Hoe zou het nog zijn met de haas in Vlaanderen?
Sinds de jaren 60 nemen de hazenpopulaties in Europa af, ook bij ons. Vlaanderen denkt aan de versterking van het leefgebied van de haas. Onder meer de sensibilisering van landbouwers speelt daarin een cruciale rol. Een stand van zaken.
Nederland heeft de rode lijst van Nederlandse zoogdieren eind verleden jaar herzien. Daaruit blijkt dat de haas meer en meer wordt bedreigd. Volgens tellingen is het aantal hazen sinds 1950 in Nederland met ruim 60 % afgenomen. “Maar ook in Vlaanderen slinkt de populatie”, stelt Ludwig Vandenhove, Vlaams parlementslid voor SP.A.
“De aantallen die jagers in onze contreien schieten, maken duidelijk dat het bij ons ook de verkeerde richting opgaat.” In 2007 werden nog 54.392 hazen geregistreerd, in 2016 waren er het nog 39.432.
Haas is ‘zeldzaam’ en ‘bijna in gevaar’
Op de Vlaamse rode lijst staat te lezen dat hazen ‘zeldzaam’ en ‘bijna in gevaar’ zijn. “Specialisten verwachten dat de haas bij ons binnenkort ook ernstig bedreigd zal zijn, als er niet vlug wordt ingegrepen”, zegt Ludwig Vandenhove.
Trends worden meestal berekend op basis van veranderingen in de verspreiding van soorten, omdat gedetailleerde trendgegevens op basis van monitoring voor heel weinig soorten voorhanden zijn in Vlaanderen”, antwoordt Vlaams minister Zuhal Demir. “Voor jachtwild, zoals haas, zijn afschotgegevens beschikbaar die jaarlijks door de wildbeheereenheden worden gerapporteerd en waarmee een algemene trend kan worden berekend. In de periode 2003-2013 werd een afname voor de haas van 19 % te zijn.” Er zijn echter geen intenties om de rode lijst in Vlaanderen - de laatste dateert van 2014 - de eerstkomende jaren te evalueren of eventueel aan te passen.
Gerapporteerde afschotgegevens van wildbeheereenheden
De actueel best beschikbare indicator voor de populatietrend en de densiteit van de haas in Vlaanderen vormen de gerapporteerde afschotcijfers van de wildbeheereenheden. De cijfers van afschot van haas door wildbeheereenheden: van 43.245 in 2010 en 39.172 in 2015 tot 52.262 in 2019.
“Sinds de jaren 60 nemen de hazenpopulaties in Europa af. “Uit een grootschalige analyse op basis van 77 wetenschappelijke publicaties afkomstig uit 12 Europese landen kwamen de auteurs (Smith en andere, 205) tot de conclusie dat landschapveranderingen als gevolg van de intensivering van de landbouw de primaire oorzaak van acheruitgang van de haas zijn”, zegt Vlaams minister Zuhal Demir. “Effecten van veranderingen in klimaat of het aantal predatoren wor’den versterkt door het verlies van hoogkwalitatief en jaarrond beschikbaar habitat dat in dekking en voedsel voorziet.”
Nieuw GLB biedt kansen voor de haas
Vanaf 2023 gaat het nieuwe GLB in en dat biedt volgens Vlaams minister Zuhal Demir zeker kansen om het leefgebied van de haas te herstellen. “Het leefgebied van de haas kan vooreerst worden versterkt door te investeren in niet-productieve elementen in het landbouwlandschap. Het Regeerakkoord voorziet dat 10 % van de middelen van het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) naar niet-productieve investeringen, zoals bijvoorbeeld de aanleg van kleine landschapselementen, zal gaan.” Dit type investeringen bestaat al onder het huidig GLB, maar de laatste jaren werd daar nauwelijks gebruik van gemaakt.
Landbouwers kunnen niet enkel bijdragen via de aanleg van niet-productieve elementen, maar ook door het afsluiten van 5-jaarlijkse beheersovereenkomsten, of het nieuwe instrument eco-regelingen onder het nieuwe GLB. “Dit zijn jaarlijkse overeenkomsten die moeten bijdragen aan de vergroening van het landbouwlandschap. Voorbeelden van dergelijke maatregelen die bijdragen aan het versterken van het leefgebied van de haas zijn de aanleg van bufferstroken of akkerranden. Uiteraard speelt in deze het beheer van deze elementen een belangrijke rol. We moeten voorkomen dat ‘ecologische vallen’ worden gecreëerd”, zegt Vlaams minister Zuhal Demir.
Maaien gras en landbouwmachines
Landbouwers zijn al waakzaam, zeker bij het maaien. Maar dat zou nog beter kunnen. “Landbouwers hanteren een hogere maaifrequentie, waarbij het gras op kortere groeilengtes wordt geoogst. Het is net in die groeilengtes dat hazen het liefst in gras verblijven”, zegt minister Zuhal Demir.
Er is ook sterfte door de inzet van landbouwmachines. “Die kan deels worden voorkomen door de hazen te alarmeren met behulp van zogenaamde ‘wildredders’ waarmee machines zijn uitgerust of kunnen mee worden uitgerust. “Door de alsmaar toenemende snelheid van de gebruikte machines en de alsmaar groter wordende werkbreedte blijft de impact van deze wildredders echter helaas vaakt beperkt.”
Tot slot werd recent een project goedgekeurd om met behulp van drones potentiële maaislachtoffers (hazen, reeën, nesten...) op te sporen voor de maaiwerkzaamheden en ze vervolgens in veiligheid te brengen. “Dit project moet uitwijzen of dit een effectief en efficiënt instrument kan worden.”
Ook de sensibilisering van landbouwers kan zeker bijdragen aan het verminderen van het aantal slachtoffers bij het maaien. “Landbouwers worden evenwel makkelijkst bereikt vanuit de landbouwadministratie en de sectororganisaties. Ik zal ook aan mijn college minister Hilde Crevits contacteren met de vraag om sensibiliserende initiatieven te nemen”, besluit Vlaams minister Zuhal Demir.
