De ‘verpaarding’ in Vlaanderen: het is een vaak terugkerende opmerking, maar klopt het ook met de cijfers die beschikbaar zijn. Het was maar een van de vele vragen waarop het Departement Landbouw & Visserij op zoek gaat in het recent gepubliceerde monitoringsrapport De paardensector in Vlaanderen 2020.
Vaak gebaseerd op ramingen
De auteurs Ilse Timmermans, Sarah Samyn, Eveline De Vidts en Karolien Thijs merkten in het voorwoord terecht op dat het absoluut geen eenvoudige oefening is om de paardensector in Vlaanderen precies in beeld te brengen. “De grote diversiteit aan actoren en activiteiten, evenals het gebrek aan gestructureerde en actuele datasets, maakten het heel uitdagend om representatieve gegevens te verzamelen in het kader van dit rapport.” Niet alleen de tijd ontbrak soms, ook de mankracht of... de wil om de nodige informatie te bezorgen.
Een belangrijk deel van de gepubliceerde cijfers zijn dan ook ramingen die, waar mogelijk met behulp van experten, gebaseerd werden op de beschikbare gegevens.
“Het tekort aan concreet cijfermateriaal en het feit dat we sommige subsectoren onvoldoende konden onderzoeken, maakt dat we met dit rapport geen algemene uitspraken kunnen doen over het belang van de paardensector in zijn totaliteit. Dit rapport belicht wel een aantal belangrijke deelaspecten van deze uiterst heterogene sector.” Het is duidelijk: er is nog wat werk aan de winkel om de paardensector in Vlaanderen nog meer en beter transparant te maken.
Eind 2020 waren er in Vlaanderen ruim 197.000 paardachtigen geregistreerd. Dat komt overeen met 14 paardachtigen per km² of 30 paardachtigen per 1.000 Vlaamse inwoners.
Wallonië telde in 2020 ongeveer 6 paardachtigen per km² of 25 paardachtigen per 1.000 Waalse inwoners. Met paardachtigen wordt bedoeld: paard, pony, ezel, zebra... of een kruising.
Koepelorganisaties
De Belgische Confederatie van het Paard (BCP) is de nationale koepelorganisatie van de paardensector. Zij beheert onder meer de centrale gegevensbank waarin alle paardachtigen (met hun houder) op Belgisch grondgebied verplicht worden geregistreerd.
Na de staatshervorming werd PaardenPunt Vlaanderen (een fusie van de Vlaamse Confederatie van het Paard en het Vlaams Paardenloket) opgericht. PaardenPunt Vlaanderen is de vertegenwoordiger van de sector en het aanspreekpunt voor de regionale overheid, die in subsidie voorziet.
De overkoepelende BCP realiseerde in 2020 een jaaromzet van ongeveer 1,1 miljoen euro en telt 2,5 voltijdse equivalenten. PaardenPunt Vlaanderen had bijna 1 miljoen euro omzet en heeft een tewerkstelling van 7,1 voltijdse equivalenten.
De paardensector wordt ondersteund en gesubsidieerd vanuit verschillende beleidsdomeinen binnen de Vlaamse overheid, onder meer het Departement Landbouw & Visserij, Sport Vlaanderen en de Vlaamse Landmaatschappij). Voor 2020 waren dat: fokkerijsubsidies 130.932 euro, instandhoudingspremie voor het Belgisch trekpaaard 81.000 euro en VLIF-steun 44.902 euro.
55 % in een stamboek
Met die 197.000 paardachtigen heeft Vlaanderen een aandeel van ongeveer 65 % van alle paardachtigen in ons land. Het grootste aantal geregistreerde paardachtigen vinden we in de provincies Oost-Vlaanderen en Antwerpen, het kleinste aantal in West-Vlaanderen.
55 % van alle paardachtigen in Vlaanderen is ingeschreven in een stamboek. Ongeveer 57 % van de 188.000 paarden en pony’s met Vlaamse houder is ingeschreven in een stamboek, terwijl dit voor de 9.000 geregistreerde ezels met Vlaamse houder ongeveer 20 % is.
Volbloeden en warmbloeden worden veelal gebruikt als sport- en recreatiepaard, koudbloeden dienen meestal als trekpaard. 73 % van de in 2020 in Vlaanderen geregistreerde paarden zijn volbloeden en warmbloeden. 22 % worden tot de pony’s gerekend (beperkte schofhoogte) en 5 % zijn koudbloeden.
Het totaal aantal geregistreerde paardachtigen in Vlaanderen is de voorbije stelselmatig toegenomen: +37 % tegenover 2016. De sterkste stijging sinds 2016 zien we bij de volbloeden en warmbloeden (+44 %). Eind 2020 was ongeveer 59 % van alle in Vlaanderen geregistreerde paardachtigen behouden voor de slacht. De status of een paard al dan niet uitgesloten is voor de voedselketen kan wel nog wijzigen in de levensloop van het dier, bijvoorbeeld als gevolg van behandeling met bepaalde geneesmiddelen.
Stamboekverenigingen
In 2020 waren er 23 erkende stamboekverenigingen met maatschappelijke zetel in Vlaanderen die samen 34 stamboeken voor paarden, pony’s en ezels beheren. De stamboekverenigingen telden in totaal 14.194 leden, waarvan 8.765 hun woonplaats in Vlaanderen hebben. 68% van alle stamboekleden met woonplaats in Vlaanderen zijn aangesloten bij Belgian Warmblood vzw (BWP) of Studbook Zangersheide vzw, de twee grootste stamboekverenigingen.
Er werden in 2020 12.257 veulens ingeschreven in de Vlaamse stamboeken, waarvan 63% afkomstig is van een stamboeklid met woonplaats in Vlaanderen. BWP en Studbook Zangersheide vertegenwoordigen 81% van alle in 2020 geregistreerde veulens die gefokt werden door een stamboeklid met woonplaats in Vlaanderen. Bij de door Vlaamse stamboeken uitgereikte EU-paspoorten zitten ook de paspoorten die uitgereikt werden aan ‘buitenlandse’ veulens (eigendom van stamboekleden met woonplaats buiten Vlaanderen).
Het aantal uitgereikte EU-paspoorten ligt lager dan het totale aantal veulens die ingeschreven werden in de Vlaamse stamboeken, omdat er tussen aanvraag en uitreiking wel wat tijd zit waarin het veulen bijvoorbeeld kan overlijden. Sinds 2016 is het aantal stamboekleden met woonplaats in Vlaanderen met 5% gedaald. Desondanks is het aantal ingeschreven veulens die afkomstig zijn van een stamboeklid uit Vlaanderen in diezelfde periode aanzienlijk toegenomen (+27%).
Paardenfokkers
Conform de fokkerijverordening wordt de term "paardenfokker" voorbehouden voor eenieder die in het bezit is van op zijn minst één fokdier (dit is een dier dat is ingeschreven in de hoofdsectie van een stamboek beheerd door een erkende stamboekvereniging). De paardenfokkerij is op economisch vlak een belangrijke tak binnen de paardensector, maar het blijkt momenteel onmogelijk om hierover representatieve gegevens te verzamelen.
Niet alle stamboekleden hebben immers elk jaar fokactiviteiten. Een fokker kan bovendien deelnemen aan een fokprogramma dat uitgevoerd wordt door een erkende stamboekvereniging met een maatschappelijke zetel buiten Vlaanderen, waardoor hij niet opgenomen is in de statistieken die worden aangeleverd door de in Vlaanderen erkende stamboekverenigingen.
In 2020 waren er 8.765 paardenfokkers met woonplaats in Vlaanderen lid waren van een Vlaamse stamboekvereniging. Sommige hobbyfokkers registreren hun paardachtigen niet in een stamboek en zijn dus niet bekend. Het aantal actieve paardenfokkers is moeilijk te achterhalen op basis van de beschikbare gegevens. We kunnen wel stellen dat er momenteel in de KBO 4.507 unieke ondernemingen gekend zijn met bedrijfszetel in Vlaanderen die de NACEBEL-code 01430 (“fokken van paarden en paardachtigen”) als primaire of secundaire bedrijfsactiviteit geregistreerd hebben.
