Waterkwaliteit in Vlaams landbouwgebied boert verder achteruit
De waterkwaliteit is in landbouwgebied gaat verder achteruit. Dat blijkt uit rapporten van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), die vandaag gepubliceerd zijn. De organisaties stellen vast dat droogte een rol speelde maar alleen geen verklaring kan zijn. Er zouden nog altijd te veel inbreuken tegen de mestwetgeving plaatsvinden.
Het percentage meetpunten met een overschrijding van de drempelwaarde van 50 mg nitraat per liter daalt al vijf winterjaren op rij niet meer. De laatste twee winterjaren is er zelfs een stijging. Was er in 2016-2017 nog een overschrijding in 21% van de meetpunten, dan liep dat in 2018-2019 op tot 38%. De Vlaamse norm van maximum 5% overschrijdingen is ver weg.
Grondwater
Ook de kwaliteit van het grondwater evolueert volgens de rapporteurs ongunstig. Er werd een lichte stijging van de gemiddelde nitraatconcentratie in het ondiepe grondwater vastgesteld. Op basis van de recentste resultaten van de grondwaterkwaliteit, blijkt dat het aantal afstroomzones met een hoge gemiddelde nitraatconcentratie van meer dan 60 mg nitraat/l is toegenomen. Daarnaast zijn er heel wat afstroomzones met een stijgende trend.
Droogte, inbreuken wetgeving
De droge zomers van de laatste jaren hebben een invloed gehad, zo stellen de VLM en de VMM. Teeltschade of oogstmislukking lieten de gewassen niet toe voldoende nutriënten op te nemen uit de bodem. Dat heeft geleid tot hogere nitraatresidu's in de bodem in het najaar en een grotere uitspoeling van nitraten naar het grond- en oppervlaktewater. Maar de extreme weersomstandigheden zijn een ontoereikende verklaring voor de kelderende waterkwaliteit, luidt het. De verliezen van stikstof uit landbouwbodems blijven veel te hoog en zijn volgens VLM en VMM een gevolg van onoordeelkundige bemestingspraktijken.
Uit controles door de Mestbank blijkt ook dat de bemestingspraktijken van heel wat bedrijven nog altijd niet op punt staan. In 2018 en de eerste helft van 2019 kregen 35 landbouwbedrijven boetes voor overbemesting, voor een totaal van 890.000 euro. Naast landbouwbedrijven, voert de Mestbank ook controles uit bij andere actoren zoals mestverwerkingsinstallaties. Bij de helft van de 24 doorgelichte mestverwerkingsinstallaties werden maatregelen opgelegd voor een correctere registratie van de aan- en afvoerstromen, zoals bijvoorbeeld het plaatsen van extra debietmeters of het bijhouden van debietmeterstanden.
Ook werd bij 23% van de 31 installaties waar een omgevingscontrole doorging, ernstige inbreuken vastgesteld zoals lozing van effluent door bewuste nalatigheid van de eigenaar, scheuren in het effluentbekken of lekken. Hier werd streng gesanctioneerd via een proces-verbaal.
Sinds 2018 is er een gerichte aansturing naar het werken met de juiste samenstelling van dierlijke mest bij mesttransporten. Die aanpak is zichtbaar in de vervoersgegevens van 2018. Landbouwbedrijven hebben meer mest afgevoerd, maar met lagere inhoudswaarden die meer aansluiten bij de realiteit. Daardoor zijn de hoeveelheden afgevoerde stikstof en fosfaat gedaald.
Teeltvrije strook
Bij de terreincontroles van de teeltvrije strook langs waterlopen en van de mestopslag, voeren de toezichthouders van de Mestbank vaak een hercontrole uit, om na te gaan of de landbouwer zich in orde heeft gesteld na een eerdere vaststelling. De nalevingsgraad is merkelijk groter en wijst erop dat een aanzienlijk deel van de landbouwers hun gedrag pas aanpassen na een controle door de Mestbank.
Map 6
De maatregelen van mestactieplan Map 5 hebben volgens VLM en VMM onvoldoende gewerkt. Met Map 6 wil Vlaanderen een inhaalbeweging maken. Dat programma voert een verscherpte gebiedsgerichte aanpak in, en legt de klemtoon op bemesten volgens het zogeheten 4J-principe: met de juiste dosis, de juiste mestsoort, op het juiste tijdstip en met de juiste bemestingstechniek. Landbouwers en kunstmesthandelaren zullen vanaf 1 juli 2020 de gebruikte hoeveelheden kunstmest digitaal moeten registreren. Bovendien mestverwerkingsinstallaties in Vlaanderen te maken krijgen met een betere opvolging en controle.
