Stikstofakkoord: nutriëntenemissierechten worden ingeperkt om te sturen op de veestapel

Onder meer daardoor kon de veestapel sinds 2007 weer toenemen. Daarom maakt een hervorming van het systeem van de nutriëntenemissierechten deel uit van het Stikstofakkoord dat de regering gisteren sloot. Dat moet bijdragen aan de realisatie van de doelstellingen op vlak van waterkwaliteit, klimaat en luchtkwaliteit.

Nutriëntenemissierechten creëren groeikansen voor landbouwbedrijven

Nutriëntenemissierechten (NER) zijn productierechten die bepalen hoeveel dieren een landbouwbedrijf maximaal mag houden. De NER zijn ingevoerd in 2007 en hadden als doel een stijging van de mestproductie te voorkomen, zonder afbreuk te doen aan de individuele groeikansen van de bedrijven.

Het systeem van de NER laat echter ook bedrijfsontwikkeling toe. Een landbouwer die meer dieren wenst te houden dan mogelijk volgens zijn beschikbare NER, kan zijn of haar bedrijf uitbreiden door:

• Het overnemen van nutriëntenemissierechten-dieren (NER-D) van andere bedrijven;

• Het verkrijgen van nutriëntenemissierechten-mestverwerking (NER-MVW) mits bijkomende mestverwerking. Dat zijn bijkomende NER die gecreëerd worden.

In 2007 werden de nutriëntenemissierechten-dieren (NER-D) toegekend aan elke landbouwer, op basis van de mestproductie op het bedrijf in het verleden. Initieel waren in 2007, 285 miljoen NER-D beschikbaar in Vlaanderen. Sindsdien is de beschikbare hoeveelheid NER gestegen tot 312 miljoen NER in 2020. Die toename is voornamelijk een gevolg van de mogelijkheid tot uitbreiding mits bijkomende mestverwerking.

Nutriëntenemissierechten houden de veestapel niet in toom

Onder impuls van de uitbreidingsmogelijkheden, groeide de veestapel. Het totaal aantal dieren in Vlaanderen evolueerde van 33 tot 47 miljoen dieren in de periode 2007-2020, vooral door een toename van de pluimveestapel. Ook de mestproductie nam toe in diezelfde periode, van 123 tot 129 miljoen kg N. De nutriëntenemissierechten zorgen er dus niet voor dat de globale mestproductie op Vlaams niveau stagneert, zoals oorspronkelijk de bedoeling was.

Een groot deel van de NER wordt momenteel niet ingevuld. In 2020 telde Vlaanderen bijna 47 miljoen landbouwdieren, overeenkomend met 245 miljoen NER. Uitgezet ten opzichte van de 312 miljoen beschikbare NER in 2020, betekent dit dat 67 miljoen van de beschikbare NER (of 21%) momenteel niet wordt ingevuld. Als die niet-ingevulde nutriëntenemissierechten geactiveerd worden, veroorzaakt dat een grote milieu-impact.

Bijsturing van het instrument nutriëntenemissierechten nodig

Door het aantal dieren te verminderen daalt de uitstoot van broeikasgassen en ammoniak en draagt die daling bij tot de doelstellingen op het vlak van waterkwaliteit, klimaat en luchtkwaliteit. Het systeem van nutriëntenemissierechten is een gepast instrument om daarvoor in te zetten, op voorwaarde dat het hervormd wordt.

In het Stikstofakkoord van de Vlaamse regering werd daarom, naast onder meer een afbouw van het aantal varkens met 30% tegen 2030, ook beslist om het NER-systeem drastisch in te perken en te hervormen:

- Met ingang van 1 januari 2022 worden nieuwe NER mits mestverwerking (NER-MVW) stopgezet. Het systeem van groei mits mestverwerking wordt stopgezet en uit het decreet geschrapt.

- De zogenaamde “slapende” NER’s die op 1 januari 2022 al drie jaar niet meer geactiveerd werden, worden uit de markt gehaald.

- Er komt ook een vaste afroming van 25% van alle actieve NER-D’s die verhandeld worden tussen landbouwbedrijven. Hierbij behouden we uitzonderingen voor specifieke overdrachten tussen 1ste-graads familieleden en overgang bedrijfsvorm binnen dezelfde capaciteit (= vervennootschappelijking).

- NER’s worden bovendien gekoppeld aan exploitatienummer om beter te kunnen opvolgen.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir: “De verdere bijsturing van de nutriëntenemissierechten klinkt zeer technisch, maar mag in belang niet onderschat worden. Door deze te hervormen sluiten we de achterdeurtjes zodat de veestapel niet verder ongecontroleerd kan groeien ondanks onze stikstofbeslissingen. Op die manier zorgen we er ook voor dat de inspanningen die we vragen van de landbouwers loont”.

U kan het evaluatierapport van de NER hier terugvinden: https://www.vlm.be/nl/SiteCollectionDocuments/Mestbank/Algemeen/Rapport_evaluatie_NER.pdf