De eetbare bloem: het extraatje voor kok én teler
Met een bloem op je bord maak je je gerecht een stuk aantrekkelijker, als je het dan nog eens kan opeten is het des te specialer. Hoewel de teelt van eetbare bloemen een nichemarkt is, kan het voor sommige landbouwers een leuk extraatje zijn. Hieronder geven we enkele tips voor de teelt ervan.
Op restaurant zie je ze af en toe eens liggen: de bloem die je bord siert en pit geeft aan je eten. Ofwel door kleur, ofwel door smaak. Sommige chefs kiezen er graag voor, zoals Yo De Beule van Kruidenkwekerij Duizendblad beweert: “Er zijn chefs die iets zots doen met iets gewoons, sommigen leggen gewoon een bloem op je bord”, klinkt het geamuseerd.
Mensen kijken ook niet meer zo verbaasd op bij bloemen op het bord. Uit een online consumentenbevraging waaraan 51 chefs en 668 consumenten meededen bleek dat 83 % van de mensen die bloemen voorgeschoteld kregen ze ook opeten. De eetbare bloemen zelf aankopen was dan weer andere koek. Slechts 38 % gaf aan ze te willen kopen. Redenen voor aankoop zijn het esthetische aspect op het bord, vooral voor speciale gelegenheden. Mensen die niet willen kopen vinden het gemakkelijk te duur. Ze vinden het te veel verpakking of ze denken dat het snel verwelkt. “Van de chefs gaf 41 % aan zelden of nooit eetbare bloemen te gebruiken, 26 % wekelijks en 14 % dagelijks”, vertelt PCG-onderzoekster Annelien Tack. Oost-Indische kers, courgettebloem en het viooltje worden het meest gebruikt door de chefs.
Dat is wat aan het licht kwam tijdens het PDPO project ‘Eetbare bloemen: sierlijk én smakelijk’. De tweeënhalf jaar durende studie, die eind vorig jaar eindigde, werd opgezet om meer te weten te komen over de teelt van eetbare bloemen, de wetgeving ... Er zit namelijk potentieel in, maar zowel bewaring en verkoop waren nog twee heikele punten. Het Provinciaal Proefcentrum voor de Groenteteelt (PCG), het Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) en het Vlaams Centrum voor Bewaring van Tuinbouwproducten (VCBT) zetten er hun schouders onder en kunnen met de resultaten geïnteresseerde telers helpen met hun vragen.
Voor telers is er ruimte voor groei. “Het telen van eetbare bloemen wordt vooral gedaan als een kleine teelt, naast de hoofdteelt. Aangezien het nog steeds een nichemarkt is, moeten we echter ook zorgen dat er op termijn geen overaanbod ontstaat”, klinkt het bij Tack.
Novel Food
Bloemen die je wil telen voor de voedingsmarkt, mogen allereerst niet giftig zijn. Daarom werd in het Koninklijk Besluit van 29 augustus 1997 een lijst opgenomen met planten die niet in de voedselketen terecht mogen komen. Het FAVV controleert hier dan ook strikt op.
Verder is het belangrijk om de Novel Food status van de bloem te checken. Men spreekt van Novel Food als de voedingsmiddelen of -ingrediënten voor 15 mei 1997 niet of in te geringe mate binnen de EU verkocht werden als humane voeding. Omdat de gebruiksgeschiedenis en dus ook de veiligheid van de producten te weinig gekend is, is gebruik en vermarkting van de producten verboden. Is een bloem Novel Food, mag je het dus niet verkopen. Wil je het toch gaan vermarkten, als bedrijf, moet je de veiligheid garanderen door de gebruiksgeschiedenis aan te leveren.
Wat niet als Novel Food wordt beschouwd zijn onder andere korenbloem, lavendel, bergamotplant en Oost-Indische kers. Wil je de status van bepaalde bloemen weten, stel je die vraag best rechtstreeks aan de Novel Food experten: novel-food@health.belgium.be. Het is immers de verantwoordelijkheid van de teler om de voedingswetgeving te respecteren. Geeft hij uit dat het eetbare bloemen zijn, dan gaat de restauranthouder er immers van uit dat dit effectief zo is.
Telen in pot of vollegrond
Afhankelijk van de infrastructuur op het landbouwbedrijf, kan men kiezen voor openluchtteelt of teelt onder bescherming. Door te kiezen voor koepels of serres kan je de teelt verlengen. De lichtkwaliteit verschilt echter tussen beide systemen, wat achteraf te merken is in de bloemkleur. Een andere mogelijkheid is te kiezen voor ruimten zonder daglicht, maar wel met kunstlicht. Op die manier maak je de teelt heel stuurbaar. Liesbet Blindemans van PCS wist echter te vertellen dat lichtkleur ook een invloed heeft op de strekking. “Blauw licht houdt de planten compact. Verrood licht gebruik je het liefst zo weinig mogelijk.”
Daarnaast kan men kiezen tussen vollegrond of teelt in pot. 65 % zag biologisch als een meerwaarde en dan moeten de planten in vollegrond. Enig nadeel is dat bij regen de bloemen vervuild kunnen worden door opspattende aarde. Een worteldoek kan dan een oplossing zijn. Kiest men voor teelt in pot, dan geeft dat de teler dan weer de voordelen van een betere teeltsturing en een betere ergonomische manier van werken. Irrigatie via druppelslangen of T-tape kan ook, en dit in meerdere systemen.
De bloemen kunnen op verschillende manieren verkocht worden: in een schaal met folie, in een schaal met deksel,... maar ook de verkoop als plant in pot is mogelijk. De pluk is voor de teler arbeidsintensief, en de verkoop van bloemen in pot maakt het de consument mogelijk de planten zelf te onderhouden en de bloemen vers te plukken wanneer nodig.
Ten slotte is het belangrijk om weten dat groeiregulatoren niet toegelaten zijn bij de teelt van eetbare bloemen, in tegenstelling tot de sierteelt. Verder tipt Blindemans compacte rassen te gebruiken, een aangepaste potmaat en te letten op de plantdichtheid. “Zet je planten niet te dicht bij elkaar. Doe je dat wel, dan gaan ze snel strekken.”
Plagen en ziekten bestrijden
Kiest men voor teelt onder bescherming, dan moet men rekening houden met een grotere plaagdruk van bladluis, witte vlieg, trips en spint. Als het om ziekten gaat zoals meeldauw en Botrytis, is de kans groter om die te krijgen in openlucht omdat er minder op klimaatomstandigheden kan worden ingespeeld. Merkt men aantasting vroeg genoeg op, dan is bestrijding met natuurlijke vijanden of bio-erkende middelen een optie. Voor de bestrijding met natuurlijke vijanden zijn er commercieel al verschillende producten beschikbaar: sluipwespen, kevers, galmuggen en roofmijten zijn bekende voorbeelden. Chemie is ook mogelijk, maar checken op www.fytoweb.be is dan noodzakelijk om te zien wat erkend is.
Om efficiënt te bestrijden is men er het best vroeg bij. Monitoring van de teelt gebeurt dan ook best regelmatig, en dit door steekproeven te doen en verschillende planten te bekijken.
Bewaring verbeteren
Bloemen verwelken, wat ze onaantrekkelijk maakt. Door vochtverlies vermindert de stevigheid van de bloemen drastisch. Ann Schenk van VCBT geeft daarom verschillende tips om de bewaring te verbeteren. Zo kan het een oplossing zijn om in de verpakking een vochtige pad in te leggen. Bij het verpakken van het product moet er ook op worden gelet dat de bloemen niet te veel kunnen bewegen, maar toch niet gekneld bij elkaar liggen.
Ook direct koelen na de oogst zorgt ervoor dat de bloemen minder vocht verliezen. Een bewaring tussen 2 en 7 °C is perfect. Wel oppassen bij tropische soorten, want sommige daarvan zijn gevoelig voor te lage temperatuur. Bloemen op het warmst van de dag of bij te hoge temperaturen plukken wordt ook afgeraden. Als het op licht tijdens bewaring aankomt, zijn er wel verschillen te merken. Er zijn bloemen waarbij de aanwezigheid van licht niet uitmaakt, maar voor andere bloemen zoals chrysant en madeliefje kan het wel nadelige gevolgen geven.
Een heikel punt is ethyleenvorming. Sommige vruchten die rijpen scheiden een gas, ethyleen af, dat ook verwelking veroorzaakt bij sommige bloemen. Appel, peer en tomaat zijn zo’n vruchten die je dus best niet stockeert bij je bloemen.
