De juiste irrigatietechniek op een gezonde bodem, dat is de basis

P eriodes van lange droogte lijken niet zo zeldzaam meer, evenals periodes met stevige plensbuien die lang kunnen duren. De klimaatsverandering treft iedereen, maar het is de landbouwer die de effecten vanop de eerste rij meemaakt. Zijn productie hangt af van wat zijn percelen brengen, en dat hangt af van… het weer. En droogte heeft een grote invloed op de opbrengst.

Er zijn echter veel technieken en methoden om die nefaste effecten te temperen. Inzetten op een gezonde bodem is er één van, maar ook beredeneerd irrigeren is een stokpaardje.

Bodem inzetten als spons

Een gezonde bodem kan voldoende water ophouden en ervoor zorgen dat de plant een goede waterbeschikbaarheid heeft. Een goede bodemstructuur bijvoorbeeld is de basis voor een hogere droogteweerbaarheid. Daarvoor zijn goede bodempraktijken nodig.

In het demonstratieproject Bodemkracht werd onderzocht welke gesteentemelen, wateruitvloeiers en natuurlijke waterabsorberende hulpstoffen het waterindringend en –bergend vermogen van de bodem kunnen verhogen. Met andere woorden: kan de bodem het water ophouden zoals een spons? Een betere waterhuishouding zou eventueel leiden tot een betere opbrengst. Dit werd onder andere uitgetest door het Proefcentrum voor de Groenteteelt, in verschillende teelten zoals ui, aardappel en selder. De proeven werden gedaan in 2021 en 2022, dat waren respectievelijk natte en droge jaren.

Weinig verschil tussen 2021 en 2022

De resultaten tussen deze 2 jaren verschilden echter niet veel. Compost, de wateruitvloeier H2Flo en de gesteentemelen bentoniet (gedroogd en klei) hadden geen effect op de vochthuishouding op korte termijn. Eén product zou wel een effect kunnen hebben op de vochthuishouding op korte termijn. Dan gaat het om de ZEBA-korrel, een superabsorbeerder. In ui gaf deze korrel een hogere opbrengst in 2021. In wortel bleek het tijdstip van de ruggentrek en de voorbewerkingen een rol te spelen. In 2022 was het vochtgehalte van de bodem hoger dan in 2021, en dit was wanneer de ruggentrek 2 weken voor de zaai gebeurde. Dit leidde tot een hogere opkomst. Verder leidde een niet-kerende bodembewerking in 2022 voor een hoger vochtgehalte en opbrengst in vergelijking met 2021.

Mulch kan soelaas bieden volgens het PCG, om verlies van water via verdamping te voorkomen. Een strolaag van ongeveer 5 cm leidde in wortel en selder in 2021 tot een hoger bodemvochtgehalte, maar wel niet direct tot een hogere opbrengst.

Beregeningstool

Een handige tool als de landbouwer wil irrigeren is de beregeningstool. Die is opgesteld in het kader van het demonstratieproject Optiwapp (Optimale Water Applicatie) en kan men onder andere terugvinden op de site van PCG, Inagro en de Bodemkundige Dienst van België (BDB). De tool geeft de landbouwer inzicht en advies over de kostprijs van beregenen en over de waterbehoefte van de teelten. Bovendien wordt de rendabiliteit eraan gekoppeld. “Zo kan de landbouwer gericht en met de juiste hoeveelheid irrigeren”, klinkt het.

In de tool geeft de landbouwer verschillende parameters in: de teelt, de zaai-/plantdatum, de bodemtextuur, de beregende oppervlakte en beregeningsgift en het aantal beregeningsbeurten, alsook de gewasprijs en de meeropbrengst. Verder wordt rekening gehouden met de vaste kosten (watervoorziening, materiaal…) en de variabele kosten (energie, brandstof, arbeid, kosten watertransport…). Uiteindelijk krijgt de landbouwer een handig overzicht van de kosten.

De landbouwer kan er ook terecht voor technische fiches over traditionele en meer geavanceerde beregeningstechnieken, zoals de Fasterholt en druppelirrigatie. Het werkingsprincipe, de kostprijs, de voordelen en de leveranciers worden hierin belicht, alsook de uitdagingen.

Druppelirrigatie

Eén van die methoden is druppelirrigatie. Hierbij wordt water bij de planten gebracht via een dunwandige PE- slang met geïntegreerde labryrinthdruppelaars. De voordelen van deze methode zijn de uniforme en efficiënte watergift, de mogelijkheid tot fertigatie en energiebesparing. Het probleem is wel dat men jaarlijks moet investeren als druppelslangen niet herbruikbaar zijn. Er gaat dus wel wat afval mee gepaard. Daarnaast is de aanleg arbeidsintensief en zijn er moeilijkheden bij mechanische onkruidbestrijding.

Via een beregeningsboom

Een andere mogelijkheid is de beregeningsboom. Die is uitgerust met kleine sproeiers en bevestigd aan een lange slang die over een haspel loopt. Er kan ook een beregeningssysteem gemonteerd worden op een verplaatsbare watertank, waarmee gewassen gericht geïrrigeerd kunnen worden. Voordelen zijn ook de uniforme watergift en het feit dat er een kleinere watergift mogelijk is. Nadelen zijn de kleinere werkbreedte ten opzichte van het kanon en dat het systeem vrij arbeidsintensief is.

Een derde methode is bandirrigatie. Dat is een techniek waarbij enkel de stroken en rijen worden beregend waar er gezaaid of geplant werd. Dit heeft als voordeel dat het eenvoudig zelf te construeren is, dat men tot 50% water kan besparen en dat het systeem niet windgevoelig is. Ook deze methode is echter arbeidsintensief. Er is bovendien een beperkte watergift per werkgang, dus er moet meerdere keren herhaald worden om korstvorming te vermijden.

Via kanon

De klassieke irrigatiemethode is het waterkanon dat bevestigd is aan een lange slang die over een haspel loopt. Een variatie hierop is de Fasterholt: hierbij staat het kanon geïnstalleerd op de haspel. Het grote voordeel aan deze systemen is dat het geschikt is voor hoge dosissen en grote oppervlaktes, dat het snel inzetbaar is en eenvoudig te verplaatsen tussen de percelen.

Het nadeel is dat er sprake kan zijn van windverliezen, en dat het beregenen niet uniform gebeurt. Beregenen buiten de perceelsranden is ook mogelijk.

Op afstand en plaats specifiek beregenen

De Guncorner en de Crodeon Reporter zijn innovatieve systemen die de landbouwer kan inzetten als hij niet variabel wil irrigeren. Met de Guncorner is het mogelijk om de maximale werkbreedte in alle richtingen te beperken. Dit gebeurt door een straalbreker die de waterstraal op het juiste moment doorbreekt, waardoor er zonder overlap een uniforme watergift wordt gegarandeerd, ook op kop akkers, hoeken en kanten van het perceel. Hoewel dit systeem een fijne mechaniek heeft en er veel afstelwerk nodig is, zorgt het wel voor 15% waterbesparing en voor een betere waterverdeling over het volledige perceel. De regelkast van de Guncorner (= computer, accu en elektromotor) wordt geplaatst op de flens tussen de haspel en het kanon.

De Crodeon Reporter aan de andere kant is een draadloze sensormodule die het mogelijk maakt om vanop afstand te beregenen. Het kan op elke bestaande haspel geïnstalleerd worden, en er is geen technische kennis vereist. Een groot voordeel is dat men snel problemen kan vaststellen zoals drukverlies en lekken.

Als de landbouwer graag variabel wil beregenen, zijn IdroMOP, Raindancer en Sime Elektrorain opties. De IrriMOP/IdroMOP is een elektronische controle- en besturingseenheid die op de haspel/pompgroep wordt geïnstalleerd. Voorlopig kan het enkel op installaties van het merk Idrofoglia. In tegenstelling tot de Crodeon Reporter is het mogelijk om de beregeningsinstallatie vanop afstand aan te sturen. De instellingen kunnen immers tijdens het beregenen gewijzigd worden. De Raindancer met sectorverstelling ten slotte is een gps-module waarmee het mogelijk wordt om percelen op te delen in sectoren en om variabel te beregenen aan de hand van een taakkaart, waardoor men water kan besparen. Met de Raindancer app kan je de installatie vanop afstand volgen. Een groot voordeel hier is dat dit systeem niet gekoppeld is aan een merk van installaties.

Marlies Vleugels