeren”
Voor Alain Peeters is agro-ecologie niet alleen een manier van boeren: “Het is een reis waar geen eindpunt te zien is, het is eigenlijk een soort levensvisie.” De functie van secretaris-generaal van Agro-Ecology Europe (de Europese vereniging voor agro-ecologie) is hem dus op het lijf geschreven. Zelf bezit hij geen boerderij, maar hij managet er wel verschillende. Andere landbouwers geeft hij dan weer advies.
Hij beschrijft zichzelf als een agronoom, Alain Peeters, meer bepaald een agro-ecoloog. En dat wordt duidelijk als je naar zijn levenspad kijkt. Nadat hij afstudeerde aan de universiteit van Louvain-la-Neuve, vertrok hij naar Afrika in opdracht van de Europese Commissie. “Doorheen heel mijn carrière probeer ik de milieu-impact van gangbare landbouw te verbeteren”, geeft hij mee. Zelfs in Afrika managede hij een experimentele boerderij en in Europa managede hij er 2. Terug in België werd hij professor ‘Algemene agronomie’. “In de jaren 90 kreeg ik ook de 2 eerste Europese onderzoeksprojecten met betrekking tot biologisch boeren. Eén daarvan was ‘Ecofarm’, waar het ging om ecologisch boeren. Dat leunt al dicht aan tegen agro-ecologie.”
Maar wat bedoelt hij net met goed agro-ecologisch boeren? En hoe helpt hij de landbouwer daarbij? Dat vroegen we hem in een interview.
Heb je zelf een agro-ecologische boerderij?
Alain Peeters: “Ik heb zelf geen boerderij, maar ik kom wel met vele landbouwers in contact. De laatste 8 jaren managede ik verschillende boerderijen en was ik mentor voor andere. En als ik zeg ‘managen’, bedoel ik dat ik de beslissingen zelf neem, en ik die laat uitvoeren door de landbouwondernemer. In de rol van mentor geef ik enkel advies, en overleggen we over agro-ecologische praktijken met de boer die ze uitvoert. Zo ontwikkelde ik agro-ecologische systemen in 8 boerderijen. Om zo’n systemen te ontwikkelen moest ik zelf ook boerderijen managen, anders weet je ook niet wat de mensen doen. Voor mij was het nodig om de technische, maar ook de economische, sociale en milieumogelijkheden ervan te weten en dus te tonen.”
Wat leerde je dan?
Ik kreeg 8 jaar geleden de mogelijkheid om een eerste boerderij van 100 ha te managen. Dat was een goed moment om de theorie die ik had opgedaan te koppelen met de praktijk. Het was een hele uitdaging, want het doel was een biologisch systeem zonder grondbewerking te ontwikkelen. Toen was ik ervan overtuigd dat onkruid bestrijden niet lukt als je geen herbiciden en ploeg hebt. Maar na 2 à 3 jaar heb ik een systeem ontwikkeld, en dat werkt heel goed. Verder werkte ik aan op gras gebaseerde systemen, waarbij herkauwers enkel op gras leven. Een ander revolutionair idee was dat landbouw de mensen uit de stad moet voeden, want stadsmensen zoeken nu meer en meer lokale producten met kwaliteit. Als je zo begint te denken, dan moet ons voedselproductiesysteem helemaal veranderen: niet elke boerderij kan alles produceren, maar het zou toch wel moeten kunnen op schaal van een regio. Ook in de politieke context van de wereld nu moet de autonomie verhogen: afhangen van andere landen is gevaarlijk.
Wat betekent agro-ecologie voor u?
Agro-ecologie is een breed begrip. Allereerst is het een wetenschap, maar het is ook een praktijk én een beweging. In agro-ecologie zijn er 2 duidelijke strategieën: de ecologische en de economische strategie. De ecologische strategie bestaat erin zo veel mogelijk fossiele brandstoffen en chemie te vervangen door de ecosysteemdiensten van biodiversiteit. Dat klinkt vrij theoretisch. Eigenlijk betekent dat bijvoorbeeld dat stikstofbemesting vervangen wordt door vlinderbloemigen die stikstof vastleggen. Insecticiden worden dan weer vervangen door natuurlijke vijanden. En fungiciden zijn niet meer nodig als er sprake is van een levende bodem met een grote diversiteit aan micro-organismen. Planten worden dan niet veel meer ziek, omdat de meeste micro-organismen niet pathogeen zijn en in symbiose leven met de planten. De micro-organismen beschermen ook tegen pathogenen. Met andere woorden, er is een ecologisch netwerk, een levende bodem en goede gewasrotatie met een goede verhouding van peulvruchten nodig waardoor veel commerciële inputs vervangen kunnen worden door natuurlijke processen. In de economische strategie van een conventionele boerderij wordt rekening gehouden met productiekost en inkomen. Agro-ecologie verlaagt de productiekosten (minder aankoop van inputs, minder grote investeringen) en verhoogt de inkomsten door de productie van kwaliteitsvoedsel, de verwerking ervan wanneer dat mogelijk is en de verkoop ervan in korte keten en lokaal.
Is het voor elk landbouwbedrijf mogelijk om agro-ecologie te implementeren?
Ja, want de principes zijn overal in de wereld geldig, in grote en kleine boerderijen, in gematigde regio's en in de tropen. Daarover publiceren we ook, dat agro-ecologisch boeren even kosteneffectief kan zijn als conventionele systemen. Echter, veranderen is altijd moeilijk en risicovol. Boeren die willen overschakelen naar agro-ecologie moeten daarom worden bijgestaan en geholpen. We starten nu ook een programma op waarbij landbouwers veel samen komen in groep, bijleren van elkaar en uiteindelijk leren hoe hun bedrijf agro-ecologisch te leiden. Het doel is om duizenden boerderijen te doen overschakelen naar agro-ecologie in België. Het systeem werkt en dat willen we verspreiden.
Kan je wat meer vertellen over de boerderijen die je managet en adviseert?
De meeste landbouwbedrijven die ik manage, liggen in Wallonië. Ik volg er ook één op in Vlaanderen en één in Frankrijk. Ook in Roemenië heb ik contact met een landbouwer. Echter, met de coronacrisis is het moeilijk om contact te hebben en te adviseren. De meeste zijn gemengde bedrijven met vee en akkerbouw, met groottes tussen 40 ha en 100 ha. Daarnaast zit ik in een project met microbedrijven voor de productie van groenten in Wallonië.
Hoe is de situatie in Roemenië voor landbouwers?
Welke tips geef je een landbouwer die agro-ecologisch wil boeren?
Dus ik begrijp van u dat biologisch boeren niet hetzelfde is als agro-ecologisch boeren?
Wat is volgens jou de grootste uitdaging voor de toekomst van de landbouw?
Het is moeilijk om slechts één uitdaging op te noemen, want er zijn er vele. Allereerst verontrust het me dat het aantal boeren in Europa stijl naar beneden gaat. Het zou jammer zijn mocht het beroep landbouwer – en vooral de familiebedrijven – uitsterven. Zeker omdat we zo kennis verliezen. We hebben landbouwers nodig om het landschap te vormen, voor de biodiversiteit en natuurlijk om kwaliteitsvolle producten te maken. Daarnaast is er de biodiversiteitscrisis: in de laatste 30 jaar is de biodiversiteitsindex gedaald met 60%! Het gaat te snel. Ten slotte denk ik dat klimaatverandering een belangrijke uitdaging is voor de landbouw. Positief is wel dat landbouw wordt ingezet om koolstof vast te leggen in de bodem. We kunnen systemen ontwikkelen waarbij boeren die zich daarvoor inzetten, daarvoor betaald worden. Maar ik geloof dat agro-ecologie ook hier een oplossing kan bieden. Door agro-ecologisch te boeren, maak je je bedrijf en je gewassen weerbaarder.