Goed management begint bij voldoende registreren!
Ook in de schapenhouderij geldt de spreuk ‘meten is weten’. Om de schapenhouder te helpen werd daarom tijdens het demo-project ‘Schapenhouder zoekt rendabiliteit’ een bedrijfsregistratietool ontwikkeld.
Deze tool kan gebruiksklaar gedownload worden via www.VSH.be/projecten en dan vindt u de downloads bij het project ‘Schapenhouder zoekt rendabiliteit’. Er is een voorbeeld beschikbaar ter info en een leeg exemplaar dat onmiddellijk kan gebruikt worden.
Herkenning van dieren
Eerste vereiste om aan bedrijfsregistratie te doen is dat alle dieren herkenbaar zijn via een nummer. Voor volwassen dieren kan men het sanitelnummer gebruiken, maar dit is soms moeilijk leesbaar en zeker niet op afstand herkenbaar. Er zijn halsnummers die wel vlotter leesbaar zijn. Voor grotere bedrijven is elektronische identificatie gekoppeld aan inleesapparatuur voor een snelle dierherkenning mogelijks een optie. In de tool moet voor elk dier een nummer ingebracht worden.
Het is evenzeer belangrijk dat elk lam van bij de geboorte herkenbaar is en dat men weet bij welke moeder het thuishoort. Hier zijn in de eerste levensmaanden kleine oornummers een aangewezen mogelijkheid. Sommige schapenhouders gebruiken ook bij jonge lammeren al sanitelnummers, maar vraag is of dit samengaat met dierenwelzijn.
Kennis van dekkingen
Een tweede registratie die in het kader van een goed bedrijfsmanagement quasi een must is, is kennis en registratie van alle dekkingen. Bij de geboorten, wat ook het ras weze, zijn er geregeld afwijkende liggingen of situaties die een vlot verloop van de geboorte bemoeilijken en vaak tot lamsterfte kunnen leiden.
Als er op zo’n momenten geen toezicht is kan de lamuitval vrij groot zijn, wat de rendabiliteit zeker niet ten goede komt. Voor registratie van de dekkingen krijgt de ram een dektuig om, waarbij de kleur elke twee weken gewisseld wordt, zodat ook herdekkingen opgemerkt worden. De kleurvolgorde gaat van licht (bijvoorbeeld geel) naar donker (bijvoorbeeld blauw) met ertussen groen en rood.
Wat registreren?
De bedrijfsregistratietool is bedoeld voor gebruik binnen één aflamseizoen. Eerst maakt men een blad aan met alle ooinummers, eventueel aangevuld met hun geboortedatum. Op een tweede blad maakt men een overzicht van de dekrammen op het bedrijf. De leeftijd wordt automatisch gegenereerd. Men kan verder slechts gegevens registreren als de ouderdieren in deze ooi- en ramlijst voorkomen.
In de lijst ‘registratie dekkingen’ kan men telkens het ooinummer, de dekdatum of de herdekdatum invullen en ook het nummer van de ram. Daar wordt dan automatisch de te verwachten werpdatum aan toegevoegd en ook, voor zij die inenten tegen het ’bloed’, de datum waarop de ooi bij voorkeur gevaccineerd wordt.
Registratie van lammeren
Op de lijst ‘registratie lammeren’ kan elk geboren lam geregistreerd worden. We starten met het nummer van de moeder en de geboortedatum, dan volgt het identificatienummer van het lam, gevolgd door zijn/haar geslacht en het geboortegewicht. Men kan bijkomend ook vermelden of het lam met kunstmelk wordt opgekweekt, en men kan eventuele sterfte tijdens de geboorte of nadien aanduiden.
Gedurende de verdere loopbaan van het lam kan men aanvullen met de speendatum en het speengewicht en later ook nog met de verkoopdatum en het eindgewicht. Zowel bij spenen als bij de verkoop wordt dan automatisch de groeisnelheid weergegeven respectievelijk tot spenen of voor de ganse loopbaan van het lam. Om de groei te kunnen berekenen is het ingeven van het geboortegewicht uiteraard aangewezen.
Bedrijfsanalyse
Registreren is één zaak. Nadien de gegevens benutten om zijn bedrijf te sturen is een andere zaak. Het blad ‘bedrijfsanalyse’ biedt bij interpretatie van de bedrijfscijfers een steuntje.
Naarmate het aflamseizoen vordert en zeker aan het einde is een globaal overzicht van de resultaten erg leerzaam. Op de pagina ‘bedrijfsanalyse’ wordt de gemiddelde worpgrootte berekend, totaal en ook qua levende en gestorven lammeren per ooi. Evenzeer wordt aan het einde van het seizoen een globaal beeld gegeven van het aantal lammeren, die de verkoopleeftijd halen, per ooi en van de lamuitval globaal.
Je krijgt ook te zien hoeveel lammeren met kunstmelk opgekweekt zijn. Om af te sluiten is er ook een overzichtstabel globaal en voor rammen en ooitjes afzonderlijk van de groeicijfers van geboorte tot spenen, tussen spenen en verkoop en van geboorte tot verkoop.
Vergelijken
Om deze bedrijfsgemiddelden te interpreteren kan men binnen bedrijf diverse jaren vergelijken om evoluties te zien, maar het is evenzeer interessant de eigen cijfers met externe cijfers te confronteren om te zien of men goed bezig is. Ligt de globale sterfte bijvoorbeeld op 10 % of lager dan zit men duidelijk goed, komt men aan 20 % dan betekent dit dat het niet goed loopt en dat men best een zelfevaluatie maakt. Waar loopt er iets mis?
De vruchtbaarheidscijfers zijn rasgebonden, maar ook gelinkt aan de bedrijfsvoering. Ook daar is het nuttig een goed beeld te hebben van de potentie van het ras waarmee men werkt en een scherpe analyse te maken, gezien de grote impact op de rendabiliteit.
De groeicijfers zijn rasgebonden maar worden ook door interne en externe factoren beïnvloed. Gezien groei een vrij goed overerfbaar kenmerk is, kan hier ook aandacht gaan naar de eventuele verschillen in groeipotentie van de diverse ingezette rammen.
Besluit
Uit al deze overwegingen mag het duidelijk zijn dat registreren niet het einde is, maar juist het begin om zijn bedrijfsbeleid in de goede richting te sturen of nog te verbeteren. Weten welke aspecten cruciaal zijn voor de rendabiliteit van het bedrijf, en dan zijn eigen cijfers kritisch evalueren en zo nodig maatregelen nemen om bij te sturen zijn belangrijke stappen in de goede richting. De bedrijfsregistratietool is beschikbaar, aan elke schapenhouder om er ook gebruik van te maken!
