Mogelijkheden van spitzaaien ervaren

Landbouwer Stef zit met andere akkerbouwers in de Whatsappgroep van boerenadviseur.be, die mede beheerd wordt door agro-expert en teeltbegeleider Wim Fobelets. Er werd enige weken terug een bevraging gedaan onder de leden hoever het stond met de zaai van wintertarwe. Uit de respons bleek duidelijk dat de landbouwers plannen hadden, maar dat ze deze verstoord zagen worden door het natte najaar. Plots konden ze niet meer op een ‘normaal’ tijdstip en/of met bekende mechanisatie aan de slag. Ook op dit probleem uit de praktijk werd gereageerd door de aangesloten landbouwers.

Out-of-the-box denken

“Nu in dergelijke natte bodemomstandigheden ‘ijzer’ door de grond slepen, of het nu met de ploeg of een cultivator is, zorgt voor versmering en wielslip, met structuurschade tot gevolg”, uitte Stef Lauwers zijn mening in de groepsdiscussie. Hij keek zelf naar een krukasspitmachine om zijn land te bewerken en om in één werkgang wintertarwe te zaaien.

Voor landbouwers die op zware (klei)gronden zitten, behoort de krukasspitmachine bijna standaard tot het machinepark op de boerderij. Voor boeren op lichte gronden, zoals Stef, is dit eerder een oplossing die je hoopt niet nodig te hebben.

Stefs visie in de groepsdiscussie kreeg bijval én hij keek uit om ergens snel een gebruikte krukasspitter aan te kopen. Hij vond in Nederland tijdens de eindejaarsperiode een schappelijk geprijsd exemplaar van fabrikant Gramegna. De interesse in de toepassing hiervan was ondertussen in voornoemde Whatsappgroep gewekt, waarna Stef zijn collega-landbouwers uitnodigde om te komen kijken als hij aan het werk was. Dat was best bijzonder, want doorgaans worden demonstraties georganiseerd door invoerders, verkopers of landbouwcentra. Hier werd er nu kort op de bal gespeeld door gedreven landbouwers. Ook Landbouwleven ging een kijkje nemen.

Interessant (demo)moment

Het was op de eerste vorstdag dat ons land kende dit jaar, namelijk maandag 8 januari, dat we Stef aan het werk zagen. Het was een vrij vlak perceel waar dit najaar snijmaïs was geoogst. Er waren lichte tot matige rijsporen aanwezig en meerdere bevroren waterplassen.

De vorst zat tijdens ons bezoek een 2 à 3 cm in de grond. Een nuttig gevolg hiervan was dat de vorst draagkracht bood aan de tractor en dat hij amper inspoorde. Tevens was de vorst nog niet te diep aanwezig, waardoor een grondbewerking nog wel mogelijk was.

Het nadeel van de vorst waren de kluiten. Bij Stef hoopten deze soms eens wat op voor de zaaikouters, waardoor de zaaimachine al eens geheven moest worden om ze te laten passeren. We moeten hier wel opmerken dat een zaaimachine voor gras werd gebruikt en dat de zaaikouters om de 9 cm stonden. Om graan te zaaien staan deze doorgaans verder uit elkaar, waardoor kluiten beter passeren. Ook andere machines zouden in dergelijke omstandigheden botsen op harde kluiten door een bevroren korst of toplaag.

Machinecombinatie

Een groot voordeel van de machinecombinatie waarmee we landbouwer Stef Lauwers aan het werk zagen, is dat de hoofdgrondbewerking, zaaibedbereiding en zaaien door één man, met één combinatie in één werkgang werd verricht. Dat gaat voor ploegen niet op. Na het ploegen volgt immers nog een passage voor de zaaibedbereiding en het zaaien.

In de omstandigheden die we nu kennen, is het reëel dat, wanneer we na het ploegen terugkomen voor de zaaibedbereiding en het zaaien, we ofwel geconfronteerd worden met te harde vorst ofwel met een te weinig draagkrachtige grond. Stef ondervond dit zelf, hij moest even enkele meters terug op gespitte grond én onmiddellijk zakte de tractor weg in de losse aarde met het risico dat deze zou vastrijden.

Eerste ervaringen

Voor de spitter staan 2 loopwielen gemonteerd. Er werd al ervaren dat dit niet de beste oplossing is. Deze smalle ijzeren wielen gingen snel door de vorstlaag heen en konden moeilijker om met de spoorvorming op het perceel. Daardoor moest de machinecombinatie in de liftarmen gehouden worden, en danste de combinatie soms. Het trillen/schudden van de spitmachine tijdens het werk wordt mede verklaard door de bevroren toplaag. Anderzijds is het volgens landbouwadviseur Fobelets zoeken naar de combinatie van juiste rijsnelheid en draaisnelheid van de krukas. “Het juiste ‘momentum’ vinden kan ervoor zorgen dat de machine minder bokkensprongen maakt.” Hij voegt er ook aan toe dat iets bredere banden op de tractor welkom zijn.

Tevens wil hij ons nog wijzen op de positieve effecten van groenbedekkers. “Waar deze nu op de velden aanwezig zijn, valt de bodem makkelijker te bewerken.” Deze zijn met voornoemde combinatie tevens in 1 werkgang onder te werken.

Er is de mogelijkheid om de smalle ijzeren loopwielen te vervangen door bredere glijsloffen. Stef gaf ons nog mee dat hij zo’n 20 à 25 cm diep werkte met de spitmachine en dat het brandstofverbruik rond 20 l/uur lag.

Specifieke machine

De gebruikte spitmachine is geen spitfrees, maar een krukasspitter. Bij deze laatste staan de ‘spaden’ op een krukas gemonteerd (hetzelfde principe als de krukas in een motor). Bij een spitfrees is er een ronddraaiende rotor, met hieraan spitarmen gemonteerd.

Een krukasspitmachine heeft veel bewegende delen, voorzien van een lager. Een nauwgezette opvolging en smering zijn dus zeker aangewezen.

Het werkingsprincipe van de krukasspitter benadert het best het traditionele handmatig spitten met een schop. De spade of schop wordt onder een lichte hoek in de bodem gebracht en licht een blok aarde op en werpt die weg. Daardoor krijg je weinig tot geen versmering.

Na de spitmachine was een rotoreg gemonteerd. Deze is zeker nodig om de kluiten verder te verkleinen en om een nivellerende werking uit te voeren. Daarna volgde een pneumatische graanzaaimachine met zaaikouters. De combinatie van Stef leverde mooi werk.

Ter volledigheid kunnen we nog meegeven dat er uitvoeringen bestaan zonder zaaikouters, maar met ketsplaten die het zaad achteraan in de rotoreg blazen. Dat is tevens een techniek om het zaad in de bodem te brengen.

Tim Decoster