Louis De Jaeger: “Landbouwers worden straks klimaathelden”
Louis De Jaeger daagt de bestaande landbouw in Vlaanderen uit met zijn ideeën over voedselbossen en regeneratieve landbouw.
Vandaag de dag kennen we Louis De Jaeger als landschapsarchitect, filmmaker, auteur van verschillende boeken en als spreker. Om 75 jaar vooruit te kijken, zet hij eerst 2 stappen terug. Zijn roots liggen bij 2 landbouwfamilies. “Ik werd als jongeling geïnspireerd door mijn 2 grootmoeders. Zij groeiden op op kleine Vlaamse boerderijen, maar omdat die niet groot genoeg waren om rendabel te zijn, gaven ze het boerenbestaan op en verhuisden ze naar de steden. Mijn ene oma bleef daar heel sereen bij, met nog een hang naar haar landbouwverleden. De andere verlegde haar interesse naar gezonde voeding en biologische teelten. Die 2 werelden vond ik superinteressant”, vertelt De Jaeger.
Anders dan vele andere jongeren, wou hij iets doen met zijn interesse in landbouw. “Als 16-jarige droomde ik ervan om mijn eigen voeding te kunnen telen. Landbouw stond bij mij symbool voor vrijheid. Leven van het land als een rebelse manier van onafhankelijkheid. Als 18-jarige, na de middelbare school, begon ik aan een wereldreis. Ik trok door de Verenigde Staten, waar je honderden kilometers tussen velden kan rijden en toch maar 1 gewas gezien hebt. Ik zag daar de gevolgen van pesticiden, uitspoeling en het intensief gebruik van meststoffen. Ik zag in Spanje het begin van de verwoestijning en hoe in het zuiden van Frankrijk de wijnindustrie – met de beste bedoelingen – het milieu om zeep helpt.”
Geen ver-van-ons-bedverhaal
Die ervaringen bundelde hij in zijn eerste boek ‘We eten ons dood’. “Dat boek schreef ik om de boeren in Vlaanderen te waarschuwen. Wat er verkeerd gaat in de landbouw, is immers een wereldwijd gegeven, maar geen ver-van-ons-bedverhaal. Kijk maar naar de opeenvolging van veel te natte en veel te droge seizoenen in Vlaanderen. Het uitputten van onze landbouwbodems, dat gebeurt hier vandaag ook.
Ik was er aanvankelijk van overtuigd dat ik een eigen boerderij moest starten om de Vlaamse landbouwers duidelijk te maken hoe het anders kan en moet. Een boer gelooft immers enkel maar wat hij ziet bij een andere boer. Daar ben ik van teruggekeerd, deels uit noodzaak. Ik kan niet de miljoenen bij elkaar vinden om voldoende oppervlakte te kopen voor een boerderij die vergelijkbaar is met een modale Vlaamse boerderij. En als ik dat geld moet lenen, kan ik dat nooit terugverdienen, laat staan er zelf nog iets aan overhouden. Daarin verschilt mijn situatie dus niet van die van andere zij-instromers die graag in de landbouw willen starten in Vlaanderen.”
Nieuwe focus
“Een tweede, misschien wel belangrijker argument om niet met een eigen boerderij te starten, is dat ‘nog’ een goed voorbeeld eigenlijk niet nodig is. Er bestaan al goede voorbeelden in Vlaanderen. Alleen krijgen die nog niet altijd de weerklank die ze verdienen. Daar focus ik mij nu op: de spreekbuis of versterker worden van al die goede voorbeelden.”
Een van de interessantste theorieën van Louis De Jaeger gaat over de atmosferische luchtrivier of ‘vliegende’ rivier. “In nog intacte landschappen zie je dat waar een rivier het water afspoelt naar de zee, er op een bepaalde hoogte een omgekeerde beweging is, die waterdragende lucht van de zee naar het binnenland pompt. Langs een rivier kan duizenden kilometers landinwaarts de helft van de neerslaande druppels afkomstig zijn van de zee. De afvoer van water wordt zo gecompenseerd. Dan heb je echter een volledig intact ecosysteem nodig om dit te laten werken en daarvoor heb je bomen nodig. Het verdampende water van de bomen voedt de lucht-rivier en de bomen genieten van de neerslag.”
Luchtrivieren herstellen in Vlaanderen
“Vlaanderen is een boom-arme regio en de bewoning en de industrie zitten dicht op de rivierbeddingen. Er zijn meer bomen nodig om hier het systeem van de luchtrivieren te herstellen en om zo voor een meer evenwichtig klimaat te zorgen. Anders dan sommige andere lobbygroepen wil ik in mijn toekomstbeeld de landbouwgrond niet afpakken van de landbouwers om er klassieke bossen van te maken. Het betere alternatief zijn voedselbossen of agroforestry. Vandaag de dag al is dat rendabel, zoals een recente studie van ILVO zopas nog bewees, en in de toekomst valt daarmee meer winst te boeken dan met het houden van koeien voor melk of vlees. Daar ben ik heilig van overtuigd.
Ik ben vegetariër, maar niet van het soort dat absoluut vleeseters wil bekeren. Vlees maakt een belangrijk deel uit van onze eetcultuur en onze identiteit. Maar als je mij vraagt of we binnen 75 jaar nog op dezelfde manier aan intensieve veeteelt zullen doen als vandaag, dan zie ik dat toch anders in mijn ‘glazen bol’. In de strijd om de ruimte-inname zal natuur nog terrein winnen en het herstellen van grote natuurgebieden is om verschillende redenen belangrijk. Het telen van veevoer op akkers waar we voedsel voor mensen kunnen telen, zal daardoor hier in de verdrukking komen. Tegelijk zorgt die beweging voor nieuwe kansen. In die nieuwe natuur en in voedselbossen of agroforestry kan er plaats zijn voor een heel divers palet van grazend vee, van kippen, konijnen, schapen en geiten tot varkens en runderen die niet in een stal, maar in hun natuurlijke habitat leven. Dat wordt op de lange termijn een deel van het nieuwe verdienmodel voor de veehouderij, waarbij de veehouders vergoed worden voor natuurdiensten en voor het vlees als een exclusief luxeproduct.”
Kaas zonder koe
“De rundveesector claimt vandaag dat bepaalde landbouwgebieden enkel geschikt zijn voor gras als veevoer en niet voor gewassen voor menselijke consumptie. The Vegan Cowboys zijn het tegendeel aan het bewijzen. Zij hebben een techniek ontwikkeld om kaas te maken uit gras, zonder dat daar een koe of een geit aan te pas komt. Als ik 75 jaar vooruitkijk, denk ik dat die techniek, of een gelijkaardige, tegen dan wel eens een waardig alternatief zou kunnen zijn. We kunnen heel wat argumenten met elkaar afwegen, maar als je de trends van vandaag extrapoleert naar de volgende decennia, dan zal het kantelpunt voor de omslag naar een wereld zonder intensieve veeteelt misschien wat vroeger of later dan die 75 jaar liggen, maar dat is wel de richting waar alles naartoe gaat.”
Monocultuur is niet toekomstbestendig
De intensieve akkerbouw mag voor De Jaeger dan weer nog intensiever. “Monocultuur, zelfs met vruchtwisseling per seizoen, is niet toekomstbestendig. De Vlaamse landbouw herontdekt nu pas de mengcultuur, waarbij men nog maar 2 gewassen gaat combineren op dezelfde bodem. In de Maya-cultuur stonden er telkens 3 gewassen op de akkers. Het is eigenlijk logisch, want zo helpen die 3 gewassen elkaar. De hoogste plant biedt klimmogelijkheid aan een slingerplant, de onderste functioneert als een bodembedekker die onkruid tegengaat. Het is zo een beetje zoeken naar het beste zaai- en oogstmoment en naar de te combineren gewassen, maar dit is een techniek uit de agro-ecologie en voedselbossen die perfect ook in de klassieke akkerbouw kan. Als je bijvoorbeeld maïs combineert met bonen en pompoenen, kan je die oogst perfect met machines binnenhalen.”
Meerjarige granen en groenten
De voedselbossen voegen daar nog meerjarige granen en groenten aan toe. “De opbrengst van meerjarige granen ligt nog laag, als je dat bekijkt op 1 jaar, maar je moet het zo bekijken dat je 5 jaar kan oogsten door slechts 1 keer te zaaien. Meerjarige planten hebben diepere wortels. Dat is beter voor de bodem. Bomen zijn dan weer een goede buffer tegen de aardappelziekte. Voedselbossen bieden heel wat voordelen. Gras voor klein of groot vee kan perfect een van de wisselteelten zijn in agroforestry.”
Inzake soortenkeuze liggen er volgens Louis De Jaeger nog heel wat kansen bij gewassen die we hier vandaag de dag nog niet kennen. “Moerbeibladeren zijn een bron van proteïnen en van andere voedingsstoffen die vele door de mens veredelde gewassen overstijgen. Het is een plant uit China die hier kan gedijen. Het grote voordeel ten opzichte van soja is dat het een meerjarige plant is. Je hebt meer proteïnen per hectare dan soja. Het voordeel ten opzichte van noten is dat het opbrengstvolume hoger ligt. In Europa zien we de eerste commerciële toepassingen al opduiken. Het is op een kleine markt als Vlaanderen of België natuurlijk altijd moeilijk om met iets nieuws op de markt te komen. Er zal pas aanbod vanuit de landbouw komen als er vraag is bij de verwerkers en de consumenten.”
Andere aanpak van paardenweides
Op de vraag of we binnen 75 jaar de verpaarding nog als een maatschappelijk probleem zullen beschouwen, daarop heeft Louis De Jaeger vandaag een duidelijk antwoord. “Als paardenhouders het goed aanpakken, vormen paarden geen probleem in de aanhoudende strijd om de ruimte in Vlaanderen. Overstromingsgebieden lijken mij bijvoorbeeld een ideaal terrein voor paarden, maar dan moeten we af van de ‘kale’ paardenweides zoals we die vandaag kennen. Je kan een paardenweide ook inrichten als een deel wetland of als deel van een natuurgebied, met veel biodiversiteit en variatie in het landschap. De paardenweides met enkel gras, een hok en een afsluiting, dat is eigenlijk dierenmishandeling, om het cru te zeggen. Dat is alsof je een mens constant zou opsluiten in een lege, witte kamer. Paarden zijn geen grazers, maar ‘browsers’. Plant op die weide aromatische kruiden en struiken en voederbomen waar de paarden kunnen aan knabbelen. Dat is als een apotheek voor elk kwaaltje van de paarden. Die dieren weten instinctief wat ze nodig hebben. Hetzelfde geldt overigens voor elke soort vee.”
Via genetische selectie willen sommige wetenschappers landplanten laten overleven op zout zeewater, met plannen voor aaneengesloten drijvende akkers in de toekomst. “Technisch is dat misschien mogelijk, maar als we dit op een chemisch-intensieve manier zouden doen, wat een egoïstische keuze van de mens zou dat niet zijn. Als men dat op grote schaal doet, is er altijd een impact op het leven onder water. De zeeën zijn al zo bedreigd, dan lijkt dit me absoluut niet de oplossing om op verder te bouwen. Als we de bestaande veeteelt en veevoederteelten drastisch inperken, hebben we die extra ruimte op zee niet nodig. ”
Beroep van boer gaat niet verloren
“Pesticiden zullen binnen 75 jaar nog verder teruggeschroefd zijn. Consumenten en burgers zijn steeds meer overtuigd van de impact daarvan op hun gezondheid. De wetenschap is ongelofelijk duidelijk. Gezonde en pure voeding zal een steeds grotere rol gaan spelen bij het aanpakken van chronische ziektes en depressies. Serotonine, het gelukshormoon, wordt voor het grootste deel aangemaakt in onze darmen en niet in onze hersenen. De rol van boeren zal binnen 75 jaar breder zijn dan enkel het lokaal produceren van gezond voedsel. Dat voedsel zal anders, diverser zijn dan vandaag, maar de kennis en ervaring over planten en over het omgaan met de bodem, die zullen we dan nog steeds nodig hebben. Het beroep van boer zal niet uitsterven. Bovendien komt er een nieuw verdienmodel, waarbij boeren betaald worden voor het onderhouden en begrazen van eigen en andere natuurgebieden en hagen langs hun akkers. Boeren en boerinnen worden zo op termijn in de eerste plaats klimaathelden en biodiversiteitshelden. Van agribashing zal er dan geen sprake meer zijn”, belooft Louis De Jaeger.
Op 23 juni 2025 verschijnt het nieuwe boek van Louis De Jaeger: ‘SOS: Save Our Soils – How Regenerative Farming Can Save Your Health and the Planet’.
