Niet of, maar wanneer... komt het virus?

Vincent ter Beek volgt vooral de evolutie van AVP in Azië, Polen en België. Hij visualiseert dit met interactieve kaartjes op de website van het internationale vakblad en op zijn Twitteraccount. Tijdens het 14de Symposium Hogere Varkensgezondheid in Eindhoven belichtte hij aan de hand van 5 vragen evenveel dilemma’s omtrent AVP.

Is AVP snel verleden tijd?

Ter Beek toont een lijstje met Aziatische landen waar sinds 2017 uitbraken van AVP in de varkenshouderij werden geregistreerd. China meldde in augustus 2018 de eerste gevallen. Het gros van de Aziatische landen volgde in de periode tot nu. “De officiële aangifte van besmette dieren is hoogst waarschijnlijk een serieuze onderschatting van de werkelijke aantallen”, stelt Ter Beek.

“Onofficiële bronnen beweren dat zo’n 60% van de Chinese varkensstapel intussen is verdwenen. Op een populatie van 435 miljoen dieren (2017) werden echter tot nog toe ‘slechts’ 1,2 miljoen dieren officieel gerapporteerd bij de World Organisation for Animal Health (OIE), terwijl Vietnam bijna 6 miljoen gevallen meldde. Zo spoelden bijvoorbeeld besmette varkens aan op Taiwanese eilanden. Die dieren werden waarschijnlijk in Chinese rivieren gedumpt. Zo krijgen we het virus natuurlijk niet onder controle…” De teller van het OIE staat in Azië intussen op bijna 7,5 miljoen geruimde varkens.

Er is daar een groot tekort aan varkensvlees, met erg hoge prijzen tot gevolg. In (Europese) exportlanden heeft dit een gunstig effect op de varkensprijzen. China wil echter alles inzetten om de varkensstapel weer op niveau te krijgen onder meer door opstart van heel wat nieuwe bedrijven. Vraag is of dat daarmee het virus bedwongen is…

Ter Beek haalt hierbij Spanje aan als voorbeeld. “Spanje kende vanaf 1960 endemische golven van AVP-besmettingen. Het kostte het land zowat 15 jaar – tussen 1980 en 1995 – om de ziekte uit te roeien. Een goede coördinatie tussen de betrokken instanties bleek uiteindelijk het toverwoord bij de aanpak.”

Alhoewel onderzoeksteams naarstig zoeken naar een vaccin, is er dat op korte termijn zeker nog niet. AVP is dus niet snel verleden tijd.

Hoe snel verspreidt AVP zich in zwijnen?

AVP dwaalt al sinds 2007 rond in de everzwijnenpopulaties in het oosten van Europa. In september 2018 werden ook besmette zwijnen aangetroffen in de provincie Luxemburg. “Volgens experts wordt de besmettelijkheid van AVP overschat. Aangezien de virusuitscheidende dieren meestal te ziek zijn om zich te verplaatsen, verspreidt het virus zich langzaam.”

Op basis van data-analyse zou het virus zich aan een snelheid van 15 km per maand verplaatsen. Aan dit tempo zou het vanuit Polen pas in 2022 Duitsland bereiken. “Dit is echter buiten de rol van de mens gerekend! Intussen bevindt AVP zich al in everzwijnen op slechts enkele kilometers van de Pools-Duitse grens. Hoogst waarschijnlijk verhuist het virus mee met vrachtwagenchauffeurs of migrerend boerderijpersoneel. De mens is dus een grote risicofactor.”

Komt AVP ook naar Nederland?

“De menselijke factor heb je duidelijk niet in de hand.” Ter Beek verwijst naar het voorgaande antwoord en bijkomende voorbeelden. “In de jaren 70 zag men ook verspreiding van AVP in Midden-Amerika door verplaatsende immigranten, maar ook door het gebruik van (besmet) vliegtuigeten in varkensbedrijven. In Nederland was er in 1986 een uitbraak door het voederen van keukenafval op een varkensbedrijf. Uiteindelijk werden meer dan 5.000 dieren op 14 bedrijven geruimd.”

Volgens Vincent ter Beek – én het publiek in de zaal – is de kans dus groot dat AVP binnen afzienbare tijd ook in Nederland wordt aangetroffen.

Wat moet de overheid doen om AVP buiten te houden?

“Moeten we meer bewustwording creëren? Alle wilde zwijnen preventief afschieten? Of is een hek toch geen slecht idee?”, stelt Ter Beek voor. “Het is niet evident. Recent Deens onderzoek toonde immers aan dat ook vliegen een mechanische factor van overdracht kunnen zijn.

Afdoende bioveiligheidsmaatregelen toepassen, is dus zeker aangewezen. Een algemeen afschot van everzwijnen is daarentegen moeilijk te verantwoorden bij de burger. Die oplossing wordt maatschappelijk, mede onder druk van de Partij voor de Dieren en dierenrechtenorganisaties, niet meer aanvaard.”

Vincent ter Beek ging kijken naar de drastische aanpak in Denemarken. De Deense overheid plaatste een wildhek op de grens met Duitsland. Vrachtwagens voor internationaal transport worden er extra gereinigd en gedesinfecteerd. “Een hek is zeker geen slecht idee. Je kan hiermee vermoedelijk het risico met 80% verminderen. Je moet het de wilde dieren moeilijk maken om de grens over te komen.”

Wat bij een AVP-besmetting van een zwijn?

Er bestaan gelukkig al voorbeelden van een goede aanpak. Zo wist de Tsjechische overheid AVP uit te roeien. Het virus waarde er tussen juni 2017 en april 2018 rond bij wilde zwijnen. Door het besmette gebied goed af te bakenen met hekken en eerst in de zone errond intelligent te jagen, werd het land AVP-vrij verklaard.

Ook in België is de infectiedruk de voorbije maanden sterk verlaagd. In totaal werden sinds september 2018 831 besmette everzwijnen geteld, enkel in de provincie Luxemburg. Circa 4.000 varkens werden preventief geruimd. In augustus 2019 vond men het laatste verse positieve karkas, sindsdien is de toestand stabiel.

Ook hier werd een zone afgebakend en 300 km hekwerk geplaatst. Het afschot van wilde zwijnen moet rond zijn in maart. “De economische klap voor de Belgische varkenshouders was groot door de exportbelemmeringen”, duidt Ter Beek de situatie voor de voornamelijk Nederlandse toehoorders, “maar gelukkig kon de Belgen profiteren van extra ruimte op de Europese varkensmarkt.”

Alert blijven

Het is duidelijk voor Vincent ter Beek: “AVP blijft nog wel even een (wereldwijd) probleem. Ook in Nederland en België is de varkenspopulatie bedreigd. De mens speelt een cruciale factor bij de verspreiding, maar ook bij de indamming van het virus. Tegenhouden aan de grens voorkomt alvast veel narigheid!”

Anne Vandenbosch