Erosiebestrijding hand in hand met natuur- en landschapszorg in Wommersom

Als oplossing voor de erosieproblematiek werden medio februari de steile taluds beplant. De meer dan achthonderd struiken die nu bovenaan op de taluds werden geplant zullen op korte termijn voor een stevige doorworteling zorgen die deze stabiliseren maar ook afstromend water en modder van de akkers hier al deels stoppen. Tegelijk zorgen ze voor een aantrekkelijker landschap voor de wandelaars langs het wandelnetwerk, en bieden ze schuil- en nestgelegenheid voor akkervogels. Hiermee werd ook rekening gehouden bij de plantkeuze.

Brongericht

Vorige zomer al staken de provincie, de gemeente, de lokale Watering, het Regionaal Landschap en andere betrokkenen de koppen bij elkaar om oplossingen voor te stellen voor de belangrijkste erosieknelpunten: onder meer werkzaamheden aan waterlopen door de provincie, rioleringsstudies en het sluiten van beheerovereenkomsten met landbouwers. De Vlaamse Landmaatschappij maakte hiertoe al verschillende afspraken met lokale landbouwers om erosiestroken aan te leggen: het probleem dient immers in eerste instantie aan de bron aangepakt. Ook deze aanplant is duidelijk brongericht.

De gemeente Linter besliste tot deze aanplant op openbaar domein in haar beheer, maar niet zonder de landbouwers hier eerst bij te betrekken. Regionaal Landschap Zuid-Hageland stelde een beplantingsplan op dat samen met de Vlaamse Landmaatschappij en de milieu- en groendienst aan de aanpalende boeren werd voorgesteld. De geulen werden eerst door de landbouwer hersteld, en er werden afspraken gemaakt over het vrijwaren van voldoende ruimte bovenaan de taluds. Dit initiatief geeft alleszins aan dat goede afspraken en overleg ‘op het veld’ tot realisaties kan leiden, daar waar er hierover bij de betrokkenen apart soms heel wat scepsis bestaat. Met het project ‘LoketOpen Buitengebied’ kan nu ook een goed beheer van de aanplant via het Regionaal Landschap worden verzekerd.

Op termijn denken

Marc Wijnants, Burgemeester van Linter is blij dat er nu letterlijk al een eerste schop in de grond wordt gestoken om de kans op overlast voor de komende jaren te verkleinen: “De stortregens van vorige zomer waren zonder meer uitzonderlijk, maar we mogen ze wellicht regelmatiger gaan verwachten. Met de provincie, de Watering en andere betrokkenen hebben we in de zomer al concrete afspraken gemaakt om de voornaamste knelpunten aan te pakken, onder meer door meer ruimte te geven aan waterlopen en door rioleringen aan te passen.

Op sommige plaatsen zoals hier waren de taluds evenwel verzakt en zijn sowieso onstabieler geworden. Als we dit nu niet grondig aanpakken, blijft het dweilen met de kraan open. Deze planten zullen wel hun tijd nodig hebben om de boel vast te houden, maar je moet hier op termijn durven denken. Gelukkig willen verschillende landbouwers hier in de regio vrijwillig maatregelen nemen om hun grond op de akkers te houden. We gaan ook verder onderzoeken waar dergelijke maatregelen op andere plaatsten in de gemeente wenselijk zijn”.

Moeilijke evenwichtsoefening

Monique Swinnen, gedeputeerde voor o.m. land- en tuinbouw, platteland en waterlopen van provincie Vlaams-Brabant vult aan: “Als provincie zijn wij bevoegd voor het beheer van een groot aantal waterlopen, en in het kader van erosiebestrijding is dat soms een heel moeilijke evenwichtsoefening. Enerzijds weten we dat water ruimte moet krijgen en dat er geen te snelle afvoer mag zijn, anderzijds moet er bij uitzonderlijke regens toch voldoende afvoer gegarandeerd worden. Uitdieping is meestal niet aan de orde en kruidruimingen dienen heel gericht te worden uitgevoerd. We hebben gelukkig heel wat kennis in huis met onze erosiecoördinatoren.

De provincie werkt vooral rond kleine erosiebestrijdingswerken en het stimuleren van teelttechnische maatregelen naar de landbouwers toe. De gemeente kan voor de uitvoering van kleinschalige erosiebestrijdingsmaatregelen 75 % subsidie krijgen van het Vlaams gewest. Wij doen daar nog eens 15 % bovenop, zodat de gemeente zelf maar 10 % voor eigen rekening moet nemen.

“Zoals de burgemeester al zei hebben we recent concrete afspraken gemaakt waarbij we Riobra en Aquafin hebben betrokken. Dit is echter ook een erg mooi en belangrijk initiatief. De boer is zelf slachtoffer van erosie want de teelt lijdt eronder. Anderzijds draagt hij zelf ook een verantwoordelijkheid. Hij kan daarvoor ondersteuning genieten. Schouders van taluds en grasbermen mogen niet zomaar worden geploegd. Alle taluds gaan beplanten kunnen we niet, noch vanuit landbouw- noch vanuit natuuroogpunt. Dat het hier mogelijk is en dat de landbouwers positief willen meewerken door de schouders te vrijwaren wijst erop dat er mits voldoende overleg en goodwill heel wat mogelijk is”, aldus gedeputeerde Swinnen.

Niet evident

Egbert Asselman, projectmedewerker voor landschap en natuur bij het Regionaal landschap Zuid-Hageland stelde de beplantingsplannen op en coördineert de voorbereiding en uitwerking van de werken. “ Het is zeker niet evident om op dergelijke schaal aanplantingen te verrichten naast akkerpercelen, al is het op openbaar domein. Dit worden echter geen bomen, maar struiken van enkele meters die wat mogen uitgroeien.

“Wij coördineren ook het beheer via het Loket Onderhoud Buitengebied dat wij hier in de regio organiseren. Dit zou op veel meer plaatsen mogelijk moeten zijn: het is ook in het voordeel van de landbouw. Landbouwers staan er soms nogal afkerig tegen omdat er onkruid onder groeit, struiken kunnen schaduw geven… Dit is echter een kwestie van geven en nemen, en het is fantastisch dat deze landbouwers hier het nut van inzien en constructief willen mee denken en werken aan oplossingen. We werken voor dergelijke aanplanten altijd nauw samen met de bedrijfsplanner van de Vlaamse Landmaatschappij. Die is goed gekend bij heel wat landbouwers, en dan is er meteen meer vertrouwen”, aldus projectmedewerker Asselman.

De VLM sluit ook de beheerovereenkomsten voor o.m. erosiebestrijding. In Wommesom is gekozen voor struiken die ook attractief zijn: Gele kornoelje en Sleedoorn bloeien uitbundig in het vroege voorjaar, Veldesdoorn bloeit dan weer later, Gelders roos en toefjes Kardinaalsmuts geven alles een rode en paarsroze toets in het najaar. Ook de Grauwe gors, een door Linter geadopteerde soort via het provinciaal biodiversiteitsbeleid, zal er wel bij varen, samen met heel wat wilde bestuivers en ander ‘gedierte’. Een dergelijke heg kan ook natuurlijke vijanden van plaagsoorten in de landbouw herbergen, en de landbouw zo bijkomend helpen.

Zoals je ziet is het niet evident planten op zo’n steile taluds. Voor deze aanplant doen we beroep op sociale economie via Intergemeentelijk Opbouwwerk Leuven. Zij doen dit efficiënt én professioneel, en voor de gemeente blijft het zo ook betaalbaar.