D e familie Van Puymbrouck is oorspronkelijk afkomstig uit Kieldrecht, een gemeente in Oost-Vlaanderen op enkele kilometers van Antwerpen. Het bedrijf werd door de uitbreiding van de haven van Antwerpen op het einde van de jaren 1970 gedwongen hun boerderij te verlaten .
Na een bezoek aan een twintigtal boerderijen in Wallonië besloot de familie een boerderij te starten in Tourinnes-Saint-Lambert, in Waals-Brabant. Ze vestigden zich er in augustus 1980 en namen er een paar stuks Belgisch witblauw over die in het stamboek waren ingeschreven en ongeveer 40 hectare aan gewassen.
Langzaamaan neemt de familie het landgoed in bezit en in 1991 voegt Jean-Pierre Van Puymbrouck zich bij zijn ouders op de boerderij. In 1994 begonnen ze met de aardappelteelt, of eerder, met de herintrod uctie ervan. "Mijn ouders hadden deze activiteit stopgezet toen ze Kieldrecht verlieten, maar met het idee om er op een of andere dag weer mee verder te doen en niet definitief op te geven. Als je eenmaal het aardappelvirus hebt, kun je het niet meer verliezen", herinnert hij zich.
Drie frietrassen
Vandaag verbouwen Jean-Pierre, zijn vrouw en ouders 640 hectare, waarvan hij 280 hectare huurt in de vorm van jaarcontracten. Op hun velden staan onder andere bieten, cichorei, aardappelen, wintertarwe, zomerhaver (voor vermeerdering) en brouwgerst (ook voor vermeerdering). De fok van Belgisch witblauw hebben ze in 2011 stopgezet.
Met name wat aardappelen betreft, heeft de familie zich gespecialiseerd in de zogenaamde frietrassen. Dit jaar werd het areaal voor deze teelt verdeeld in drie variëteiten: Royal (45% van het areaal), Innovator (42%) en Markies (13%). "Door met verschillende variëteiten te werken kunnen we niet alleen in de gewassen differentiëren, maar ook de risico’s spreiden," legt de boer uit.
De keuze van de variëteiten wordt gemaakt in volledige samenwerking tussen de familie Van Puymbrouck en haar enige afnemer, McCain, met wie zij sinds 1998 een exclusief contract heeft. "Het hebben van slechts één partner is een garantie voor vertrouwen en transparantie, vooral wanneer het moeilijker is om contracten na te komen.... Wat dit jaar het geval zal zijn voor sommige boeren". Jean-Pierre en vele anderen worden immers geconfronteerd met dalende opbrengsten, tot 40 of zelfs 50% op sommige percelen, als gevolg van de droogte van de afgelopen maanden.
Naast de productiedaling is er ook sprake van kleinere knollen. Hoewel ze gewoon zijn aan knollen van 40 mm en groter, zal de familie dit jaar knollen vanaf 30 mm moeten bewaren.
Kwaliteit, bij het poten en de oogst
Wanneer het tijd is om te planten, houden drie teams zich 24 op 24 uur zich bezig met de planter. Op deze manier is het mogelijk om ten volle te profiteren van de klimatologische omstandigheden wanneer die optimaal zijn. Echter, het seizoen begint enkele weken eerder, met de levering van het pootgoed. Deze worden door de boer nauwkeurig geanalyseerd: "De toekomst van de toekomstige oogst hangt ervan af. Wij kunnen geen enkele nalatigheid accepteren.”
In het veld heeft de familie altijd gekozen voor een rijafstand van 90 cm. "Het is een logische keuze", legt hij uit. "De variëteiten die wij telen, en meer in het bijzonder de Royal, produceren grote knollen. Een dergelijke tussenrij laat ons toe om ruggen te hebben die groot genoeg zijn om ze volledig te bedekken met aarde en het risico van vergroening te verminderen. Bovendien is de planter uitgerust met een apparaat voor het creëren van ‘micro-dammen’ tussen de ruggen, om erosieproblemen te verminderen en modderstromen te vermijden.
Voor de oogst beschikt Van Puymbrouck sinds dit jaar over een Ploeger AR-4BX oogstmachine. Deze 4-rijige machine is ongewoon in het Waalse agrarische landschap en voldoet aan een aantal criteria die ze voor zichzelf hadden voorop gesteld. Enerzijds is het uitgerust met rupsen. Anderzijds heeft de bunker een grote capaciteit en het invoerkanaal heeft over de gehele lengte van de machine dezelfde breedte. "Dit resulteert in een betere zeefwerking en minder schokken voor de knollen", zegt Jean-Pierre.
Vier Dezeure-kipwagens, die identiek zijn aan elkaar om het laden en lossen te vergemakkelijken, begeleiden deze tijdens het rooien. Alle zijn uitgerust met matrassen, valbrekers en hydraulisch opvouwbare dekzeilen om de kwaliteit van de knollen te behouden tijdens het legen van de bunker en het transport naar de boerderij waar ze worden bewaard.
Opslag en levering tot 17.000 ton
De eerste opslagloods is in 1998 aan de boerderij gebouwd, nadat de familie tientallen faciliteiten had bezocht. "Vroeger was de opslag in de oude boerderijgebouwen meer precair. Al die bezoeken zorgden ervoor dat we de infrastructuur konden kiezen die het best aan onze criteria voldeed. De verschillende technologieën, die we in de praktijk konden zien, hebben we kunnen combineren".
Sindsdien zijn er nieuwe cellen gebouwd. Vandaag beschikt de familie over een langetermijnopslag van 15.000 ton, plus 2.000 ton voor kortetermijnopslag. Hierdoor kan de volledige oogst ter plaatse worden opgeslagen.
Sommige van de nieuwe cellen zijn ook geschikt voor granen, als dat nodig is. Om contaminatie te vermijden, worden de aardappelen die in deze ‘gemengde’ cellen worden bewaard, niet behandeld met chloorprofam.
Alle installaties bevinden zich op geïntegreerde roosters, voor een homogene luchtcirculatie in de palen. De ventilatie daarentegen combineert automatisering via controle door temperatuursensoren en computer, met energiebesparing. De ventilatoren hebben immers een economische modus die hen in staat stelt om op 80% van hun maximale vermogen te draaien, tenminste in ‘normale’ jaren.
Jean-Pierre gaat prat op de kwaliteit van zijn aardappelen en neemt regelmatig monsters bij aankomst van de kipwagens. De uitgevoerde analyses, samen met de opslagschema's, maken het mogelijk om een volledig overzicht te krijgen van de toestand van de opgeslagen knollen, ongeacht de locatie in de loods.
Het transport van de aardappelen naar het verwerkingsbedrijf organiseert McCain zelf. "De leveringen gaan elke dag van de week door en worden georganiseerd volgens de behoeften van het bedrijf, maar wel zonder de boerderij hierbij te benadelen," benadrukt hij. Daarom gebeurt het laden tussen 7.00 en 22.00 uur, nadat de knollen voor een tweede keer ‘gezeefd’ worden om de grond te verwijderen.
Niet minder dan 70% van de jaarlijkse leveringen vindt plaats in de maanden mei, juni en juli.
Volledige onafhankelijkheid
Op de boerderij werkt de familie Van Puymbrouck zelfstandig. Zo worden alle werkzaamheden - van de voorbereiding van het land tot het oogsten, zaaien, planten en fytosanitaire behandelingen - uitgevoerd door familieleden of één van hun medewerkers. Met één uitzondering: de oogst van cichorei en bieten wordt toevertrouwd aan loonwerkers. Heel soms, wanneer er te veel werk is, wordt ook beroep gedaan op een andere zelfstandige als back-up.
"Door op deze manier te werken kunnen we de verschillende activiteiten zo goed mogelijk plannen, vooral in functie van de klimatologische omstandigheden," vervolgt de boer. Deze onafhankelijkheid is des te belangrijker omdat de familie 480 ha voorjaarsgewassen in haar vruchtwisseling heeft. Organisatie is essentieel om deze periode van intensief werk zo goed mogelijk aan te pakken.
Met dezelfde reden herbergt het bedrijf een eigen werkplaats waar onderhoud en reparaties worden uitgevoerd. Een nieuwe medewerker moet deze werkzaamheden nog sneller en efficiënter doen gaan. Jean-Pierre streeft altijd efficiëntie na en vertrouwt daarom sterk op de opleiding van de chauffeurs van zijn team, waarvan sommige al 10 jaar aanwezig zijn.
Inspanning loont
In de toekomst wil de familie Van Puymbrouck hun aardappelvelden behouden op het huidige niveau. Ze willen zich nog meer richten op de kwaliteit van de gewassen. "Werken aan kwaliteit voegt waarde toe aan knollen, tot €20/t bonus na controle in de fabriek", legt Jean-Pierre uit.
In de praktijk analyseert McCain de kwaliteit van de aardappelen door een monster te nemen van elke vrachtwagen die de fabriek binnenkomt. Aan het einde van het seizoen worden de resultaten van de uitgevoerde analyses samen genomen om de algemene kwaliteit van de leveringen te beoordelen. En het werk van de boerenfamilie loont de moeite. Ze behoren elk jaar tot de top 20 van McCain's partners, voor België en Frankrijk samen. In 2004 werden ze ook bekroond met de Belgische Potato Quality Award .
Jean-Pierre gaat verder: "Als we op een dag van variëteit veranderen, om wat voor reden dan ook, zullen we onze inspanningen voortzetten. Alleen kwaliteitsknollen kunnen de rendabiliteit van het gewas verhogen, dankzij de bonussen die we dagelijks nastreven. We zijn ook gestopt met Bintje omdat het niet overeenkwam met de kwaliteit die we zochten.”
De installatie van een irrigatiesysteem staat niet op de agenda, ondanks de herhaalde droogteperio des van de laatste jaren. "Op dit moment denk ik niet dat het rendabel is, maar ik geef toe dat ik de exacte cijfers niet ken. Naar mijn mening loont die investering wel als je groenten hebt, en dat is bij ons niet het geval," besluit Jean-Pierre.
Naar J.V.
