Vlaamse boeren leven beheerovereenkomsten erosiebestrijding goed na
De Vlaamse regering heeft de bodemerosie op landbouwpercelen op een meer sturende wijze aangepakt. “Het proces waarbij bodemdeeltjes losgemaakt en verplaatst worden door water, wind of bodembewerking is vooral in het zuiden van Vlaanderen, waar de overgrote meerderheid van de sterk en heel sterk erosiegevoelige landbouwgebieden gevestigd is, een belangrijke problematiek”, zegt Vlaams parlementslid Joris Nachtergaele (N-VA), die een stand van zaken bij zijn partijgenoot en minister van Omgeving Zuhal Demir opvroeg.
Beleid op 3 pijlers
In 2018 waren de erosiegevoelige gebieden goed voor ruim 44.000 ha. “Door deze erosie verminderen op lange termijn de bodemvruchtbaarheid en de opbrengsten en ontstaan er modderstromen.” Deze erosieproblematiek werd onder meer aangepakt door beheerovereenkomsten met landbouwers. Op erosiegevoelige percelen kan de landbouwer op deze manier steun krijgen van de Vlaamse overheid om erosiebestrijdende maatregelen te nemen.
Het erosiebeleid steunt in Vlaanderen op 3 pijlers: verplichte maatregelen voor landbouwers via de randvoorwaarden bij het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), vrijwillige maatregelen voor landbouwers met vergoeding via de beheerovereenkomsten gesloten met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) en subsidies voor lokale overheden via het erosiebesluit. Zo worden gemeenten ondersteund voor de opmaak van een erosiebestrijdingsplan, de begeleiding door een erosiecoördinator en de uitvoering van de erosiebestrijdingsmiddelen.
Het doel van het beleid is tweeërlei: de bodem beschermen en dus erosie brongericht aanpakken, en burgers beschermen tegen modderoverlast en de sedimentaanvoer naar waterlopen beperken.
Controles ter plaatse
In de bijgevoegde tabellen vind je enkele cijfergegevens. Zo zijn bij controles ter plaatse van de beheerobjecten het aantal inbreuken sterk gedaald, naar 8% in 2019. Dat was in 2017 nog 16%. Bij administratieve controles van de beheerobjecten worden haast geen overtredingen vastgesteld: in 2019 waren dat 4 inbreuken, of 0,16%.
Uit cijfers van minister Zuhal Demir blijft verder dat 103 gemeenten zich in Vlaanderen (300 in totaal) laten begeleiden door een erosiecoördinator. Dat is 1 Vlaamse gemeente op 3. “De gemeenten ervaren de erosiecoördinator en hun divers takenpakket in het kader van erosiebestrijding als erg nuttig”, stelt Vlaams minister Zuhal Demir. “De realisatie van erosiebestrijdingswerken verloopt vlotter in gemeenten die zich laten begeleiden door een erosiecoördinator.”
Niet elke landbouwer wordt op die beheerobjecten gecontroleerd. “Door middel van een risicoanalyse worden elk jaar een aantal landbouwers geselecteerd, die vervolgens een controle ter plaatse krijgen. Die controles gebeuren door de VLM. Oppervlakte-gerelateerde controles gebeuren in samenwerking met het departement Landbouw en Visserij. “Bij de geselecteerde landbouwers worden alle inhoudelijke na te leven voorwaarden die in de beheerovereenkomst zijn opgenomen, op terrein geverifieerd. Indien ter plaatse wordt vastgesteld dat één of meerdere voorwaarden niet worden nageleefd, wordt een vaststelling geplaatst. Naast de controles bij geselecteerde landbouwers uit de risicoanalyse kunnen ook ‘ad hoc’ controles ter plaatse worden uitgevoerd.”
Evaluatie door experten
De evaluatie van de randvoorwaarden bij het gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt uitgevoerd binnen de expertengroep, samengesteld tijdens de vorige legislatuur. Veel aandacht gaat ook naar de publicatie van de bodemerosie-indicator, die door Statistiek Vlaanderen wordt gepubliceerd. “Hierin komt vooral het effect van brongerichte maatregelen tot uiting, samen met veranderingen in teelt.”
De volgende maatregelen worden verwerkt in de indicator: ten eerste de verplichte maatregelen binnen de randvoorwaarden bij het gemeenschappelijk landbouwbeleid. De genomen maatregelen zijn gebaseerd op de resultaten van vrijblijvende enquêtes van departement Landbouw en Visserij. Ten tweede zijn, wat de vrijwillige maatregelen betreft, de ligging en de oppervlakte bekend bij de administratie.
Bodemerosierisico-indicator
Iin het najaar wordt ook een indicator gelanceerd die de evolutie van sedimentaanvoer naar waterlopen begroot. Voor deze indicator worden zowel brongerichte als effectgerichte maatregelen genomen. “Bij de evaluatie van het erosiebeleid in zijn geheel zullen de 3 pijlers van het beleid worden meegenomen. Zowel de invloed op de bodem als op modder-overlast en sedimentaanvoer naar waterlopen zullen worden afgewogen ten opzichte van de haalbaarheid en de betaalbaarheid voor de betrokkenen.”
