Moderne bewaartechnieken in aardappelloods ontdekken
Naar het einde toe van afgelopen winter organiseerde Viaverda, het vroegere Proefcentrum voor de Aardappelteelt (PCA), onder de noemer een ‘Uur in de schuur’ enkele bezoeken aan moderne aardappelbewaarloodsen.
Het doel van de bezoeken aan aardappelloodsen met moderne bewaarinfrastructuur is om telers te informeren over de nieuwste technieken, maar ook om onderling kennis uit te wisselen over bouwtechnieken, constructie van loodsen, ventilatie en bewaarprincipes.
Landbouwleven woonde in Koolskamp een bezoek bij aan de nieuwe bewaarplaats van Neyens Agro. Ilse Eeckhout van Viaverda besprak de principes van bewaring en lichtte de klimaatscan toe. Didier Beeuwsaert van Beeuwsaert Construct gaf uitleg over de constructie. Emanuel Vandoorne van Vandoorne Installatiebedrijf besprak de ventilatie, terwijl Geert Deceuninck van Decam Koeltechniek de inrichting van de frigoruimte toelichtte.
Elias Neyens gaf bij aanvang te kennen dat de familie al ruime ervaring had met het telen van aardappelen en uien. Van bodembewerking over zaaien/poten tot de oogst verzorgen ze allemaal zelf. Het enige aspect waar ze geen invloed op hadden, was de bewaring. Daar kwam vorig jaar verandering in met de bouw van een nieuwe loods waarin het afgelopen najaar voor het eerst aardappelen en uien in bewaring gingen.
Aanbouw aan bestaande gebouwen
Op het erf was het even puzzelen om de nieuwe bewaarplaats te integreren. Er moest immers rekening gehouden worden met bestaande gebouwen, waar tegenaan gebouwd werd. De nieuwe bewaarloods bestaat uit 2 cellen of compartimenten: eentje voor de bewaring van 1.000 ton uien, een andere voor de bewaring van 1.600 ton aardappelen.. Voor deze laatste cel is er een frigoruimte waar hoevepootgoed in kisten wordt bewaard. Voor dit alles is nog een handige, overdekte, vrije ruimte om aardappels in te schuren, te sorteren en uit te schuren. De landbouwer en zijn medewerkers staan er beschut van de weersomstandigheden opgesteld.. Tevens kunnen er enkele machines gestald worden.
De bewaarplaats kenmerkt zich door een roostervloer met ondergrondse ventilatiekanalen en door het principe van langsventilatie.
Didier Beeuwsaert, zaakvoerder van het bouwbedrijf dat de plaatsing van de aardappelloods realiseerde, legde uit dat de buitenwanden bestaan uit betonmuren van 27 cm dik met 8 cm PIR-isolatie zonder koudebruggen. De dakbedekking bestaat uit golfplaten met 10 cm isolatie onder. Als bouwbedrijf ziet hij dat er in de sector ook vaak voor sandwichpanelen als dakbedekking wordt gekozen. Hierbij wees hij wel op een constructietechnische ingreep die een extra isolatielaag vereist bij de aansluiting met de wanden, om condensvorming te voorkomen.
De binnenmuur die de scheidingswand vormt tussen de 2 bewaarcellen voor uien en aardappelen is niet geïsoleerd. “Dat kan wel, maar dat is een keuze die de landbouwer moet maken én eentje waar een ander prijskaartje aan hangt. Je kan die binnenmuur isoleren om eventuele condensvorming bij het temperatuurverschil tussen de 2 cellen op te vangen.”
Hij gaf verder nog mee dat de aardappelen meestal 5 m hoog worden gestockeerd. “Slechts een uitzondering wil dit nog hoger doen.” Verder wees hij op enig studiewerk dat nodig was om de nieuwbouw te doen aansluiten op de bestaande gebouwen. “Aan de voorzijde is een overdekte vrije ruimte die we van een lichtkoepel hebben voorzien, om zo te profiteren van invallend zonlicht in de machine- en sorteerruimte, niet in de bewaarplaats. Dat is altijd aangenaam.”
De bewaarplaats heeft een lengte van 36 m, maar de kelder eronder, waar de ventilatiekanalen zitten, is 5 m korter aan de zijde langswaar er wordt ingeschuurd (waar de poorten staan dus). “ We benaderen hier de maximale lengte om met langsventilatie te beluchten. De kelder heeft een diepte van 1,20 m aan de drukkamer, die afneemt tot 90 cm aan de andere zijde.”
Bereken alles
Ilse Eeckhout (Viaverda) drukte de aanwezigen met bouwplannen op het hart om alles goed te overdenken. “De dimensionering van de ventilatiekanalen, het aantal ventilatoren, afmetingen van in- en uitlaatluiken, isolatie... alles moet berekend worden! Viaverda kan daarbij helpen.”
Didier Beeuwsaert wees nog op het aspect dat de dakoversteken geïsoleerd zijn met rotswol en dat ze geperforeerd zijn. “Dit omdat we kort tegen buren zitten en omdat rotswol geluid absorbeert. Het is constructietechnisch een kleine ingreep, maar eentje die toch veel positiefs doet.”
Het bedrijf van Emanuel Vandoorne verzorgde de ventilatietechniek. Een eerste aspect waarop hij wees, was dat de bewaarcel voor de uien 13 m breed is en 8 ventilatoren heeft. De aardappelcel heeft er evenveel, maar is 18 m breed. “Het verschil valt te verklaren door het feit dat de uien meer ventilatie nodig hebben. Het is een product dat van zichzelf meer tegendruk creëert dan aardappelen.”
Beide bewaarcompartimenten hebben hetzelfde type ventilatoren, namelijk EC-ventilatoren. Deze hebben geen terugslagkleppen nodig en starten progressief op. Hun toerental kan je makkelijk aansturen. Op 80% van het toerental valt hun elektriciteitsverbruik terug naar 50%. “Deze techniek komt de energierekening én de productkwaliteit ten goede.”
De inlaatkleppen zitten op de kopse zijde van de loods aan de kant van de drukgang. De uitlaatzijde zit zowel in de lengterichting van de aardappelcel als van de uiencel. In de drukgang stond de schakelkast opgesteld, die dan weer verbonden is met een bewaarcomputer die zich vooraan in de bewaarloods bevindt. In- en uitlaatluiken, ventilatoren... de volledige infrastructuur is verbonden met de bewaarcomputer. Emanuel Vandoorne wees erop dat deze over verschillende bewaarprogramma’s beschikt om bijvoorbeeld te drogen of in te koelen, intern te ventileren, CO2-verversing...
Hulp van warmtekanonnen
Elias Neyens had in zijn loods afgelopen winter enkele mobiele dieselbranders (verwarmingstoestellen) geplaatst als noodoplossing om de ajuinen beter te drogen. Dit jaar wordt een definitieve opstelling met gasbranders uitgewerkt en wordt er een vaste toevoerleiding voor gas in de loods gelegd. Een voordeel van gasbranders is dat je hun capaciteit/debiet makkelijker kan regelen en dat het opstarten ervan mee in de bewaarcomputer kan opgenomen worden.
De gasbranders of warmtekanonnen worden het eerst ingezet in de uiencel. Later kan dat eventueel en als de nood er is, verplaatst worden naar de aardappelcel. Deze evolutie ziet Emanuel Vandoorne steeds meer: “Telers die aardappelen laat op het seizoen rooien voor de bewaring en dan geconfronteerd worden met lucht die niet drogend genoeg is, roepen steeds meer de hulp in van warmtekanonnen.” Hij wees er ook op dat één exemplaar plaatsen in de loods maar weinig bijbrengt. “De warmte van één brander wordt door enkele ventilatoren opgeslokt en de andere hebben er geen nut van.” Plaats daarom voldoende branders, was zijn advies.
Een ander advies dat hij meegaf, was om als teler echt met je bewaring bezig te zijn. “Doe je dit enkele dagen niet en evolueert het slecht in je loods, dan heb je heel veel tijd nodig om die enkele dagen verlies proberen goed te maken. Als je er al in slaagt uw fout te herstellen.”
Dwars- versus langsventilatie
Ilse Eeckhout wees tussendoor nog eens op het verschil in dwars- en langsventilatie. Bij dwarsventilatie zit de drukkamer in de lengterichting van de loods en wordt de lucht via een roostervloer dwars op de lengterichting van de loods geblazen. Dat is een handige techniek om al te kunnen ventileren in de loods als deze nog niet volledig vol ligt en als het inschuren nog bezig is, of om nog te ventileren als al een deel van het product is uitgeschuurd.
Bij langsventilatie zit de drukkamer op de kopse zijde of korte kant van de loods en blaast via ondergrondse of bovengrondse kanalen zijn lucht in de lengterichting van de loods. Dit principe was toegepast bij de loods van Neyens Agro in Koolskamp die we bezochten. Er waren hier ondergrondse ventilatiekanalen. Elias Neyens maakte een plank per ventilatiekanaal om ze ondergronds af te sluiten wanneer de loods niet volledig vol ligt, om toch te kunnen ventileren. Op zo’n 5 m van waar de aardappelhoop stopt, steekt hij de houten plaat. Elias zelf maakte deze houten platen en voorzag ze van handvaten en wieltjes, zodat ze makkelijk hanteerbaar zijn. Sommige telers sluiten hun kanalen af door er van bovenaf een plaat in te schuiven, maar zoals hier van onderuit werken, kan ook.
Langsventilatie maakt het moeilijker om met ventilatiesturing in te grijpen als er rotte plekken in de aardappelhoop zitten of bij partijen die slecht bewaren. Dwarsventilatie biedt daar iets meer, al blijft het moeilijk om gericht in te grijpen. In dit kader wees Eeckhout op de mogelijkheid van te compartimenteren. “Voorzie in plaats van 1 grote loods, meerdere kleine compartimenten.”
Boven- of ondergrondse ventilatie
Verder wees ze op zowel de mogelijkheid van ondergrondse ventilatiekanalen (roostervloer) of bovengrondse kanalen. In dit laatste geval is er dan een volle betonvloer met kanalen die tijdens het inschuren worden opgebouwd en bij het uitschuren worden weggenomen. “Ook de techniek van bovengrondse ventilatie biedt nog steeds bevredigende resultaten bij langere bewaring. Ga de bovengrondse kanalen echter niet te ver uit elkaar zetten. Zo’n 4 m afstand is ideaal, 5 m is al te ver. Lucht kiest immers de weg van de minste weerstand en er zijn plekken die slecht geventileerd en/of bewaard worden als de afstanden te ver oplopen.”
Erkend werd dat het plaatsen en terug wegnemen van de bovengrondse kanalen een ongemak kan zijn en dat er beschadiging aan de kanalen optreedt als er bij het opscheppen tegen gereden wordt. Toch vallen er voorbeelden uit de praktijk te melden waar het goed loopt, mits enige oplettendheid.
In de aardappelloods van Neyens Agro waren bij de bouw al aanhechtingspunten in de nok voorzien om later vlot eventueel een mechanische koeling te installeren. De effectieve installatie was er nog niet.
Deze techniek was wel al aanwezig in een aangrenzende ‘frigoruimte’ van zo’n 10 op 10 m, waarin het hoevepootgoed in kisten stond opgeslagen. Geert Deceuninck van Decam Koeltechniek legde uit dat er 2 koelers zijn toegepast voor een goede circulatie. De bewaartemperatuur is ongeveer 3 °C. “Belangrijk is dat de aardappel droog ligt, maar niet uitdroogt”, gaf hij nog mee.
Bewaarcomputer en project Klimrek
Tot slot wees Ilse Eeckhout nog op het gemak van een bewaarcomputer. Dit is heel handig, zo moet de teler niet zelf handmatig alles op- of afzetten. Een teler kan er nooit zo kort op zitten als de computer. Een teler gaat ook ‘s nachts niet opstaan om zijn bewaring op te volgen, een computer doet dit wel én deze realiseert door zijn accuraatheid ook een energiebesparing. Daarmee was het bruggetje gelegd naar het project Klimrek, dat ze nog toelichtte.
In het kader van het demoproject Klimrek voert Viaverda, samen met Inagro en het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), klimaatscans uit bij aardappeltelers om de impact van hun bedrijfsvoering op het klimaat beter te kunnen inschatten. Op basis van info over bemesting, werkgangen, diesel-, energie- en waterverbruik, wordt er berekend hoeveel CO2-equivalenten het bedrijf uitstoot en wordt er nagegaan welke activiteiten op het bedrijf de grootste impact hebben. Deze resultaten kunnen de landbouwer een beter zicht geven op waar er eventueel nog mogelijkheden zijn om het bedrijfsvoeren klimaatvriendelijker te maken. De bewaarcomputer die op dit bedrijf gedemonstreerd werd, kan ervoor zorgen dat er niet alleen meer energie wordt bespaard, maar zorgt eventueel ook voor minder bewaarverliezen. Die twee zaken doen de uitstoot van CO2-equivalenten dalen en maken dus het bedrijf klimaatvriendelijker. “Akkerbouwers ondervinden vanuit afnemers een toenemende druk om hun bedrijven klimaatbewuster te maken, omdat de verwerkers willen communiceren hoe duurzaam onze frietproductie is en dus ook de aardappelteelt”, aldus nog Ilse Eeckhout.
