Het landbouwkompas als gids in agrarisch gebied
Hoe geschikt is vrijgekomen bedrijfsinfrastructuur voor toekomstige landbouwactiviteiten? Provincie Antwerpen ontwikkelde het landbouwkompas als antwoord. In deze nieuwe digitale tool zie je in één oogopslag wat de kansen en uitdagingen zijn van een bepaalde landbouwzetel.
Elke landbouwzetel in het agrarisch gebied is uniek én elke plek in de open ruimte kent specifieke aandachtspunten. Denk aan uitdagingen rond stikstof, het beperken van hinder richting wonen, of de ontsluiting van een landbouwbedrijf met zo weinig mogelijk hinder voor de buurt. Het landbouwkompas verenigt 27 uitdagingen en kansen.
Agrarische herontwikkeling
Uit studiewerk blijkt dat een nieuwe landbouwsite ontwikkelen in de open ruimte (greenfield) tot 700.000 euro goedkoper is dan een agrarische herontwikkeling. Toch is een volledig nieuwe site ontwikkelen vanuit ruimtelijk standpunt niet gewenst als we onze open ruimte willen vrijwaren. Om ontwikkelruimte voor landbouw te realiseren én tegelijk open ruimte te vrijwaren zet de provincie Antwerpen in op agrarische herontwikkeling.
De provincie Antwerpen wil landbouwers leiden naar bestaande landbouwzetels. Het is dan wel heel belangrijk dat landbouwers een goed zicht hebben op de mogelijkheden van de locatie en omgeving van een landbouwzetel. Het landbouwkompas zet zowel gemeenten als landbouwers een heel eind op weg. Het blijft wel een informatief instrument en biedt dus geen garantie op een vergunning, ook al zijn de parameters vanuit het landbouwkompas goed.
“Zowel gemeenten als landbouwers kunnen nuttige info halen uit het landbouwkompas. Wat is er voor een landbouwer allemaal mogelijk op zijn bedrijfssite of op de site die hij wil verwerven? Het landbouwkompas helpt om de match te vinden tussen een plaats en mogelijke landbouwactiviteiten op die plek,” vertelt gedeputeerde bevoegd voor Landbouw Kathleen Helsen. “Het is sinds kort voor elk adres in het agrarisch gebied mogelijk om een landbouwkompas te maken.
Het landbouwkompas staat los van de vergunningsprocedure. Maar het landbouwkompas laat wel toe om kosteloos een inschatting te krijgen van de uitdagingen van een locatie waarmee de vaak dure vergunningstrajecten gepaard gaan. Dergelijke uitdagingen vragen van de landbouwer haast altijd bijkomende investeringen om zijn landbouwbedrijf af te stemmen op omgeving, natuur of op milieuvereisten.
Proactief werken met het landbouwkompas
Het landbouwkompas wil informatie aanreiken waarmee de landbouwer zelf aan de slag kan gaan om nog voor een vergunningstraject start, de nodige afwegingen te maken. De informatie die aangereikt wordt, heeft enerzijds betrekking op de uitdagingen waarmee de landbouwer binnen een vergunningstraject geconfronteerd wordt. Anderzijds worden ook de kansen en opportuniteiten van de locatie in beeld gebracht: de kansen naar verbreding, naar ontsluiting van de landbouwzetel, de landbouwstructuur en de kwaliteit van de bodem.
Elk landbouwbedrijf en elke locatie is uniek
Het agrarisch gebied is gedifferentieerd, elke locatie in het agrarisch gebied is anders en dus uniek en heeft specifieke aandachtspunten. Na het bekijken van een landbouwkompas, zal je zelden besluiten dat er geen enkele vorm van landbouw meer mogelijk is. Er zijn verschillende types land- en tuinbouwbedrijven. Enkele voorbeelden: een bedrijf met vee is op andere locaties wenselijk dan een CSA-boerderij. Voor een tuinbouwbedrijf is de kwaliteit van de bodem belangrijk. En voor bedrijven die inzetten op beleving en veel bezoekers willen aantrekken als onderdeel van hun bedrijfsvoering is de ontsluiting heel belangrijk.
Ook stikstofberekeningen in landbouwkompas
Eén element uit de vergunningverlening is stikstof. Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) voerde de stikstofberekeningen uit waarvan de resultaten toegevoegd werden aan het Landbouwkompas. Een differentiatie van de ontwikkelmogelijkheden van veebedrijven wordt dan zichtbaar doorheen het agrarische gebied. Binnen gebiedsgerichte processen, maar ook voor gemeenten binnen lokale visievorming is het belangrijk om zicht te hebben op de ontwikkelmogelijkheden van landbouw op het eigen grondgebied.
15 gemeenten nu al actieve gebruiker landbouwkompas
Alle landbouwkompassen in een gemeente samen vormen een bron aan informatie voor gemeenten. Momenteel werken gemeenten aan hun beleidsplan ruimte. Dit is een goed moment om landbouwkompassen naast elkaar te leggen en te bekijken waar de prioritaire zones voor landbouw liggen.
De gemeente is ook het eerste aanspreekpunt voor ontwikkelingen in de landbouwruimte. Het landbouwkompas is een instrument dat gebruikt kan worden binnen de dienstverlening van gemeenten om eigenaars of potentiële kopers te informeren over de ontwikkelmogelijkheden voor landbouw van een locatie.
De gemeente is bovendien ook soms vergunningverlenende of adviserende overheid voor vergunningsaanvragen die land- en tuinbouwbedrijven indienen. Het landbouwkompas bundelt alle relevante informatie zodat een gemeentelijke medewerker de argumentatie voor of tegen kan onderbouwen.
Tot nu toe maakten 15 gemeenten gebruik van het geoloket.
Aan de slag met het landbouwkompas
Het landbouwkompas werd visualiseert nu 27 relevante indicatoren. De laatste maanden werkte de provincie Antwerpen aan een persoonlijke toegang tot het geoloket voor gemeentelijke medewerkers. Medewerkers van gemeenten die een vliegende start willen nemen met het geoloket landbouwkompas kunnen zich inschrijven voor één van de 4 infosessies die in het najaar van 2023 gegeven worden voor gemeentelijke ambtenaren. Landbouwers die een landbouwkompas willen aanvragen kunnen hiervoor terecht bij hun gemeente of bij de dienst landbouw van de provincie Antwerpen via landbouw@provincieantwerpen.be.
