‘Goed boeren’ dankzij zoetwaterbellen

Zeeland, net over de Belgisch-Nederlandse grens, is omringd door water. Dat maakt de provincie aantrekkelijk. “Maar we moeten ook blijven oppassen voor de veiligheid en zorg dragen voor de kwaliteit van het water”, horen we bij het provinciebestuur.

Zeeland wil niet alleen dat het water schoon blijft, maar wil ook zo weinig mogelijk overlast van water hebben. Er moet ook voldoende zoet water zijn voor de landbouw.

Om een beeld te krijgen van zoet en zout water in de Zeeuwse ondergrond werden in 2014 en 2015 metingen verricht. Dat leverde belangrijke informatie voor waterbeheer en voor boeren, kustbeheerders en natuurontwikkeling op.

Verzadigd met zout water

Emiel van Hootegem is 31 jaar oud. Een viertal jaren geleden zag hij een met meetinstrumenten uitgeruste helikopter boven het familiale landbouwbedrijf vliegen. Dankzij een ingenieuze techniek registreerde men daarbij het zoutprofiel vanuit de lucht. Op basis van de reactie van de ondergrond op elektromagnetische straling werd de driedimensionale verdeling van het zout in de ondergrond geanalyseerd.

In tijden dat de zee de dienst uitmaakte in Zeeland, is de ondergrond verzadigd met zout water. Als de zee op afstand bleef, trad er infiltratie op van zoet regenwater. Daarmee ontstonden plaatselijk zoetwaterbellen in een verder zoute omgeving.

Het provinciebestuur van Zeeland verduidelijkt dat die infiltratie bepaald wordt door de hoogteligging van een gebied en door zijn lithologie. Als een gebied beneden het zeeniveau ligt, zorgt regenwater wel voor een zoete bovenlaag van de bodem, maar veel dieper komt de zoete invloed niet.

Afhankelijk van regen

In Zeeland zijn boeren voor hun watervoorziening vooral aangewezen op regenwater. Overtollig regenwater wordt tot nu toe echter doorgaans snel afgevoerd naar zee. Bij een toenemende vraag naar zoet water is het slimmer om dit zoete water in de ondergrond op te slaan en om het eruit te halen als het nodig is.

Het biodynamische landbouwbedrijf Meulwaeter prijst zich gelukkig dat ze over 2 grote ondergrondse zoetwaterbellen kunnen beschikken. Die situeren zich onderling op relatief grote afstand op een 25 ha groot perceel dat permanent over 20.000 m3 zoet water kan beschikken.

Emiel van Hootegem en zijn medewerkers berekenen dat ze per uur 1 m3 zoet water per ha over hun landbouwgebied sproeien.

Een en ander zorgt ervoor dat landbouwbedrijf Meulwaeter een flinke stap voor heeft op zijn Zeeuwse vakgenoten-telers. Niet iedereen heeft het geluk om gevestigd te zijn in een gebied met voldoende zoet grondwater, dat men mag en kan onttrekken.

De waterhouderij

Het verhaal van Emiel startte na de droge zomer van 2018. Op een perceel van 25 ha bevindt zich een kreek-rug met zoet grondwater. De grond is echter te kleiig om er zoet grondwater op een diepte van 5 tot 6 m te kunnen onttrekken.

Het wateronderzoeksinstituut KWR adviseerde na een theoretische verkenning een systeem dat bestaat uit een samengesteld peilgestuurd regelbaar drainagesysteem met ondiepe waterafvoer en -toevoer (Drain) en diepe opslag (Store). “Wij noemen dat systeem de waterhouderij”, zegt Emiel van Hootegem. In tijden van neerslag vangt men het water op in het drainagesysteem. Daarna wordt het water op 20 m diepte ingebracht. Daar zit een zoetwaterbel. ’s Zomers gaat het andersom. Dan wordt het water vanop ongeveer 14 m diepte opgepompt om het vervolgens langs drainagebuizen over het veld te verdelen. Door het water van onder af toe te dienen gaat er geen water verloren door verdamping. Dat is volgens van Hootegem beter voor de planten, want met traditionele beregening ben je eigenlijk altijd te laat. Je gaat pas beregenen als het te droog is.

De Grote Verleiding

Meulwaeter zorgt ervoor dat het grondwater op peil blijft en bespaart op deze manier tijd, energie, aandacht en geld. Het is een biodynamisch bedrijf en daardoor bevat het geoogste water geen bestrijdingsmiddelen.

Een 400-tal klanten in Zeeland, maar ook uit Brabant en uit het grensgebied met België, bij de aan Meulwaeter gelinkte webwinkel ‘De Grote Verleiding’ is daar best tevreden mee. Zij kunnen er kiezen uit meer dan 1.500 artikelen. Op de schappen staan seizoensgebonden gewassen die rechtstreeks van de akkers van Meulwaeter komen. Hierbij kun je denken aan aardappelen, suikermais, snijmais, bruine bonen, sperziebonen, erwten, cichorei, wortelen, pastinaak, rode bieten, knolselder, luzerne, grasklaver en diverse granen. Er zijn ook vlees en diverse producten van plaatselijke Zeeuwse producenten beschikbaar.

“Bij ons groeit werkelijk àlles”, overtuigt Emiel van Hootegem zijn gasten. “Tenminste als je niet vergeet om te zaaien”, voegt hij daar fijntjes aan toe.

Goed boeren

Dat op Meulwaeter verschillende gewassen geteeld worden heeft volgens de jonge bedrijfsleider deels te maken met het beperken van de risico’s van de markt. “De belangrijkste reden is om ziekten en plagen zoveel mogelijk te voorkomen”, geeft hij een stukje landbouwwetenschap mee. Als je elk jaar hetzelfde gewas teelt, kunnen bepaalde schimmels, bacteriën, aaltjes en insecten die graag in, op of tussen dit gewas leven, zich heel goed in stand houden en vermeerderen. “Door elk jaar een ander gewas te kiezen, zorg je ervoor dat het klimaat voor de eerder genoemde ziekten en plagen ongunstiger wordt. Zolang je dit vol blijft houden, krijg je een grote variatie aan leven dat zoekt naar een evenwicht waarbij het goed boeren is.”

Vlaamse wortels

Alex, Emiel en Jesse van Hootegem zijn de huidige bedrijfsleiders van het biodynamisch landbouwbedrijf Meulwaeter. Het bedrijf heeft Vlaamse wortels. In 1860 vertrok weduwe van Hootegem samen met haar kinderen uit Sint-Laureins in België om zich op een pachthoeve in Kruiningen te vestigen. Sindsdien is het bedrijf van vader op zoon uitgegroeid tot het bedrijf van vandaag: een in hoofdzaak plantaardig biologisch productiebedrijf van meer dan 140 ha. Door uitbreiding van de dorpskern werden de bedrijfsgebouwen in 1980 verplaatst naar de huidige locatie op enkele km buiten het dorp. In 1999 werd een ommezwaai gemaakt in de richting die het bedrijf nu uitgaat. Toen is besloten om vanaf 2000 in omschakeling te gaan, zodat vanaf 2002 de hele productie als biologisch product wordt afgezet. In 2013 schakelde het bedrijf door naar biodynamische teelt.

De boodschappenwinkel van De Grote Verleiding biedt 100 % biologische levensmiddelen aan. Iedere zaterdagochtend houdt men er een aardappelen-, groente-, fruit- en eiermarkt. Dan kan men er ook boodschappen ophalen die via de webwinkel (www.degroteverleiding.nl) werden besteld. De Grote Verleiding bezorgt ook aan huis.

Fons Jacobs