“In onze lopende studie vinden we in Vlaanderen jammer genoeg geen landbouwbodem zonder microplasticvervuiling”, zegt dr. Lisa Joos (UGent) van het MiCoS-project (www.micos.ugent.be), die niet betrokken was bij de studie naar de impact van microplastics op gewassen.
Wat zijn de conclusies van het plantenonderzoek?
Volgens het onderzoek lukt fotosynthese voor planten en gewassen 6 tot 18% minder goed door blootstelling aan microplastics. Door middel van een model hebben de onderzoekers dat verlies vertaald naar een daling van zo’n 4 tot 13% in globale landbouwopbrengsten de komende 25 jaar. Dat komt neer op ongeveer 100 tot 360 miljoen ton minder voeding per jaar.Nu moet ik direct nuanceren. De conclusies van het onderzoek – een meta-analyse die 150 andere onderzoeken samenvat – bevatten zeker een grond van waarheid, maar vermoedelijk gaat het over een overspeculatie. De precieze impact van microplastics op de groei van planten is notoir moeilijk om te berekenen. Uit het artikel is niet duidelijk of de onderzoekers wel hun huiswerk hebben gemaakt bij de selectie van het wetenschappelijk onderzoek waar ze hun eigen conclusies op baseren. Ook gaan ze wat kort door de bocht bij het gebruik van rekenkundige modellen voor de berekening van mogelijke opbrengstverliezen door microplastics.Toch hebben we nood aan meer van dergelijke meta-analyses en aan onderzoek naar de impact van microplastics op de groei van gewassen. Er gebeurt veel onderzoek naar hoe groot de microplasticvervuiling precies is, maar wat de gevolgen daarvan dan zijn, blijft nog onduidelijk. Daar duidelijkheid in scheppen, kan heldere, duidelijke communicatie over microplastics, zonder paniekzaaierij, alleen maar helpen.
Waarom hebben microplastics zo’n negatieve impact op de groei van planten?
Planten kunnen op een directe manier micro-plastics opnemen uit de grond, via de wortels, of uit de lucht, via de huidmondjes. Dan spreken we voornamelijk over nanoplastics, plasticdeeltjes die kleiner zijn dan 1 micrometer. Als planten die plasticdeeltjes opnemen, ervaren ze stress. De planten steken dan meer energie in die stress, dan in vruchtontwikkeling en nutriëntenopname, wat de fotosynthese en biomassagroei belemmert.Meer indirect beïnvloeden microplastics de bodemgezondheid, met negatieve gevolgen voor de wateropneembaarheid van de bodem, de micro-organismen, de nutriëntencycli… Microplastics hebben ook een kwalijk effect op de rhizosfeer van planten, een voor elke plant uniek dun laagje microbieel leven rond de wortels, dat cruciaal is voor de gezondheid van de plant. Dat beschermt de plant tegen ziektes, helpt bij nutriëntenopname en bevordert de plantengroei.
Plasticmaatschappij
Wat zijn de gevolgen voor de landbouwsector?
De grootste gevolgen van de microplasticvervuiling zijn de gewasopbrengstverliezen door de minder goed werkende fotosynthese. De studie extrapoleert dat door middel van een rekenkundig model naar zoveel miljoenen ton minder gewasopbrengst, maar, los van dat precieze cijfer, zullen er in de toekomst zeker potentiële oogsten verloren gaan door microplastics.Zoals gezegd gaat de bodemkwaliteit er ook door achteruit. Wat daar de gevolgen van zijn voor gewassen hoef je een landbouwer niet te zeggen…
Hoe staat het met de vervuiling van landbouwbodems in Vlaanderen?
Wat kunnen de maatschappij en de landbouwsector doen aan de microplasticvervuiling?
In de eerste plaats zijn microplastics een maatschappelijk probleem, en geen landbouwprobleem. We leven in een plasticmaatschappij, en dat zal niet snel veranderen, maar er moet meer bewustwording komen rond slimmer omgaan met plastic en rond hoe we vermijden dat het in de natuur terechtkomt. Plastic is human made en hoort er dus niet in thuis.Ook in de landbouwsector is er wat dat betreft laaghangend fruit. Zo kan nagegaan worden of producten zoals mest en compost zeker geen plastic bevatten vooraleer het op het veld wordt gebracht, wordt na gebruik van folie gecontroleerd of er geen resten achterblijven en worden beschadigde irrigatiebuizen of andere grote plasticonderdelen direct opgeruimd. Dit is belangrijk, want één groot stuk plastic kan in de loop der tijd afbreken tot miljoenen microplastics.Landbouwers kunnen ook meer gebruikmaken van duurzame materialen, maar moeten het vaak doen met de materialen die voorhanden zijn. Producenten en verkopers hebben de verantwoordelijkheid om boeren van de juiste informatie te voorzien. Het beleid moet langs hun kant op zoek gaan naar alternatieve materialen en plastics.Het is echt een kwestie van zoveel mogelijk te vermijden dat plastic in de bodem terechtkomt, want er bestaat geen goede manier om het op te ruimen. Eenmaal als microplastics in de bodem zitten, zit het er voor altijd in. Grote stukken zoals een plastic fles kan je natuurlijk oprapen, maar aan micro- en nanoplastics valt niets meer te doen.
