Het gaat niet goed met de hamster...
De dalende hamsterpopulatie in Vlaanderen is verontrustend. Ze zijn net als vele andere soorten ‘kanaries in de koolmijn’. Verdwijnt een soort dan zegt dat iets over de achteruitgang van de landschapskwaliteit. Werken aan deze soort, is werken aan het landschap mét de kleine landschapselementen en de biodiversiteit ervan.
Minister voor Leefmilieu en Natuur Zuhal Demir (N-VA) is er zich van bewust dat de maatregelen die al enkele jaren geleden bestaan om de hamster terug een plaats te geven een onvoldoende effect hebben gegenereerd.
Beschermingsprogramma voldoet niet
Demir zit op één lijn met volksvertegenwoordiger Ludwig Vandenhove (Vooruit) waar die in de bijeenkomst van de commissie Leefmilieu van 15 november stelde dat de hamsterpopulatie momenteel gereduceerd is tot slechts enkele burchten op enkele percelen.
Ook Mieke Schauvliege (Groen) betreurt dat bij de start van het soortenbeschermingsprogramma in 2015 de hamster nagenoeg al volledig uitgestorven was in Vlaanderen. Zeven jaar later blijkt dat niet veel beter te zijn.
Minister Demir herinnert er aan dat haar voorganger in het eerste soortenbeschermingsprogramma (SBP) koos voor de aanleg van een voldoende geschikt leefgebied in Widooie door het inzetten van het vrijwillig instrumentarium van de beheerovereenkomsten, maar succes blijft uit.
Win-winsituatie
De aanpak van het eerste SBP blijkt niet in staat om het leefgebied zo in te richten dat de uiterst kleine startpopulatie opnieuw op natuurlijke wijze in aantal kan toenemen. De redenen daarvoor zijn volgens Demir divers. Haar administratie heeft deze tijdens het evaluatieproces in beeld gebracht en is nu, samen met de relevante actoren, op zoek naar een duurzame oplossing.
Volgens Vandenhove kan een oplossing schuilen in het verwerven van gronden door de overheid die tegen een vergoeding beheerd worden door de landbouwers in functie van de hamsterpopulatie. Jonge landbouwers zouden hierdoor kansen krijgen om aan natuurinclusieve landbouw te doen zonder zelf grote investeringen te moeten ophoesten voor de aankoop van gronden. Dat impliceert een win-winsituatie voor zowel de natuur als voor de landbouw.
Duurzame oplossingen
Minister Zuhal Demir zegt dat ze naar duurzame oplossingen zoekt om de wilde hamster in Vlaanderen zowel op korte als op lange termijn te beschermen. Vijfjarige beheersovereenkomsten op zich volstaan niet voor het ontwikkelen van een duurzaam leefgebied en een voldoende grote hamsterpopulatie.
Op korte termijn en in afwachting van het vervolg moet worden vermeden dat de resterende hamsterpopulatie uitsterft. De minister werkt daarom momenteel aan een pakket noodmaatregelen in samenwerking met de betrokken organisaties, overheden en vooral lokale landbouwers.
Om op lange termijn tot een voldoende grote en geschikte habitat te komen, is er nood aan een mix van maatregelen, zowel tijdelijke als structurele. Het uitwerken van een gedegen visie en maatregelenpakket vraagt volgens de minister tijd. De sector, Natuurpunt en de landbouworganisaties krijgen medezeggenschap en het departement L&V en Boerenbond zitten samen met de overheden in de stuurgroep die de opmaak van het vervolg en de vervolgmaatregelen begeleidt.
Communautair belang
Parlementslid Schauvliege merkte in het debat op dat de Vlaamse ambitie voor een betere toekomst van de hamster te beperkt is. Vlaanderen heeft de grootste moeite om aan 100 ha hamstervriendelijke habitat op private akkers te geraken. Nederland mikt op 150 ha beschermde kerngebieden en 600 ha buffergebieden in de akkers daarrond. In en rond het Duitse stadje Pulheim maakte een doorgedreven hamsterherstelplan een vliegende start en de populaties net over de grens in Nederland herstellen lichtjes.
De wilde hamster is opgenomen in de Conventie van Bern als een streng beschermde diersoort en opgenomen in de Habitatrichtlijn als een soort van communautair belang.
