Vlaamse expertengroep werkt aan een bijsturing van verplichte erosiemaatregelen voor landbouw

Vlaamse landbouwers zetten al heel sterk in op maatregelen in het kader van erosiebestrijding. Die zijn echter nog te weinig zichtbaar. Dat is een van de redenen waarom Zuhal Demir (N-VA), Vlaams minister van Milieu, van oordeel is dat er nog een tandje bij kan worden gestoken.

Perceelsregistratie

Voor een goed begrip: het opnemen van bijvoorbeeld erosiebestrijdingsmaatregelen bij de perceelsregistratie is een bevoegdheid van Vlaams landbouwminister Hilde Crevits (CD&V). “Maar ik ben voorstander dat deze registratie voor alle landbouwpercelen gebeurt, en niet enkel voor de meest erosiegevoelige percelen, waar maatregelen verplicht zijn”, liet Vlaams minister Zuhal Demir optekenen.

Elders op deze pagina lees je de samenvatting van een onlangs uitgebracht rapport over bodemerosie in Vlaanderen, onder meer op landbouwgronden. “Ik ben niet verbaasd over de evolutie”, gaat Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) verder. “Dankzij de verplichte maatregelen voor de meest erosiegevoelige percelen, beheersovereenkomsten, meer aangepaste teeltkeuzes en het inzaaien van groenbedekkers is het totale areaal aan landbouwpercelen in de hoogste risicoklassen sinds 2008 gedaald.” En ook die pluim mogen landbouwers op hun hoed steken.

In deze evolutie is het verstrengen van de verplichte maatregelen in 2016 heel duidelijk zichtbaar. Er was een plotse en sterke daling van het areaal met een erosierisico hoger dan 20 ton per hectare per jaar. “In 2016 werden zowel het aantal verplichte maatregelen als het areaal waarop ze toegepast moeten worden, uitgebreid. Dat dit een grote impact heeft op de indicator voor het erosierisico lijkt me dan ook evident. Evenzeer spreekt het voor zich dat die impact vooral zichtbaar is in de hoogste erosierisicoklassen”, stelt minster Demir.”

Op percelen met een relatief lager potentieel erosierisico worden in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) maatregelen aanbevolen maar niet verplicht.

Verantwoordelijkheid landbouw

“Erosie maximaal voorkomen is een van de beleidsdoelstellingen”, zegt minister Zuhal Demir. “Hierbij vind ik het ook wel belangrijk dat erosie zo brongericht mogelijk wordt aangepakt. Dit betekent dat we de bodems meer moeten beschermen tegen erosie en ze zo ook meer weerbaar moeten maken. Daar heeft niet alleen de landbouwer zelf baat bij maar ook omwonenden die lager gelegen wonen, en het komt ook het leefmilieu ten goede. Erosiebestrijding is in mijn ogen een reguliere taak en de verantwoordelijkheid van de landbouwsector. Op dit moment wordt door collega Crevits en mezelf het nieuwe GLB 2020 voorbereid. Het lijkt me dan ook heel sterk aangewezen dat binnen dat beleid erosiebestrijding als conditionele voorwaarde wordt meegenomen in de inkomenssteun die landbouwers ontvangen uit de eerste pijler van het GLB”, aldus minister Zuhal Demir.

Daarnaast werkt een expertengroep Erosie onder leiding van het Departement Omgeving aan de evaluatie van de verplichte erosiemaatregelen die opgelegd worden in het kader van het GLB. “Van deze expertengroep verwacht ik een beleidsadvies voor de bijsturing van de huidige randvoorwaarden erosie. Over de concrete vertaling hiervan naar aangepaste maatregelen kan ik dus geen uitspraak doen. Deze vallen onder de bevoegdheid van mijn collega Hilde Crevits.”

Invoering bodempaspoort

Ook de invoering van een bodempaspoort (zie elders) biedt veel kansen, ook op het vlak van de bestrijding van bodemerosie. Die mogelijkheid wordt verder onderzocht door Vlaams Landbouwminister Hilde Crevits (zie hiernaast) . “Ik ben er in ieder geval wel persoonlijk van overtuigd dat een bodempaspoort een interessante tool kan zijn om de kennis van landbouwers over hun bodems te vergroten en die kennis door te geven wanneer een perceel van gebruiker verandert”, ant- woordt Zuhal Demir.

Vandaag wordt de indicator erosierisico berekend op basis van perceelkenmerken, teelten en de toepassing van teelttechnische erosiebestrijdingsmaatregelen. “Voor de meeste landbouwpercelen in Vlaanderen kennen we de perceelsgrenzen en de voor- en nateelten uit de jaarlijkse perceelregistratie. Landbouwers bezorgen die informatie digitaal aan het departement Landbouw. De toepassing van teelttechnische erosiebestrijdingsmaatregelen maakt vandaag echter géén deel uit van deze perceelsregistratie. Hiervoor dient mijn administratie zich dus te baseren op de resultaten van controles en op de vrijwillige enquêtes die uitgevoerd worden door het Departement Landbouw en Visserij.”

Complexe regelgeving

“ Ik ben ervan overtuigd dat het opnemen van erosiebestrijdingsmaatregelen in de jaarlijkse perceelaangifte meerdere voordelen biedt. Niet alleen zal een verplichte registratie van deze maatregelen toelaten de kwaliteit van de berekende indicator te verbeteren. En daar is het – denk ik – om te doen. Ook landbouwers hebben er natuurlijk baat bij wanneer een automatische aftoetsing aan de randvoorwaarden erosie wordt ingebouwd. De huidige invulling van de randvoorwaarden erosie biedt de landbouwer een grote mate van flexibiliteit in de keuze van maatregelen, maar heeft als nadeel dat de regelgeving complex is.”

Vlaams minister Zuhal Demir is er voorstander van dat die registratie voor alle landbouwpercelen gebeurt en niet enkel voor de meest erosiegevoelige percelen, waar maatregelen verplicht zijn. “Op deze manier kunnen ook de vrijwillige inspanningen van landbouwers mee gevaloriseerd worden in de indicator. Zo kunnen we de impact van een groeiend bewustzijn bij landbouwers van de nood aan erosiebestrijding en een mogelijk verhoogde vrijwillige toepassing van erosiebestrijdingsmaatregelen ook zichtbaar maken. Op deze vrijwillige inspanningen hebben we momenteel geen of te weinig zicht.”

In toekomstig GLB

Maar de keuze voor het opnemen van erosiebestrijdingsmaatregelen bij de perceelsregistratie is dus een bevoegdheid van Hilde Crevits. Volgens het rapport en Zuhal Demir horen bepaalde teelten zoals groenten, aardappelen, maïs en bieten minder thuis op erosiegevoelige percelen. “Zij zorgen voor een verhoogd risico. Zeker wanneer jaar na jaar voor deze teelten wordt gekozen, loopt het bodemverlies snel op en kan de bodemkwaliteit op korte termijn sterk afnemen. Maar ik begrijp dat een aanpassing van teelten niet binnen elke bedrijfsvoering mogelijk is.” Veel landbouwers zetten al zwaar in op erosiebestrijding.

Volgens Zuhal Demir biedt de uitwerking van het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) ook kansen om de inkomenssteun die landbouwers krijgen uit de eerste GLB-pijler te koppelen aan basismaatregelen ter bestrijding van erosie. “Dat zijn maatregelen waar de landbouwer zelf alle baat bij heeft, maar ook de omwonenden. Het is ook goed voor de waterkwaliteit. Het nieuwe concept van ecoregelingen biedt in het kader van het toekomstig GLB volgens mij ook heel mooie kansen om de inspanningen te belonen van landbouwers die nog meer willen doen dan de beleidsmaatregelen”, besluit minister Zuhal Demir.

Lieven Vancoillie