Opinie: De aardappel op een kantelpunt, van volume naar veerkracht
De aardappelsector in Noord-West-Europa staat voor een fundamentele koerswijziging. Dat blijkt uit het nieuwe rapport ‘De aardappelsector in transitie – Strategische toekomstverkenning 2026–2035’, opgesteld door Jan de Keyser, hoofd Agri&Food bij BNP Paribas Fortis.
Waar de voorbije 20 jaar werden gekenmerkt door schaalvergroting, exportgroei en concurrentiekracht, wordt de volgende 10 jaar getekend door heroriëntatie en transitie. “De toekomst van de aardappelsector ligt niet in het teruggrijpen naar wat was, maar in het beheersen van verandering”, zegt de Keyser. “Van volume naar veerkracht, van groei naar duurzaamheid.”
Een sector in beweging
De Europese aardappelketen is uitgegroeid tot een wereldspeler. België en Nederland vormen samen het hart van de wereldhandel in diepvriesfrieten en aardappelproducten. Maar vanzelfsprekend is dat succes niet langer. Klimaatverandering, stijgende kosten, strengere regelgeving en maatschappelijke druk zetten het vertrouwde model onder druk.
Volgens het rapport blijft de wereldmarkt voor diepvriesproducten groeien met 4 tot 6% per jaar, maar de volatiliteit neemt toe. “De sector komt in een volwassen fase waarin capaciteitsdiscipline en efficiëntie de sleutel worden”, stelt de Keyser. “Wie wil groeien, zal dat moeten doen met verstand en timing.”
Van productie naar risicobeheer
Voor de teler verandert de aardappelteelt van een productiegerichte naar een risicogestuurde activiteit. Waterbeheer, energiezekerheid en precisietechnologie worden strategisch kapitaal. Bewaring is intussen geëvolueerd van eenvoudige opslag tot hoogtechnologische beheersing.
Nieuwe contractmodellen met risicodeling en indexatie versterken de samenwerking tussen telers en verwerkers. “De relatie tussen beide verschuift van onderhandeling naar partnerschap”, klinkt het.
Innovatie als hefboom
Eén van de opvallendste hoofdstukken in de toekomstverkenning gaat over Nieuwe Genomische Technieken (NGT). Deze genetische innovaties maken rassen mogelijk die van nature resistent zijn tegen ziektes als Phytophthora infestans. Volgens de berekeningen kan dit de productiekost per ton met 5 tot 7% doen dalen en tegelijk de CO₂-voetafdruk aanzienlijk verminderen.
“Europa mag de innovatietrein niet missen”, waarschuwt de Keyser. “Vooruitdenken en testen bieden een duurzaam concurrentievoordeel.”
Duurzaamheid en legitimiteit
De maatschappelijke verwachtingen stijgen. Watergebruik, emissies en gewasbeschermingsmiddelen worden onder een vergrootglas gelegd. Grote verwerkers krijgen te maken met complexere vergunningstrajecten, vooral door stikstof- en waterbeperkingen. Toch ziet de Keyser duurzaamheid niet als hinderpaal, maar als kans.
“Bedrijven die aantoonbaar duurzaam werken, genieten meer continuïteit, betere toegang tot financiering en een sterker maatschappelijk draagvlak”, staat in het rapport. Banken evolueren mee richting duurzaamheidsgebonden kredieten, met rentekortingen voor lagere emissies of hogere energie-efficiëntie.
Beleid en financiering als hefboom
De Keyser pleit voor voorspelbare beleidskaders die innovatie niet afremmen, maar stimuleren. Snellere goedkeuring van NGT-rassen, investeringssteun voor water- en energie-infrastructuur, en een billijke verdeling van fondsen tussen regio’s zijn volgens hem cruciaal.
Ook de financiële wereld zal volgens het rapport een actieve rol spelen in de transitie: “De financiering verschuift van volume naar prestatie. Banken kijken niet enkel naar tonnen, maar naar duurzaamheid, efficiëntie en weerbaarheid.”
Van fabriek naar ecosysteem
De aardappelverwerkende industrie blijft de motor van de keten. Jaarlijks verwerkt België meer dan 6,5 miljoen ton aardappelen, goed voor een exportwaarde van 3,5 miljard euro. Maar de toekomst vraagt om ‘slimmere productie’: energie-efficiënt, waterbewust en digitaal gekoppeld aan de teelt.
“De sector evolueert van volumemachine naar kennisgedreven waardeketen”, besluit de Keyser. “Wie inzet op genetische innovatie, water- en energiezekerheid, data-gestuurde efficiëntie en maatschappelijk draagvlak, zal de toon zetten tot ver na 2035.”
Samengevat: de aardappelsector staat op een kruispunt. De volgende 10 jaar zullen bepalen wie de uitdaging aangaat en wie achterblijft. De richting is duidelijk: van fabriek naar ecosysteem, van groei naar betekenis.
Jan de Keyser (Agri&Food - BNP Paribas Fortis)
Hieronder kun je het rapport raadplegen:
