Waarom de Britten weinig bewegen in de brexit-onderhandelingen
De Britten maken binnen de brexit-onderhandelingen weinig haast. Hoewel het belang voor beide zijden enorm is, wil men de EU onder druk zetten door gelijktijdig handelsakkoorden te sluiten met andere landen. De VS wordt alvast voorgesteld een groot deel van de importtarieven op landbouwproducten af te schaffen.
Sinds 1 februari is het Verenigd Koninkrijk (VK) niet langer lid van de Europese Unie (EU). Tot het einde van het jaar geldt een transitieperiode die in feite betekent dat de Britten gewoon onderdeel uitmaken van de interne markt. Binnen de transitieperiode willen de EU en het VK een handelsdeal sluiten. De inzet: goederen en diensten die zo vrij mogelijk van de één naar de ander kunnen bewegen.
Michel Barnier leidt de gesprekken van EU-zijde. De Franse ex-landbouwminister klaagt al weken dat de Britten allesbehalve haast maken. En inderdaad, zelfs rekening met corona zijn er wel weinig onderhandelingsronden geweest. Er wordt ook nog steeds weinig ondernomen om de douanecapaciteit in Britse havens en luchthavens uit te breiden. Men kondigde eerder aan 50.000 mensen voor douanier op te leiden, maar vooralsnog zijn minder dan 1.000 personen aan de opleiding begonnen.
Agri-foodhandel
Voor de landbouw staat best wat op het spel. In analyses rekent de Europese Commissie vaak met Amerikaanse dollars, als ‘neutrale’ munt tussen de euro, de kronen en het Britse pond. De EU exporteert jaarlijks voor bijna 50 miljard dollar aan agrarische producten en voedingsmiddelen naar het VK. Het gaat bijvoorbeeld om varkensvlees, zuivel, aardappelen, groenten en fruit en bloemen. Het land haalt momenteel circa 70% van haar behoefte op bij de EU. De EU ‘voedt’ het VK.
Andersom is de handelsstroom veel kleiner, met nog veel doorvoer ertussen. De landbouw en voedingssector is overigens voor de onderhandelaars niet het belangrijkste onderwerp. De landbouw en voedingssector is goed voor een relatief beperkt deel van het BNP van zowel de EU als het VK. Als we kijken naar de bilaterale handel, dan is het agrovoedingscomplex goed voor circa 11%.
Landbouw ligt gevoelig
Een nagedachte is de sector evenwel ook niet, want het is bij een uitstek een sector waarin om protectionistische tendensen nog wel eens de kop op steken. Landbouw is immers voeding, wat sterk samenhangt met gezondheid en veiligheid. Niet zelden is de landbouw goed voor het grootste deel van het landschap van een land. Het is al met al een strategische sector. Rijkere Europese landen die geen lid zijn van de EU, Zwitserland en Noorwegen, scharen zich bij de landen die mondiaal de meeste inkomenssteun geven aan boeren. Hun concurrenten: het dichtbevolkte Japan en Korea. Ze hebben wel geld, weinig landbouwareaal.
Het VK is netto-importeur van voeding en een liberale natie, en zou tarieven voor veel producten daarom laag kunnen houden. Maar de EU lijkt dat andersom niet van plan, wat kan leiden tot een reactie uit Londen. Eenvoudig is een situatie zonder handelsakkoord van de EU en het VK niet. Er zijn andere leveranciers voor het VK op de wereldmarkt, maar die zijn fysiek ver weg wat tot langere levertijden kan leiden. De contacten ontbreken soms, evenals goede voedselveiligheidsstandaarden. De EU zou ook voor de nodige miljarden exportomzet een nieuwe bestemmingen moeten vinden.
Grote deals liggen altijd moeilijk
Dat de Britten geen haast maken, is niettemin weinig verbazend. Als onderhandelingen over veel en zeer belangrijke zaken tegelijk gaan, is er pas een deal over 1 element als er een deal is over alle elementen. Bij de brexit speelt bijvoorbeeld ook een moeilijke discussie over de grensrelatie tussen het Britse Noord-Ierland, en Ierland. Met andere woorden: dit soort akkoorden worden vrijwel altijd pas last-minute na een nacht of wat doorwerken beklonken, en worden onderweg vaak ten onrechte doodverklaard door de media.
Bovendien mogen de Britten sinds 1 februari zelfstandig vrijhandelsdeals af sluiten met derden, zoals de VS of Japan. Het geeft het land de mogelijkheid om een groter deel van het voedsel dat ze koopt, te halen uit landen waarmee de EU mede door de gevoeligheid van het landbouwdossier in bijvoorbeeld Frankrijk geen of maar beperkt zaken deed.
Zoals de prominente ‘brexiteer’ Daniel Hannan eens zei over het Italiaanse verzet tegen een handelsakkoord van de EU met Australië: “Ik weet niet of de Italiaanse tomatentelers gelijk hebben of niet. Maar ik weet dat buiten de EU, Brittannië al decennia geleden een bilateraal handelsakkoord had gesloten met Australië.” Hannan wees daarbij op het karakter van de Britse economie, dat sterk op diensten leunt, en dus baat heeft bij goedkope importen van zo ongeveer alles.
Flirten met de concurrentie
De VS is alvast een grote landbouwexporteur, die vqndqqg ‘maar’ 5% van alle Britse agri- en foodimporten levert. Het land is de grootste exporteur van vlees en maïs wereldwijd, en een grote exporteur van suiker, tarwe, groenten en fruit maar ook verwerkte producten zoals diepgevroren friet. Onderhandelingen tussen de EU en de VS liepen vast. Het was de Amerikaanse president Donald Trump die de onderhandelingen in de ijskast zette, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat een deal hopeloos leek door het felle verzet van ngo’s maar ook bepaalde lidstaten en dan vooral Frankrijk en Oostenrijk, met een bijrol voor de Wallonië.
Hun bezorgdheid lag vooral bij landbouw, met discussies over vermeende ‘chloorkippen’, ‘hormoonvlees’ en het perspectief op de import van meer genetisch gemodificeerde gewassen. Het idee van ‘regulatory convergence’, het samen met de Amerikanen werken aan nieuwe voedselveiligheids-standaarden, wekte wrevel.
Het VK heeft volgens The Financial Times nu de VS voorgesteld om de importtarieven op landbouwproducten zo goed als te schrappen. De concessies zouden zo omvangrijk zijn, dat binnen de regering een conflict is gerezen tussen de Britse handelsminister Liz Truss en de minister voor het milieu en voedselbeleid George Eustice. Premier Boris Johnson zegt alvast dat import te allen tijde moet blijven voldoen aan de hoogste voedselveiligheidsbeleid, en een overeenkomst ook voor de landbouw acceptabel moet zijn.
Linksom of rechtsom, schaken de Britten in zekere zin op meerdere borden tegelijk. Als het erin slaagt tot een akkoord te komen met de VS of, een andere diepe wens, de Gemenebestlanden, dan tikt de klok in het nadeel van de EU. Barnier zal dan tegen zijn Franse afkomst in wellicht meer water bij de wijn moeten doen.
