Antibioticumgebruik bij dieren is sterk gedaald, maar nog inspanning nodig voor 50% reductie

Amcra vzw, het kenniscentrum inzake antibioticagebruik en -resistentie bij dieren, geeft in het kader van de ‘Internationale Week van de sensibilisering voor verstandig gebruik van antibiotica’ (van 18 tot 24 november) meer uitleg over de behaalde resultaten in 2018, het gevoerde beleid én de vooruitzichten in de diergeneeskunde. Er komt een tweede actieplan.

Geïntegreerde aanpak

Antibioticaresistentie wordt veroorzaakt door het gebruik van antibiotica in de humane geneeskunde en in de diergeneeskunde. Het is dus van essentieel belang om toe te zien op het verantwoord gebruik, alsook om de preventie en het gebruik van alternatieven te stimuleren in beide sectoren zodat de gebruikte hoeveelheden dalen. De overdracht, ook via de omgeving, van resistente bacteriën van dier op mens en omgekeerd maakt dat een globale en geïntegreerde aanpak verantwoord is.

Visie 2020-plan

In 2014 werd door het Amcra een Visie 2020-plan opgemaakt in de diergeneeskunde. In dit plan werden 3 reductiedoelstellingen geformuleerd: een daling met 50% van het totale gebruik van antibiotica, een daling met 75% van het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica tegen 2020 en een daling met 50% van het gebruik van gemedicineerde voeders op basis van antibiotica tegen het einde van 2017.

Deze doelstellingen werden ook onderschreven in het antibioticaconvenant door de federale overheid en de verschillende partners die betrokken zijn bij het gebruik van antibiotica in de diergeneeskunde, zoals landbouworganisaties, dierenartsenverenigingen, dierengezondheidsorganisaties en andere schakels uit de dierlijke productiekolom.

35,4% minder antibiotica

Tussen 2011 (referentiejaar) en eind 2018 is het antibioticumgebruik bij dieren in België met 35,4% gedaald (zie figuur 1). Met een daling van 12,8% tussen 2017 en 2018 kon de grootste daling worden opgetekend sinds 2011. Ook het gebruik van de met antibiotica gemedicineerde voeders nam verder af in 2018, waardoor tussen 2011 en 2018 een totaalreductie van 69,8% werd gezien (reductiedoelstelling heel ruim behaald).

Het gebruik van de kritisch belangrijke antibiotica kende in 2018 een lichte stijging, maar de totale daling sinds 2011 bedraagt nog steeds 79,1% (reductiedoelstelling ruim behaald) (BelVet-SAC, 2019). Tegen eind 2020 moet er nog 14,6% minder antibiotica bij dieren worden gebruikt om ook de beoogde 50% reductie in het totale gebruik te behalen.

Grootgebruikers aanpakken

Benchmarken is volgens Amcra het ideale middel om doelgericht het antibioticagebruik te reduceren. “Houders van varkens, pluimvee of vleeskalveren in België ontvingen sinds de start van de datacollectie van antibioticagebruiksgegevens al meerdere periodieke benchmarkrapporten van het antibioticagebruik op hun bedrijf. Door deze rapporten worden grote gebruikers van antibiotica geïdentificeerd en kunnen maatregelen genomen worden”, stelt Amcra.

Op basis van de antibioticagebruiksgegevens verzameld op alle bedrijven in ons land kan er ook per diersoort en -categorie in België een overzicht worden gemaakt van het gemiddelde en mediaangebruik van antibiotica. In figuur 2 wordt dit antibioticagebruik, uitgedrukt in aantal behandeldagen per 100 dagen (= BD100) voorgesteld voor verschillende diercategorieën in 2018.

Nog veel potentieel

Uit figuur 2 blijkt dat vleeskalveren, gespeende biggen en braadkippen de grootste gebruikers van antibiotica zijn. In de figuur wordt ook de spreiding rond de mediaan voor de verschillende diercategorieën getoond. Hieruit blijkt dat bij bijna alle diercategorieën nog veel potentieel is voor reductie.

De mediaan – afgebeeld als de witte horizontale lijn in de gekleurde box – is de BD100-waarde waar 50% van alle bedrijven onder of boven zit. 50% van de bedrijven gebruikt dus minder dan de mediaanwaarde en 50% gebruikt meer.

De mediaan is een goede indicator om diercategorieën en -soorten onderling te vergelijken en evoluties in de tijd op te volgen.

Benchmarkrapporten

Voor de meeste diersoorten en -categorieën werd tussen 2017 en 2018 een daling verwezenlijkt. Dit is niet zo voor braadkippen. In 2018 gebruikten de 10% hoogste gebruikers van antibiotica meer dan in 2017 (+11,8%). Hierdoor nam ook de gemiddelde BD100 toe voor 2018 ten opzichte van 2017 (+ 6,5%) (BelVet-SAC, 2019).

“In 2019 ontvingen de varkens-, pluimvee- en vleeskalverdierenartsen voor het eerst benchmarkrapporten voor wat betreft hun antibioticumgebruik. Ook de benchmarking van dierenartsen zal bijdragen tot een gerichte aanpak van grootverschaffers en resulteren in minder – en meer rationeel – antibioticagebruik.

Ook het antibioticagebruik op de melkveehouderijen wordt geregistreerd via AB Register voor de Vlaamse melkveehouders en BIGAME voor de Waalse en Duitstalige melkveehouders op initiatief van de betrokken kwaliteitslabels. Melkveehouders die een jaar lang registreren, mogen begin 2020 voor het eerst een benchmarkrapport verwachten.”

Tweede actieplan

Een jaar voor het einde van het eerste actieplan voor de diergeneeskunde, wordt aan een tweede plan gewerkt. “In dit nieuwe plan wordt het huidige beleid met betrekking tot de registratie en de benchmarking van het antibioticagebruik uitgebreid naar alle diersoorten, inclusief de gezelschapsdieren. Het nieuwe Amcra-plan zal integraal deel uitmaken van een One Health nationaal actieplan.”

In dit One Health-plan worden acties voor de dier- en volksgezondheid en leefmilieu in België samengebracht. Wanneer bacteriën resistent worden voor antibiotica, vormt dit een risico voor de gezondheid van de dieren en van de mens. Ook het leefmilieu is deel van het One Health-concept, aangezien resistentie via ons leefomgeving kan verspreid worden.

One Health-benadering

“Tijdens de internationale week van de sensibilisering voor het verstandig gebruik van antibiotica wensen alle actoren in de diergeneeskunde te benadrukken dat verder blijven streven naar een verminderd en duurzaam antibioticagebruik om de volksgezondheid en de diergezondheid te vrijwaren een absolute noodzaak is”, aldus Amcra.

Amcra