Raad van State vernietigt Vlaams sitebesluit voor PFAS in Zwijndrecht
De Raad van State heeft het sitebesluit ‘PFAS 3M - Zwijndrecht’ op 6 maart vernietigd, dat de Vlaamse regering in 2023 had opgesteld om de PFAS-problematiek rond chemiebedrijf 3M aan te pakken. Het sitebesluit bundelde maatregelen rond bodemverontreiniging, gezondheid en natuurbescherming. Minster van Omgeving Jo Brouns (cd&v) is op de hoogte, maar wil het arrest eerst grondig bestuderen voor hij reageert.
De vernietiging komt er op vraag van 3M. Het Amerikaanse bedrijf vond dat de Vlaamse regering met het sitebesluit haar bevoegdheden overschreed en het bestaande bodemdecreet zou schenden.
Het sitebesluit van 31 maart 2023 bracht de gronden in een straal van 5 kilometer rond de vestiging van 3M in Zwijndrecht onder in een 'site'. “In verontreinigde gebieden met veel verschillende eigenaars en gebruikers laat de vaststelling van een dergelijke 'site' toe om de bodemverontreiniging aan te pakken op het niveau van de site en niet voor elk perceel afzonderlijk”, legt de Raad van State uit. Maar volgens de Raad mag de Vlaamse regering daarbij geen strengere regeling opleggen aan een partij – in dit geval 3M – dan wat in het bodemdecreet is voorzien.
Dat laatste heeft de Vlaamse regering in het sitebesluit ‘PFAS 3M - Zwijndrecht’ wel gedaan, stelt de Raad van State. “Verschillende bepalingen van het sitebesluit houden een verzwaring in van de verplichtingen die 3M op grond van het bodemdecreet moet naleven, zonder dat het bedrijf daarmee heeft ingestemd”, klinkt het in de argumentatie voor de vernietiging. “De Vlaamse regering heeft hiermee haar bevoegdheden overschreden.”
Saneringsverplichtingen nakomen
3M reageert donderdagavond verheugd op het arrest van de Raad van State dat het Vlaamse sitebesluit rond PFAS in Zwijndrecht en omgeving vernietigt. Dat de globale aanpak van de PFAS-problematiek in de regio naar de prullenbak wordt verwezen, betekent volgens het Amerikaanse chemiebedrijf echter niet dat 3M zijn saneringsverplichtingen niet zal nakomen, klinkt het. Dat had het bedrijf bij het indienen van het verzoek tot vernietiging al gecommuniceerd.
3M gaat opnieuw niet dieper in op de precieze beweegredenen waarom het bedrijf het sitebesluit aanvocht. Het sitebesluit uit 2023, en aangepast in 2024, was een bundeling van maatregelen rond bodemverontreiniging, gezondheid én natuurbescherming in een gebied van 5 km rond het terrein van 3M in Zwijndrecht.
In een reactie laat 3M wel weten van plan te zijn de met Vlaanderen gesloten saneringsovereenkomst uit 2022 verder na te komen en de saneringsverplichtingen uit hoofde van het bodemdecreet uit te voeren.
Het bedrijf geeft nog een stand van zaken in het dossier van de aanpak van de PFAS-verontreiniging in de omgeving. Nadat het beschrijvend bodemonderzoek vorig jaar werd goedgekeurd, voert 3M momenteel verschillende saneringsprojecten uit, klinkt het, waaronder plannen voor woongebieden, met een geïntegreerde aanpak.
“3M Belgium zet de constructieve dialoog met de stakeholders verder om een geïntegreerde aanpak vorm te geven voor de overige gebieden waar ze een saneringsverplichting heeft, zonder de reeds lopende werken en studies onnodig te vertragen”, aldus nog het chemiebedrijf.
Aanpak op de helling
Afvalstoffenmaatschappij OVAM laat in een reactie weten het arrest van de Raad van State eerst in detail te willen analyseren. “Wat we wel al kunnen zeggen, is dat de timings van het saneringsproject hierdoor niet in het gedrang komen”, zegt woordvoerster Ine Wenmaekers. “Dat staat hier los van. Maar het sitebesluit gaat natuurlijk veel breder dan enkel bodemsanering.” Over de andere onderdelen, zoals gezondheid en natuurbescherming, kan OVAM voorlopig geen uitspraken doen.
De Bond Beter Leefmilieu reageert zwaar ontgoocheld op de vernietiging van het sitebesluit ‘PFAS 3M - Zwijndrecht’ van de Vlaamse regering, door de Raad van State. 3M dreigt nu niet te moeten opdraaien voor de saneringskosten in de wijde omgeving, vreest de BBL, die het verder heeft over een slag in het gezicht van alle omwonenden.
Terwijl de Vlaamse overheidsdiensten en regering er vooral het zwijgen toe doen en zeggen het arrest van de Raad van State eerst in detail te willen analyseren, trekt de BBL wel al een eerste conclusie. “Dit zet heel de aanpak van de Vlaamse overheid op de helling: geen zekerheid voor de sanering en de kwaliteit van de leefomgeving, geen zekerheid voor de bewoners en hun kosten”, klinkt het in een reactie. “We verwachten dat minister van Omgeving Jo Brouns alles in het werk stelt om te verzekeren dat de vervuiler betaalt – en niet de omwonenden.”
Het sitebesluit dat de Raad van State vernietigd heeft, was een globaal plan van aanpak voor de PFAS-verontreiniging in een straal van 5 kilometer rond 3M in Zwijndrecht, inclusief bodemsanering, gezondheid en natuurbescherming, met 3M als verantwoordelijke voor de vervuiling. Volgens BBL was het 3M bij de procedure voor de Raad van State onder meer te doen om de perimeter in vraag te stellen.
Minister Brouns moet volgens BBL nu aan de slag. “Er wacht hem een grote taak”, klinkt het. “3M verantwoordelijk houden voor de grootste milieuvervuiling ooit in Vlaanderen, het herstellen én oplossen van het sitebesluit en de uitvoering van de sanering, een visie uittekenen voor Zwijndrecht en omgeving op vlak van natuurherstel, bemalingen en grondverzet, en voorkomen dat zulke PFAS-schandalen zich in de toekomst nog voordoen, door snel werk te maken van een uitfaseringsplan voor PFAS.”
“We zitten hier met de grootste PFAS-verontreiniging van de wereld waardoor een doortastende aanpak nodig is om alle verontreiniging van tuinen tot landbouw- en natuurgebied op een integrale manier aan te pakken. De Vlaamse Regering moet dit als prioriteit behandelen om een oplossing te bieden voor alle getroffen bewoners”, besluit Tycho Van Hauwaert van Bond Beter Leefmilieu.
