Eendenkroos en emissiearme stallen kunnen varkenshouderij duurzamer maken

Het Sint-Amandshof is met zijn kijkstal een ideale locatie om een beeld te krijgen van wat er inzake duurzaamheid mogelijk is. Varkensboer Lieven Lafaut staat open voor elke verbetering, maar houdt tegelijk de kosten en terugverdientijden nauwlettend in de gaten. “Ik ben voorstander van alles wat de duurzaamheid van de varkenshouderij en het dierenwelzijn bevordert. Dat is wat de burger verlangt, maar niet altijd waar de consument voor wil betalen. De prijzen voor ons product worden bepaald op Europees of zelfs wereldniveau. Als we in Vlaanderen de duurste varkensstallen bouwen, prijzen we onszelf uit de markt”, gaf hij mee in het afsluitende rondetafelgesprek.

De 2 mogelijkheden van de demonamiddag om de varkenshouderij duurzamer te maken konden ter plaatse bekeken worden. Het emissiearme stalsysteem met de scheiding van de mest en de gier, ook bekend als het VeDoWS-systeem, wordt reeds aangeboden en toegepast in Vlaanderen. Dit stalsysteem zorgt voor een gescheiden afvoer van de vaste fractie en de urine via een mest- en giergoot met mestschraper. Onder de roostervloer wordt een ondiepe kelder gecreëerd, die toelaat om de urine te scheiden van de vaste mest. Met een schraper wordt de vaste mest dagelijks uit de mestgoot verwijderd. Deze primaire mestscheiding in de kelder is de basis van een lagere ammoniakemissie.

Minder vliegen en infecties

“Het comfort voor dieren en verzorgers is beter dan bij roosterstallen. Er is minder geurhinder en minder uitstoot van methaan en ammoniak. Met dit systeem zou je ook minder last hebben van vliegen en infecties, er is minder agressie onder de dieren en er moet minder geventileerd worden”, vat Lafaut samen.

“De terugverdientijd is het kortst voor wie zelf biogas produceert”, becijferde Lies Bamelis van United Experts. Haar voorlopige conclusie is gebaseerd op cijfers van vorig jaar, nog van vóór de energie- en grondstoffencrisis dus, maar het is wel een valabele indicatie over de verhoudingen. “Het biogaspotentieel ligt hoger voor de gescheiden vaste mestfractie dan voor drijfmest, en met dit systeem heb je in principe geen luchtwasser nodig”, geeft ze nog mee. “De milieuwinst daalt wel significant als de mest lang wordt opgeslagen vooraleer hij voor biogas ingezet wordt. Inzake reductie van de CO2-uitstoot kan je met dit stalsysteem per dier meer winst boeken dan met een luchtwassser. Inzake ammoniakreductie zijn de rollen omgedraaid”, vult Erik Meers van de UGent aan.

Energiecrisis

Dat er nu al niet meer dergelijke emissiearme stalsystemen toegepast worden, heeft volgens een aantal mensen uit de sector te maken met de kostprijs, vergunningen en vooruitzichten. De laatste jaren is het niet eenvoudig om een vergunning te bekomen voor een nieuwe varkensstal en sinds de PAS blijkt dat zelfs geldig verleende vergunningen zomaar op de helling kunnen gezet worden.

Niet iedereen ziet nog een mooie toekomst weggelegd voor de varkenshouderij in Vlaanderen, met de alsmaar toenemende beperkingen en strengere normen. De investeringsbereidheid ligt omwille van de lage prijzen voor varkensvlees al laag. Het is naar verluidt ook heel moeilijk om een VeDoWS-systeem te gaan toepassen in een bestaande stal. Door de energiecrisis is de vraag naar biogasinstallaties is bij varkenshouders naar verluidt gestegen, maar ze zijn moeilijk te leveren.

Stalstrooisel

Lieven Lafaut heeft al wat ervaring met zijn VeDoWS. “Toen we 4 jaar geleden de nieuwe stal optrokken, beslisten we om 3 aspecten mee te nemen in het ontwerp: de economische realiteit, dierenwelzijn en maatschappelijke verwachting. We maakten er een kijkstal van, om daarmee in te gaan tegen de ‘aanvallen’ van dierenrechtengroepen. Via een gang in de stal kan iedereen op zowat elk moment van de dag vanachter glas zien hoe wij onze varkens houden.

De scheiding van de vaste fractie en de urine was één van de zaken die we realiseerden. De varkenshokken hebben een lichte helling, met achteraan de goot die alles scheidt. In zowat 7 op de 10 van de hokken lukt het dat de dieren aanvoelen dat ze zich vooral zo dicht mogelijk bij de goot moeten ontlasten. Doordat de varkens rondlopen, schuift al het stalstrooisel naar achter, maar stro ‘rolt’ niet goed en dat hebben we in de eerste plaats vervangen door zaagsel. Ook de composteerder heeft liever geen stro.

Omdat zaagsel op dit moment moeilijk te krijgen is of heel duur betaald moet worden – door de hoge vraag naar pellets voor kachels – strooien we sinds kort turf in de kijkstal. De eerste resultaten zijn goed, maar de zoektocht naar het beste stalstrooisel is misschien nog niet helemaal afgesloten.”

Eendenkroos

Lieven test op zijn varkensboerderij ook wat de mogelijkheden zijn van eendenkroos, een inheems plantje dat bovenop het water drijft. “De vloeibare fractie van de mest van de stallen gaat hier ter plaatse door een reeks rietvelden om het te zuiveren. Op het laatste verzamelpunt hebben we dan een gezuiverd effluent dat kan gebruikt worden om bijvoorbeeld akkers te irrigeren. Op dat laatste punt kweken we eendenkroos. En dat lukt aardig. Het oogsten gebeurt in deze testopstelling met een pomp in de put, die het water door een filterdoek laat stromen en waar het eendenkroos dan achterblijft. Momenteel hebben we wel nog geen structurele afzet voor dat materiaal.” Eendenkroos kan door zowel mens als dier gegeten worden, vers of gedroogd. Het kan in principe ook ingekuild worden. Een andere optie is om er een sap van te persen, maar dat vergt heel wat energie en infrastructuur.

“Eendenkroos of waterlinzen kunnen een goede vervanger zijn voor de eiwitten uit geïmporteerde soja. De waterplantjes vermenigvuldigen zichzelf heel snel. Op effluent van varkensmest haalt eendenkroos betere opbrengsten dan op water met meer klassieke kunstmest. De plantjes nemen stikstof en fosfor op en zijn ook goed in het opnemen van mangaan, zink en ijzer. In het algemeen haalt eendenkroos een goede voedingswaarde. Inzake voedselveiligheid stellen zich nauwelijks problemen”, vat Erik Meers samen.

Filip Van der Linden