Hoe kunnen we akkervogels beter beschermen?

De trend is niet alleen in Vlaanderen, maar in heel West-Europa duidelijk zichtbaar. De veldleeuwerik is al lange tijd een van de snelst afnemende soorten in het landbouwgebied. De huidige Vlaamse populatie veldleeuweriken omvat nog geen 5% van de totale populatie van 60 jaar geleden.

Akkervogels zijn karakteristieke soorten van het landbouwgebied die voor hun overleving voor een groot deel van akkerland afhankelijk zijn. Ook soorten die tijdelijk of permanent op of rond akkers leven, worden soms als akkervogels beschouwd.

Soortenbeschermings- programma

Om de populatieverbetering van diverse soorten akkervogels te stimuleren, keurde Vlaams minister Zuhal Demir (N-VA) recent een soortenbeschermingsprogramma goed.

Volgens volksvertegenwoordiger Steven Coenegrachts (Open VLD) gaat ondanks de gerichte inzet van instrumenten voor het behoud en herstel van de biodiversiteit in onze landbouwgebieden, de populatie van de akkervogels verder achteruit.

Bronpopulaties herstellen

Minister Demir ziet dat anders. Zij stelt vast dat de inzet van beheersovereenkomsten lokaal succesvol kan zijn en kan bijdragen aan de kwaliteit van het leefgebied. Ze beseft echter ook dat het probleem voor de akkervogels niet opgelost geraakt met alleen maar beschermingsprogramma’s.

Het doelgericht inzetten van akkervogelmaatregelen in kansrijke gebieden kan bijdragen aan het herstel van het leefgebied van de akkervogels. De bedoeling is om gezonde bronpopulaties te herstellen, zodat de soorten van daaruit gebieden waar ze (bijna) verdwenen zijn, terug kunnen bevolken.

Naast een meer doelgerichte inzet van de beheersovereenkomsten vindt de minister het ook belangrijk dat andere instrumenten binnen het GLB actief worden ingezet. Ze denkt daarbij aan niet-productieve investeringen, aan sommige ecoregelingen (zomergraan, luzerne, uitgestelde maaidatum…) en ook aan de bescherming van het niet-productieve areaal binnen het landbouwgebied.

Decennialange terugval

Het aantal broedvogels van landbouwgebied neemt al decennialang af in Vlaanderen. De afnemende aantallen lijken echter sinds 2016 enigszins te stabiliseren.

Typische en bij het grote publiek bekende soorten van akkerlandvogels zijn onder andere de patrijs, de veldleeuwerik, de kievit en de gele kwikstaart. De eerste is in de periode 2007 tot 2020 met 47% afgenomen in Vlaanderen. Van enig herstel is nog geen sprake.

Wat de kievit betreft, zet de afname zich nog steeds fors door (68% verlies in 2007-2020.)

Ook de veldleeuwerik en de gele kwikstaart nemen in aantal nog altijd af in Vlaanderen (beide 30% verlies in 2007-2020.)

Natuurlijk evenwicht herstellen

“Het hoofdprobleem waarmee onze akkervogels, maar nagenoeg alle soorten in het agrarisch gebied te kampen krijgen, is degradatie van de landschapskwaliteit”, reageert minister Demir op de bedenking van Steven Coenegrachts.

Onze soorten hebben onvoldoende plekken waar ze kunnen schuilen, veilig kunnen broeden, foerageren enzomeer.

Volgens de Hubertus Vereniging Vlaanderen draagt predatorcontrole bij tot een herstel van de populatie. In één onderzoek steeg de najaarsstand met 75% ten gevolge van een actieve predatiecontrole. Na 3 opeenvolgende jaren was de najaarsstand 3,5 keer groter en steeg de voorjaarspopulatie met een factor 2,6.

Minister Demir ziet een verklaring in het feit dat in bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk de landschappen beter ingericht zijn voor de patrijs, waardoor ze grotere populatieaantallen hebben. Deze omstandigheden zijn zeer verschillend van de Vlaamse situatie. Predatoren maken deel uit van een ecosysteem en spelen daar een rol in. De minister benadrukt dat ze zich vanuit het natuurbeleid inzet om te komen tot een robuuste natuur en tot de herstel van het natuurlijke evenwicht.

Fons Jacobs