Erfgoeddag op 23 april: Dieren en hun relatie met de mens staan centraal

Het is logisch dat ook het paard volop aan bod zal komen als onze edelste verovering, onze trouwe bondgenoot, maar ook vaak als inspiratiebron voor schilders, beeldhouwers, fotografen, schrijvers en dichters. Vlaanderen heeft sinds mensenheugenis en zelfs op wereldvlak een heel bijzondere plaats verworven als een volk van paardenliefhebbers, -fokkers en kenners zowel van warmbloed- als van koudbloedrassen.

Belgisch trekpaard is beste koudbloedras

Het Belgisch trekpaard is al sinds het einde van de negentiende eeuw wereldwijd erkend en bekend geworden als het allerbeste koudbloedras ter wereld. Deze ‘gentle giants’ hebben hun genetische stempel gedrukt op heel veel koudbloedrassen in Europa, maar ook in de Verenigde Staten en in Canada op de Belgian Draft Horse . In de mooi geïllustreerde driemaandelijkse brochure van de Vlaamse Fokkers van het Belgisch Trekpaard (VFBT), de stamboekvereniging, kan men lezen dat ook recent nog paarden zijn uitgevoerd naar Amerika, Mexico, Roemenie, Polen, Oostenrijk en Ierland!

Cultureel erfgoed

In de negentiger jaren van vorige eeuw publiceerde Monumenten en Landschappen een monografie die voor het eerst het Belgisch trekpaard beschreef als een monument en een uniek deel van ons cultureel erfgoed. Toen de eerste Vlaamse minister-president Gaston Geens voorzitter werd van de Vereniging ter bevordering van het Belgisch Trekpaard, gaf dit een belangrijke stimulans aan de aandacht en de handel van het paard, dat toen in het tijdschrift Knack werd beschreven als ‘dat paard van ons volk’. Vijf jaar geleden erkende de Vlaamse regering de cultuur van het trekpaard dan officieel als immaterieel cultureel erfgoed.

KMBT geleid door Belgische adel

Op het Belgisch niveau is de Koninklijke Maatschappij Het Belgisch Trekpaard (KMBT)/Société Royale du Cheval de Trait Belge (SRCTB) actief. Opgericht in 1886 door graaf Eugene de Grunne de Hemricourt, zou het stamboek meer dan 50 jaar geleid worden door de Belgische adel, die een niet te miskennen invloed had op de nationale en internationale uitstraling van het paard. Uit het archief van het stamboek blijkt dat de nabijheid van dit adellijk bestuur met het koningshuis van belang zou blijken te zijn tijdens de oorlogen in het vermijden van de zo gevreesde opeisingen van onze Belgische stamboekpaarden door de bezetter.

Kunstcollectie met paarden als thema

Tevens werd in die tijd een kunstcollectie aangelegd met schilderijen (Geo Bernier, Edwin Ganz, Constant De Busschere (die ook het embleem zou ontwerpen), tekeningen (Alexandre Clarys), beeldhouwwerken (Ernest Bastin, Domien Ingels en andere) en foto’s (Demeyere) van onze belangrijkste Belgische kunstenaars die paarden als thema kozen. In het archief vinden we uiteraard ook de jaarlijks gepubliceerde ‘studboeken’ terug die de stamboekpaarden met hun afstamming en fokkers en eigenaars inventariseerden.

Toen het huis waar het secretariaat, het archief en de kunstcollectie van de vereniging gehuisvest waren, verkocht werd, dreigden de stukken op de dool te geraken. Gelukkig werd een oplossing gevonden tegen verdere degradatie en zelfs eventuele teloorgang van de collectie: in nauwe samenwerking en met deskundig advies van ‘Zender’ (www.zender.be), een erfgoedvereniging in Vlaams Brabant, werden tijdens vele (vakantie-)dagen alle stukken geordend, gelabeld en gefotografeerd met deskundigen, vrijwilligers en jobstudenten.

Bovendien is er ook een perfecte thuis gevonden voor de collectie, namelijk in het Museum voor het Belgisch Trekpaard te Vollezele/Galmaarden (museumvanhetbelgischtrekpaard.be), waarmee door de KMBT een bruikleenovereenkomst werd ondertekend op 11 april 2023.

Het verhaal van het Belgisch Trekpaard

Tijdens de Erfgoeddag op 23 april zal in Vollezele ‘Het verhaal van het Belgisch Trekpaard‘ verteld worden middels stukken uit het KMBT- en uit privéarchieven, zowel in het museum als in het historisch Hof ter Haegen. Tussen beide locaties is een shuttlepaardenwagen voorzien.

Toon Van Couter