We moeten blijven inzetten op bodemverdichting en precisiebemesting

In september vierde Ilvo zijn 90 jaar bestaan met het grootste event FestIlvo. Meerdere sprekers werden uitgenodigd om hun kennis te delen. Vele onderzoekstopics kwamen aan bod, waaronder ook het onderzoek met betrekking tot de bodem. Bodemverdichting tegengaan is een van de uitdagingen om een gezonde bodem te verkrijgen en te behouden. En door het nieuwe mestactieplan wordt precisiebemesting een actueler onderwerp dan ooit. Een overzicht.

Bodemverdichting: veel nadelen

Wat bodemverdichting is, is onderhand wel geweten. Het is een proces waarbij bodemdeeltjes door een druk op de bodem herschikt worden. De holtes tussen de deeltjes nemen af en ze komen nauwer met elkaar in contact. Die druk kan vele oorzaken hebben, van machines tot wandelend vee in de wei. In ieder geval geldt hoe natter de bodem is en hoe minder organische materiaal het bevat, hoe kwetsbaarder de bodem wordt. Ook de samenstelling van de bodem heeft een impact. Hoe meer klei er aanwezig is, hoe gevoeliger de bodem is als die nat is, maar hoe minder gevoelig als de bodem relatief droog is.

Bodemverdichting door de mens kan zich in verschillende vormen uiten: dat kan gaan van een verdichting van de bouwvoor tot de vorming van een ploegzool. Ook meer ondergronds kan er verdichting optreden.

De kwaliteit van de bodem gaat er alvast door verslechteren. Zowel op als naast het veld is het de oorzaak van meerdere problemen. De bodemwater- en luchthuishouding raakt verstoord en de kieming en doorworteling van gewassen verloopt slechter. Water wordt bovendien niet goed opgenomen door de bodem en spoelt af, wat zeker in tijden van droogte en extreme regenval nefast is. Hierdoor heeft bodemverdichting een negatieve impact op de opbrengsten van de gewassen. Ook de biodiversiteit en het N-mineralisatie potentieel van de bodem neemt erdoor af.

Doordacht betreden of berijden

Rond bodemzorg is al heel wat onderzoek verricht. Onder andere bij het Ilvo kan je daarom wel terecht voor goede tips. Een van die tips is logischerwijs het aantal veldbetredingen te verminderen als dat kan. Moet je een perceel berijden, dan doe je dat best in droge omstandigheden. Denk daarbij ook na over een doordachte circulatie. Door vaste rijpaden te gebruiken is er minder kans op bodemverdichting.

Bandendruk optimaliseren

Hoe groot de bodemdruk van je landbouwmachine is op het veld hangt af van de wiellast en het contactoppervlak. In het algemeen kan je stellen dat een lagere wiellast en een hoog contactoppervlak van de wielen met de grond tot een lagere druk leidt. Concreet kan je dan opteren voor rupsbanden, maar je kan ook simpelweg de bandendruk optimaliseren. Check daarvoor zeker de tabel met de maximale belasting per band.

Een positieve trend in de sector is dat steeds meer tractoren voorzien zijn van een luchtdrukwisselsysteem, waarbij de landbouwer de bandenspanning gemakkelijk kan aanpassen aan de werkomstandigheden. Very High Flexion-technologie bij banden (VF-banden). De technologie is al meer dan 10 jaar oud, maar staat zeker in de aandacht omdat men op een lagere druk op een perceel kan rijden.

Bovendien kan het correct rijden met banden onder lage druk niet alleen bevorderlijk zijn voor de bodem, maar ook voor de boer. De opbrengsten van je gewassen kunnen zo hoger zijn, en men bespaart brandstof.

Bodemverdichting terugdringen

In sommige omstandigheden is het echter heel moeilijk om bodemverdichting te voorkomen, en krijg je er toch mee te maken. Is die verdichting oppervlakkig en enkel in de bouwvoor, kan men bodemverdichting opheffen door normale grondbewerkingen. Is de situatie ernstiger en is er sprake van diepe verdichting onder de bouwvoor, dan wordt opheffen moeilijker en zijn specifieke maatregelen nodig.

Bij verdichting kan de landbouwer ervoor kiezen om te diepwoelen, maar dan wel onder de juiste condities. Een landbouwer kan ook bodemverbeteraars toedienen of diepwortelende groenbedekkers inzaaien.

Dit geeft echter geen garantie dat je bodem volledig hersteld is. Het wil met andere woorden niet altijd zeggen dat de opbrengsten weer hoger zijn.

Precisiebemesting

Het is zowel voor de bodem als voor het milieu belangrijk om het gewas net zoveel bemesting te geven als die nodig heeft. De effecten naar het nitraatresidu in het Vlaams grond- en oppervlaktewater zullen hierdoor verbeteren. En dat is net een van de doelen van de Green Deal.

Door precisiebemesting toe te passen kan dit doel bereikt worden, want hierbij wordt in het veld gevarieerd met een bemestingsdosis, aangepast aan de behoefte van de plant. Daar is wel veel data over bodem en gewas voor nodig. Het is echt een uitdaging om de variabiliteit in het veld om te zetten in bemestingsadvies. De toepassing van precisiebemestingstechnologie is daarom tot op heden nog vrij beperkt. En er heerst nog steeds een risico op verkeerde precisiebemesting.

Momenteel loopt er een VLAIO project ‘precisiebemesting met dierlijke mest’. Hierbij werken KU Leuven, de Bodemkundige Dienst van België en de Hooibeekhoeve samen om het effect van verschillende precisiebemestingsscenario’s op de gewasopbrengst en het nitraatresidu te onderzoeken. Ook hier blijkt dat de techniek niet volledig op punt staat. Verder onderzoek moet nog gebeuren.

Marlies Vleugels