Recht: wat zijn de gevolgen van een wettelijke samenwoning op vlak van erfrecht?

Ik woon sinds een viertal jaar samen met mijn vriendin, die twee kinderen heeft uit een vorig huwelijk. Wij zijn niet van plan om te trouwen. Mijn vriendin maakt zich nu zorgen omdat zij is komen inwonen in mijn eigen woning. Ze vreest dat in geval ik voor haar kom te overlijden mijn familie haar zal buitenzetten. Klopt dit? Hoe kan ik dit oplossen?

Door : Landbouwleven

Gepubliceerd op : 17/02/2020 09:00

Leestijd : 4 min

P artners die samenwonen kunnen dit grosso modo doen onder drie grote juridische vormen. Vooreerst is er natuurlijk het huwelijk dat aan beide partners verschillende rechten en verplichtingen geeft. Deze vorm van samenwonen is het meest gereglementeerd en heeft de verst strekkende gevolgen. Daarnaast bestaat een tweede wettelijk geregelde vorm, het zogenaamd wettelijk samenwonen. Tot slot kunnen twee partners ook gewoon gaan samenwonen zonder dat zij kiezen voor het huwelijk of de wettelijke samenwoning. In dat laatste geval spreekt men van een feitelijke samenwoning.

Huwelijk

Bij het overlijden van een gehuwde erft de overblijvende echtgenoot altijd het vruchtgebruik van de gezinswoning met alle huisraad en meubilair. De langstlevende echtgenoot mag dus in het huis blijven wonen of het verhuren en dit zolang hij of zij leeft. Dit is ook het geval indien de woning exclusief eigendom was van de overleden echtgenoot of echtgenote. Als er geen gemeenschappelijke kinderen zijn, erft de echtgenoot bovendien het volledig gemeenschappelijk vermogen.

Een huwelijk biedt de beide gehuwden ook de mogelijkheid om via een huwelijkscontract aan successieplanning te gaan doen en allerlei zaken op voorhand te regelen.

Wettelijke samenwoning

Wettelijk samenwonen is in België mogelijk van zodra twee personen in dezelfde woning wonen. Deze mogelijkheid geldt niet alleen voor heteroseksuele of homoseksuele partners. Wettelijk samenwonen is ook mogelijk met een familielid of met een persoon waarmee men geen seksuele relatie heeft. De enige voorwaarden die de wetgever stelt, zijn enerzijds de juridische bekwaamheid om een contract te sluiten en anderzijds het niet getrouwd zijn of niet wettelijk samenwonend zijn met een andere persoon.

Twee personen die samenwonen en bij hun gemeente een verklaring van wettelijk samenwonen afleggen, zijn wettelijk samenwonend. Deze eenvoudige aangifte geeft een zekere juridische bescherming en brengt ook automatisch rechten en verplichtingen mee voor de personen. Wettelijk samenwonenden erven bijvoorbeeld automatisch van elkaar. De langstlevende verkrijgt immers automatisch het vruchtgebruik van de woning die het koppel bewoonde en van de huisraad, zonder dat hiervoor een testament nodig is.

Via een testament kunnen wettelijk samenwonenden hetgeen zij hun partner willen nalaten inperken of uitbreiden. Dit wil zeggen dat het erfrecht van de langstlevende partner bij wettelijke samenwoning kan worden tenietgedaan door een testament. Indien een persoon bijvoorbeeld niet wil dat zijn partner waarmee hij wettelijk samenwoont een vruchtgebruik krijgt op zijn woning, kan hij dit zo laten regelen in een testament. Anderzijds kan een persoon ook beslissen om diegene waarmee hij of zij wettelijk samenwoont meer na te laten dan alleen het vruchtgebruik op de gezinswoning.

Feitelijke samenwoning

Tot slot is er de feitelijke samenwoning waarbij twee personen, al dan niet partners met een relatie, dezelfde woning delen. In tegenstelling tot de wettelijk samenwonenden erven gewoon feitelijk samenwonende personen in principe niets van elkaar. Ook hier is er de mogelijkheid voor de beide samenwonende personen om via een testament de langstlevende toch een of ander na te laten. Ook bestaan er bijzondere contracten zoals een beding van aanwas of een tontinecontract waarmee de langstlevende begunstigd kan worden.

Uit uw vraag blijkt dat u nu gewoon feitelijk samenwoont, wat inderdaad betekent dat uw partner bij uw overlijden geen enkel recht heeft om in uw woning te blijven wonen. Zij is in dat geval volkomen overgeleverd aan de goede wil van uw erfgenamen, zonder dat zij over enige bescherming of garantie beschikt.

Vroegtijdige breuk

Een ander groot verschil waar wij u willen op wijzen zijn de gevolgen van een relatiebreuk. In geval van een huwelijk zal dit leiden tot een echtscheiding waarbij finaal de uit de echt gescheiden partners geen wederzijdse erfrechten meer hebben. In geval van wettelijke samenwoning eindigen de wettelijke erfrechten van de langstlevende op het ogenblik dat één van hen of beiden samen een verklaring afleggen bij de ambtenaar van burgerlijke stand van de gemeente dat de wettelijke samenwoning wordt beëindigd. Een feitelijke samenwoning eindigt zonder formaliteiten. Daar staat wel tegenover dat bij de feitelijk samenwonenden de persoon die een testament heeft opgemaakt om zijn partner te beschermen dit bij de notaris moet laten herroepen omdat anders het erfrecht zal blijven bestaan.

Conclusie

Uw partner is op dit ogenblik effectief niet beschermd indien u als eerste zou overlijden. Ofwel kiest u ervoor om wettelijk te gaan samenwonen ofwel zal u zich tot de notaris moeten wenden om een garantie, al dan niet via testament, in te bouwen voor uw partner.

Jan Opsommer