Krimpende productie en dalend vleesverbruik voor Franse schapensector
De economische situatie van de Belgische schapenhouderij wordt sterk beïnvloed door wat er in onze buurlanden gebeurt. In het vorige artikel bekeken we de economische situatie van de sector in Nederland. In dit artikel willen we een blik werpen op hoe de evolutie eruitziet in Frankrijk. Jaarlijks wordt hieromtrent een dossier samengesteld door het Institut de l’elevage (Idele) en Inosys (Réseaux d’élevage), in samenwerking met het Franse ministerie van Landbouw/Chambres de l’Agriculture en de Confédération Nationale de l’Elevage (CNE).
In Frankrijk is de schapenhouderij een vrij belangrijke tak en zijn er 2 belangrijke oriëntaties, namelijk melkschapen voor de kaasproductie en vleesrassen voor de lamsvleesproductie. Er zijn ongeveer 30.000 ‘grotere’ bedrijven die schapen houden (meer dan 10 ooien of/en meer dan 100 lammeren); waarvan 25.000 zich richten op de lamsvleesproductie. In totaal worden in Frankrijk op ruim 64.000 bedrijven ongeveer 3,4 miljoen schapen gehouden voor de lamsvleesproductie. Op 11% van deze bedrijven zijn er meer dan 150 ooien. Melkschapen vinden we op ruim 6.000 bedrijven. Daar worden in totaal 1,52 miljoen schapen gemolken. Ongeveer de helft van de bedrijfsleiders is ouder dan 50 jaar.
De melkschapenhouderij
De melkschapenhouderij in Frankrijk situeert zich voor 90% in 6 zuidelijke departementen, inclusief Corsica. Het aantal melkschapen is in 2023 met 2% gedaald en in 2024 terug met 1% afgenomen. De melk wordt tot kaas verwerkt, meestal met een ‘appellation’: AOP Ossau-Iraty (Pyrénées-Atlantiques), Brocciu (Corsica); Roquefort voor de overige regio’s (Aveyron, Tarn, Lozère). Er werd in de campagne 2023-24 288 miljoen l schapenmelk geproduceerd, een daling met 2,7%. De impact van blauwtong serotype 8 in deze zuidelijke regio’s was mede de oorzaak van de daling. 11% van de melkproductie is biologisch en afkomstig van 160.000 schapen op 777 bedrijven. De melkprijs bedroeg in het seizoen 2023-24 1,237 euro/l (1,209 euro/l voor de conventionele melk en 1,456 euro/l voor de biomelk). Dat is een stijging met 4,8% ten opzichte van het vorige seizoen, maar de prijs is ook sterk streek-afhankelijk.
De kaasproductie (onder andere 57.000 ton zuivere schapenkaas) is in het seizoen 2023-24 met 2% gedaald en de aankoop door de gezinnen daalde met 3%. Dat had allemaal te maken met het teruglopen van de koopkracht. De export van Roquefort-kaas is stabiel met 3.911 ton en de feta-export steeg met 4% tot 11.324 ton.
De schapenmelkproductie in Europa is stabiel en bedroeg ongeveer 2,1 miljoen ton in 2023. De productie situeert zich vooral in 5 landen: Griekenland, Spanje, Italië en Frankrijk zijn samen goed voor 93%; daarnaast is ook de productie in Roemenië belangrijk. De prijs in Spanje steeg met 1% tot 1,580 euro/l; in Griekenland daarentegen daalde de prijs met 7% tot 1,452 euro/l.
Lamsvleesproductie
In Frankrijk kweekt men lammeren voor de vleesproductie met 3,4 miljoen gedekte ooien. Dit aantal liep de jongste jaren terug, in 2022 vooral door de hardnekkige droogte en voedergebrek. Het herstel van de kuddegrootte werd in 2024 tenietgedaan door de blauwtonguitbraak, met in Frankrijk naargelang de regio blauwtongtype 8 (Zuid-Frankrijk) en 3 (Noord-Frankrijk). Om de globale achteruitgang van de schapensector nog beter te situeren, kunnen we echter melden dat er in 1980 nog 10 miljoen schapen geteld werden.
Er worden per jaar in Frankrijk ruim 3 miljoen lammeren geslacht, maar dit aantal daalde in het seizoen 2022/23 met 8% en in 2023-24 nogmaals met 5%. De slachtingen resulteerden in 68.160 ton aan karkasgewicht, een daling van 7% in 2024. Daarnaast werden 46.200 reforme dieren geslacht (een daling van 10%). De karkasgewichten bedragen voor lammeren gemiddeld 18,4 kg en voor reforme dieren 26,3 kg. Onnodig te zeggen dat in deze dalingen ook de impact van blauwtong een rol speelt.
Wat de handel in levende dieren betreft, werden in 2024 135.645 lammeren en 20.200 volwassen dieren ingevoerd (voor 92% uit Spanje). Er werden anderzijds ongeveer 400.000 stuks lammeren uitgevoerd: naar Spanje (310.000), Italië (71.000), Griekenland (13.000) en Duitsland (7.000). Daarnaast worden volwassen dieren uitgevoerd: 25.000 naar Italië, 10.000 naar Hongarije, 6.000 naar Spanje en 2.000 naar Griekenland.
Er wordt ook heel wat lams- en schapenvlees in Frankrijk ingevoerd: 84.910 ton. Dit cijfer is licht dalend. De grootste invoer komt uit Groot-Brittannië (35.000 ton, een daling van 6%, 90% diepgevroren, prijs lamsvlees 8,80 euro/kg). Daarnaast komt de invoer uit Ierland (16.000 ton, een daling van daling van 11%, prijs 8.91 euro/kg), uit Spanje (13.500 ton, een stijging van 12%, prijs 8,43 euro/kg ) en uit Nieuw-Zeeland (12.400 ton, +11%, 7,26 euro/kg).
Wat de consumptie betreft, is de zelfvoorzieningsgraad in Frankrijk voor 2022, 2023 en 2024 respectievelijk 46, 44 en 41%. Het verbruik in kg per hoofd per jaar gaat in neerwaartse trend: in 2000 4,6 kg; in 2010 3,0 kg, in 2021 2,2 kg en in 2024 2,1 kg. De gezinsaankopen van lamsvlees daalden in 2024 met 11%. Dat zijn naar onze mening toch behoorlijk alarmerende cijfers. De hoge prijzen zullen hier niet vreemd aan zijn.
De lamsvleesprijzen (ingang slachthuis) situeerden zich in 2024 op 9,43 euro/kg karkas. Ten opzichte van 2023 in dat een stijging van 1,17 euro/kg.
Tot slot nog een paar cijfers over huiden en wol. Er is export van lams- en ooivellen naar Turkije, China, Spanje en Italië. De prijs voor lamsvellen bedraagt 4,23 euro/stuk, voor de vellen van volwassen dieren 4,32 euro/stuk. De wol gaat vooral naar China aan een gemiddelde prijs van 1,07 euro/kg. Dat is een opvallend cijfer, als wij onze Belgische wolhandelsprijzen van de jongste jaren in overweging nemen.
Lamsvlees in Europa en in de wereld
In het rapport wordt dieper ingegaan op de handelsbewegingen binnen EU 27 en ook op wereld- vlak. We geven hier een korte synthese.
In EU 27 waren er in december 2023 44,9 miljoen productieve ooien. Dat is een daling met 1,3 tot 2% ten opzichte van het jaar voordien. Levend werden in 2024 2,7 miljoen dieren naar derde landen uitgevoerd, vooral naar Jordanië, Saoedi-Arabië, Marokko, Israël en Libië. De interne productie binnen EU 27 van lams- en schapenvlees (kg karkas) is in 2024 met 6% gedaald. Het gemiddelde verbruik per hoofd bedraagt 1,3 kg. De zelfvoorzieningsgraad is nu 80%. De invoer van vlees in EU 27 komt in eerste orde van Groot-Brittannië (73.000 ton), hierin kort gevolgd door Nieuw-Zeeland (64.000 ton karkas). Voor deze import werd gemiddeld 8,77 euro per kg karkas betaald.
De handelsbewegingen op wereldniveau zijn vooral bepaald door het teruglopen van de Chinese invoer, met 16% van vooral Nieuw-Zeelands (-21%) en ook Australisch (-9%) lams- en schapenvlees in 2024. Groot-Brittannië (GB) voert traditioneel veel lamsvlees uit naar EU 27, maar voert tegelijk veel lams- en schapenvlees in uit Nieuw-Zeeland en Australië. In 2024 is de export van GB met 6% teruggelopen en de invoer uit Oceanië is er met 42% gestegen. De terugloop van de export van Nieuw-Zeeland naar China wordt nu omgebogen naar meer export naar Noord-Amerika en Groot-Brittannië. Australië, dat ook zijn export naar China zag dalen, richt zich nu meer naar het Midden-Oosten, naar Noord-Amerika en naar Zuidwest-Azië. Het is belangrijk om te melden dat Nieuw-Zeeland 90% van zijn lamsvleesproductie exporteert en Australië 74%.
Het inkomen van diverse Franse bedrijfstypes in 2024
Het jaar 2024 werd gekenmerkt door lagere prijzen voor meststoffen, brandstoffen en krachtvoeders; anderzijds stegen de veeartsenijkosten en de prijs voor elektriciteit. Aan de inkomstenzijde waren er de goede prijzen voor lamsvlees en melk. Normaal gezien kon dus een hoger arbeidsinkomen verwacht worden, maar deze gunstige vooruitzichten werden doorkruist door de blauwtonguitbraak (types 3 en 8). Voor de akkerbouwbedrijven met schapen was de economische situatie eveneens minder goed, omwille van de negatieve weersinvloeden op de teelten.
De opgevolgde bedrijven worden in 7 groepen ingedeeld. De arbeidsinkomens per arbeidskracht verschilden nogal van groep tot groep (zie tabel). Tevens waren er binnen elke groep grote variaties tussen bedrijven. De eerste 5 groepen zijn gericht op lamsvleesproductie, groepen 6 en 7 melken schapen.
Besluit
Uit alle cijfers die voorafgaan is het duidelijk dat zelfs in Frankrijk, een land waar de schapenhouderij heel belangrijk is, deze sector stilaan achteruit- boert. Dat geldt zowel voor de lamsvleesproductie als voor de melkschapensector. Het teruglopen van de productie resulteert in betere prijzen, maar door de impact van dierziekten als blauwtong of EHD is het arbeidsinkomen in 2024 op de bedrijven toch aangetast.
Zelfs met de betere lamsvleesprijzen, die in Frankrijk nog altijd wezenlijk hoger liggen dan bij ons, is het gemiddeld behaalde arbeidsinkomen per arbeidskracht zeker niet hoog, integendeel. Tegelijk is de variatie in arbeidsinkomen per tewerkgestelde niet-loontrekkende persoon per jaar tussen bedrijven aanzienlijk (soms tot 10.000 euro in plus of in min). Dat wijst erop dat goed management en deskundig bedrijfsbeleid ook kan lonen, tenminste als we de variatie positief interpreteren!
