HVV gebruikt INBO-rapport over boerenlandvogels als munitie voor meer jacht

Het gaat niet goed met de weide- en akkervogels. Volgens waarnemingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) zijn het aantal boerenlandvogels zoals boerenzwaluwen, gele kwikstaarten, scholeksters en kievitten in 2024 met zo’n 27% afgenomen ten opzichte van referentiejaar 2007, wat je een sterke daling mag noemen volgens het onderzoeksinstituut. Als je de wetenschappelijke literatuur erop naslaat ging het daarvoor ook al niet goed met de grondbroeders.

Volgens een persbericht van INBO op 22 mei zijn de belangrijkste oorzaken van de sterke terugval van boerenlandvogels bij de gangbare landbouw te zoeken: “De toenemende intensivering van de landbouw, waarbij vroege maaibeurten gecombineerd worden met een hoog mest- en pesticidengebruik, en de afnemende kwaliteit van landbouwbodems.” Ook de toenemende extremen in weersomstandigheden dragen bij aan de achteruitgang: hevige neerslag en erosie doen broeisels mislukken, en langdurige droogte zorgt voor verminderd voedselaanbod.

Vossen in vizier van HVV

Hubertus Vereniging Vlaanderen wijst naar roofdieren als de belangrijkste oorzaak voor de ‘alarmerende achteruitgang van weide- en akkervogels’. De belangenvereniging voor jagers baseert deze bewering op een recent rapport van INBO. “Dat rapport wees predatie expliciet aan als een van de belangrijkste oorzaken. Het rapport roept op tot effectief predatiebeheer om deze kwetsbare soorten te beschermen”, aldus HVV.

De organisatie roept dan ook op om de jacht op roofdieren uit te breiden. Met name de vos, maar ook steenmarters, verwilderde katten en gaaien, eksters en zwarte kraaien komen in het vizier van de jagers

“Hoewel buitenlandse studies al herhaaldelijk het nut van predatorbeheer aantonen, blijven tegenstanders van de jacht elke vorm van dodelijk ingrepen afwijzen – zelfs als deze bijdragen aan biodiversiteitsherstel. Deze houding is niet alleen kortzichtig, maar staat haaks op wetenschappelijke inzichten. Het recente INBO-rapport bevestigt dat een gecombineerde aanpak – gericht op het herstel van leefgebied, wintervoedsel én predatorcontrole – essentieel is voor de bescherming van grondbroeders.”

Een ‘volledige ommekeer van het landbouwsysteem’ en ‘een terugkeer naar landbouwmethoden van vroeger’ noemt HVV een utopische oplossing om het tij voor de weide- en akkervogels te keren.

“Het negeren van predatie als probleem is geen vorm van natuurbehoud, maar van nalatigheid. Wie écht bekommerd is om onze biodiversiteit, erkent dat predatorcontrole deel moet uitmaken van de oplossing.”

Eenzijdige conclusies

Het INBO benadrukt in een reactie aan Landbouwleven dat het zeer onwenselijk is om uit hun rapport eenzijdige conclusies te trekken. “Predatie kan – maar heeft niet altijd – een negatieve invloed op het broedsucces van grondbroeders, maar is daarom niet de oorzaak of onderliggend probleem van de afname van grondbroeders”, zegt woordvoerder Koen Van Muylem.

“Er is een duidelijke link tussen de degradatie van het landbouwlandschap en geschikte leefgebieden van op de grond broedende soorten en de achteruitgang van die soorten.” In het rapport zegt INBO dan ook dat de sleutel tot een duurzaam herstel de populaties weide- en akkervogels in het herstel van hun leefgebied zit. “De huidige inspanningen hiervoor blijken echter onvoldoende te zijn om voor een kentering te zorgen.”

“De finale strategie dient er dan ook op gericht te zijn om het habitatverlies en -degradatie in het landbouwgebied te herstellen”, staat er verder in het rapport. “Daar waar effectief predatiebeheer een ondersteunende rol zou kunnen spelen, is er nog steeds nood aan een fundamentele transitie van de huidige landbouwpraktijken om de toekomst van deze soorten op lange termijn veilig te stellen.”

Met die transitie doelen wetenschappers van INBO niet op een terugkeer naar landbouwmethoden van vroeger, zoals HVV stelt, zegt Van Muylem. “Maar op maatregelen die inzetbaar zijn in de huidige agrarische bedrijfsvoering. De vaststelling van HVV dat een bijgestuurd landbouwbeleid een utopie is, laten we aan hen.”

Boerennatuur Vlaanderen schuift regelmatig maatregelen om grondbroeders te redden naar voor. Voorbeelden zijn aangepaste maaischema’s en wildreddend maaien om de nesten van de vogels te beschermen. Ook kunnen boeren graanstoppels na de oogst onbewerkt laten liggen tot na het broedseizoen van het jaar daarna. Met plas-draspompen kan je grasland tijdelijk vernatten zodat er drassige weides met ondiepe plassen ontstaan tijdens het broedseizoen van weidevogels.

In ieder geval moet de Vlaamse overheid werk maken van het leefgebied van de weide- en akkervogels te herstellen. “De Natuurherstelverordening legt Vlaanderen op om maatregelen te nemen om op duurzame wijze een goede toestand te bereiken voor de landbouwvogels. Hieromtrent leverde INBO vorig jaar een uitgebreid advies af. Het is aan het beleid om hiermee aan de slag te gaan.”

Herstel de habitats

Zijn de voorstellen van HVV dan volledig uit de lucht gegrepen? “Het verruimen van de jachtmogelijkheden op predatoren kan mogelijk een tijdelijke verbetering of minder snelle verdere afname van de grondbroeders van het landbouwgebied met zich meebrengen”, aldus de woordvoerder van INBO. “Het kan echter zeker niet worden gezien als een op zichzelf staande of duurzame oplossing. Meer zelfs, het INBO-rapport toont aan dat ook in gebieden met hogere densiteit aan predatoren maar een veel natuurlijkere omgeving, predatie geen of veel minder een probleem is.” Het aantal vossen in het sterk verstedelijkte Vlaanderen is immers niet hoger, maar eerder zelfs lager, dan in gebieden die veel natuurlijker zijn.

“De onderliggende oorzaak van de achteruitgang van de Vlaamse grondbroeders lijkt bijgevolg niet een teveel aan vossen en andere roofdieren, maar wel een gebrek aan kwalitatief habitat.” Dit gebrek veroorzaakt niet alleen een gebrek aan plaatsen om zich te verschuilen van roofdieren, “wat eventueel zou kunnen worden gemitigeerd met het bestrijden van predatoren”, maar ook een gebrek aan kwalitatief foerageergebied met voldoende voedselaanbod voor bijvoorbeeld kuikens.

“Zo lang de kwalitatieve foerageer-, rust- en voortplantingsgebieden niet worden hersteld, zal dit niet leiden tot een duurzaam herstel van populaties, zelfs wanneer predatoren worden gelimiteerd.” Als er werkt gemaakt wordt van dat herstel van leefgebied, zal predatie ook automatisch minder een probleem blijken.

Cherrypicking

Predatiebeheer kan dus volgens het INBO-rapport wel ‘een ondersteundende rol’ spelen, maar de aanpak hiervoor is gebiedspecifiek. “De effecten van predatiebeheer zijn afhankelijk van de lokale context – het landschap, de aanwezigheid van prooisoorten, de inzetbare maatregelen en de mate waarin deze uitgevoerd worden... Predatiebeheer vereist dan ook een doordachte aanpak, afgestemd op de lokale omstandigheden. Indien niet, zal het uitgevoerde predatiebeheer niet effectief zijn.”

Het INBO roept alle actoren in de discussie rond het herstel van de weide- en akkervogels op om niet aan cherrypicking te doen. “En al zeker niet op basis van het zeer genuanceerde INBO-rapport”, besluit INBO.

Thor Deyaert