Het is dan ook jammer dat er in de vleeskippensector een kentering wordt waargenomen in deze tot nu toe gunstige evolutie. Het totale gebruik en in het bijzonder, het gebruik van de kritisch belangrijke quinolones bij pluimvee tonen een alarmerende stijging. Deze ongunstige cijfers zijn duidelijk in contradictie met de 2020 doelstellingen en getuigen van weinig motivatie voor de nieuwe 2024 doelstellingen.
Mooie resultaten
Elk gebruik van antibiotica veroorzaakt een selectiedruk op resistente bacteriën. Minder antibiotica gebruiken is dan ook de meest efficiënte weg naar minder resistente bacteriën. Zo blijven antibiotica gewaarborgde middelen bij de behandeling van bacteriële infecties bij mens en dier. In België werden al mooie verwezenlijkingen bereikt ten opzichte van de vooropgestelde 2020 doelstellingen (Visie 2020 en Antibioticaconvenant).
Tussen 2011 en 2019 konden volgende realisaties worden opgetekend voor het diergeneeskundig antibioticumgebruik:
- 40,3 % in het totale gebruik van antibiotica,
- 77,3% in het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica, zijnde de quinolones en de derde en vierde generatie cefalosporines,
- 71,1% in het gebruik van de met antibiotica gemedicineerde voeders.
Bovenstaande bereikte dalingen zijn erg bemoedigend. De monitoring van het antibioticumgebruik op het niveau van de individuele veehouderij toont echter een toegenomen gebruik bij pluimvee. Deze stijging situeert zich zowel in het totale gebruik als in het gebruik van de kritisch belangrijke quinolones en in het gebruik van colistine, tevens een kritisch belangrijk antibioticum maar met een nog hogere prioriteit voor de volksgezondheid.
Figuur 1 toont een stijging van 1 ton gebruikte antibiotica bij pluimvee tussen de periode juli 2019-juni 2020 ten opzichte van dezelfde periode één jaar terug. De vleeskalversector en de varkenssector tonen een daling over dezelfde periodes.
In figuur 2 wordt het gebruik van de fluoroquinolones weergegeven bij pluimvee, vleeskalveren en varkens. Een duidelijke toename in het gebruik wordt waargenomen bij pluimvee, zowel in aantal gebruikte tonnen als in het aantal bedrijven die gebruik maakt van deze middelen. In andere diersectoren blijft het gebruik eerder gelijk.
Ook neemt het gebruik van colistine toe in de pluimveesector, terwijl andere diersectoren een daling optekenen (figuur 3). Het afgenomen gebruik in de varkenssector is, in combinatie met de afname in gebruik van zinkoxide, een positief gegeven.
Toegenomen in pluimvee
Door het toegenomen gebruik in de pluimveesector komt de realisatie van de tweede doelstelling van de Visie 2020 in gevaar. In 2020 werd ook een nieuw plan voor het diergeneeskundig antibioticumgebruik bekend gemaakt: de Visie 2024 met doelstellingen te bereiken tegen eind 2024. De eerste doelstelling in dit plan is gestoeld op de antibioticumgebruiksdata die verzameld worden op het niveau van de individuele veehouderij voor pluimvee, varkens en vleeskalveren. De eerste doelstelling luidt dan ook als volgt:
Diersoortspecifieke grenswaarden op bedrijfsniveau en maximum 1% alarmgebruikers tegen 2024
Deze doelstelling krijgt vorm door het opstellen van een reductiepad voor elke diersector. Dit reductiepad wordt bepaald door het vastleggen van diersoortspecifieke grenswaarden. Deze grenswaarden categoriseren ‘laaggebruikers’ (groene zone), ‘aandachtgebruikers’ (gele zone) en ‘grootgebruikers’ (rode zone). Bedrijven/diercategorieën die lange tijd in de rode zone blijven, worden alarmgebruikers en bevinden zich in de ‘paarse zone’. Voor hen zullen maatregelen worden voorgesteld. Het reductiepad wordt stapsgewijs bepaald met tussentijdse grenzen voor 2022. Er wordt gestreefd naar een evenredige verdeling van de lasten over de verschillende diersoorten. Op deze manier worden alle veehouders en dierenartsen individueel geresponsabiliseerd.
De gezamenlijke reductie kan dan resulteren in de tweede doelstelling van de Visie 2024:
Het totaal antibioticumgebruik bij dieren in België evolueert naar het mediaan gebruik in Europa tegen 2024: 50 mg/kg biomassa
Het mediane antibioticumgebruik in Europa is de laatste jaren stabiel gebleven. Ook landen met vergelijkbare, intensieve productiesystemen als België, hebben een antibioticumgebruik rond de 50 mg/kg biomassa. Een graduele reductie van het antibioticumgebruik in België moet finaal leiden naar een totaal gebruik van ongeveer 50 mg/kg biomassa en dit tegen eind 2024. Dit betekent dat we ten opzichte van 2011, 65% minder antibiotica zouden gebruiken in de diergeneeskunde.
Andere doelstellingen
Tot slot zijn er ook nog een derde en vierde doelstelling.
Zo werd er voor colistine, kritisch belangrijk antibioticum met hoogste prioriteit voor de mens, een afzonderlijke doelstelling vooropgesteld (figuur 4: derde reductiedoelstelling van de Visie 2024). Deze doelstelling is gebaseerd op de wens van het Europese Geneesmiddelenagentschap EMA. Voor Europese landen met een laag gebruik van colistine in de diergeneeskunde, heeft het Europese Geneesmiddelenagentschap EMA een doelstelling van 1 mg/PCU gebruik vooropgesteld. In 2019 bedroeg het gebruik van colistine in België 1,50 mg/kg en werd er al met 66,4% gereduceerd sinds 2011. Het streefdoel is om uiterlijk eind 2024 de EMA-doelstelling te realiseren. Hiertoe is het gebruik van colistine in gemedicineerde voerder al stopgezet.
Duurzaamheidscharter
Wat betreft het gebruik van de met antibiotica gemedicineerde voeders, is de doelstelling om te evolueren naar een totale reductie van 75% tegen eind 2024. Ondertussen heeft de Belgian Feed Association (BFA) een duurzamheidscharter bekend gemaakt, waarin gestreefd wordt naar een nul gebruik van antibiotica in het voeder en dit tegen 2030.
Het nieuwe Visie 2024 plan maakt samen met de engagementen van de overheid, deel uit van het ‘Nationale One Health actieplan’. Dit plan is opgesteld om de strijd tegen antibioticumresistentie verder aan te pakken en omvat niet enkel acties binnen de diergeneeskunde, maar heeft ook een pijler binnen de humane geneeskunde en het leefmilieu.
Amcra
