Demir maakt opening naar bredere opkoopregeling varkensboeren
De varkensstapel met 30% reduceren en het schrappen van de mogelijkheid van nutriëntenemissierechten moeten tegen 2030 de emissies van stikstofoxiden (NOx) en ammoniak terugdringen. Mieke Schauvliege (Groen) stelde in de comissie Leefmilieu alvast een verruiming van de opkoopregeling voor.
Parlementslid Mieke Schauvliege betreurde in de commissievergadering Leefmilieu van 7 februari dat de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in landbouwgebied niet snel genoeg evolueert. De afstand tot de waterkwaliteitsdoelen is volgens haar nog heel veraf.
Hoge veedichtheid
De veedichtheid in Vlaanderen ligt volgens Schauvliege significant hoger dan in de rest van Europa. West-Vlaanderen kent het hoogste aantal varkens per ha. Ook in het Meetjesland, het Waasland, de Noorderkempen en Noord-Limburg ligt de veedichtheid hoog, vooral van varkens en runderen. In 2021 werd in Vlaanderen 128,9 miljoen kg stikstof en 59,7 miljoen kg fosfaat uit dierlijke mest geproduceerd.
Na een periode van gestage verbetering van de nitraatgehalten in het MAP (mestactieplan)-meetnet werden in de periode 2017 tot 2021 erg hoge overschrijdingspercentages vastgesteld met een piek in 2018 en 2019 voor 39% van de MAP-meetpunten. In het winterjaar 2021-22 is er een verbetering van het percentage meetpunten, met een overschrijding van 22%. Deze verbetering is vooral toe te schrijven aan het feit dat het voorjaar van 2022 erg droog was, waardoor er veel minder vroege uitspoeling was.
Ijzer, Leie, Maas
Op het niveau van de provincies ziet men een sterke correlatie tussen het aantal dieren en het aantal MAP-meetpunten met een overschrijding van de nitraatresidudrempelwaarde. Vooral West-Vlaanderen en Antwerpen scoren slecht. Dat ziet men weerspiegeld op bekkenniveau: het grootste aantal overschrijdingen wordt vastgesteld in het bekken van de Ijzer, de Leie en de Maas. De rode gebieden uit het Mestrapport situeren zich in West- en Oost-Vlaanderen en de Kempen.
Mieke Schauvliege: “De Vlaams Landmaatschappij (VLM) vestigde met de publicatie van het Mestrapport nog eens de aandacht op de onvoldoende verbetering van de oppervlaktewaterkwaliteit. Het doel in MAP 6 voor 2022 was een daling met 6 mg/l nitraat voor alle afstroomzones met onvoldoende waterkwaliteit. De gemiddelde nitraatconcentratie in de gebiedstypes oppervlaktewater 1, 2 en 3 is in het winterjaar 2021-2022 met 0,9 mg/l nitraat gedaald ten opzichte van de uitgangssituatie van MAP 6. Dat is onvoldoende en bovendien maakt het grondwaternetwerk duidelijk dat er geen verbetering van de waterkwaliteit is.”
Uit de opeenvolgende mestrapporten is af te leiden dat het mestbeleid onvoldoende klimaatrobuust is. Met toenemende periodes van extreme droogte en hevige regenval wordt de impact van correcte bemesting, bodembeheer en teeltkeuze op de waterkwaliteit steeds duidelijker.
Vrijwillige opkoopregeling
Tegelijkertijd wordt vastgesteld dat de omvang van de veestapel een bepalende impact heeft op de waterkwaliteit.
Varkenshouders die in specifieke MAP-gebieden boeren en dus een zware impact hebben op onze waterkwaliteit, vallen niet per definitie onder de voorwaarden om te kunnen intekenen op de vrijwillige opkoopregeling van het stikstofakkoord. Kleine varkensboeren met een impactscore met betrekking tot stikstof die lager is dan 0,5% en die dus niet zullen kunnen genieten van de subsidieregeling, dreigen in de kou te blijven staan. Zij zien volgens Schauvliege nog bijkomende strengere mestnormen vanuit MAP 7 op zich afkomen en ervaren dat als een uitzichtloze situatie.
Milieuorganisaties en landbouworganisaties werken momenteel een voorstel uit over het nieuwe mestactieplan (MAP 7) en ondertussen is de Vlaamse regering aan het onderhandelen over de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS).
Een oplossing zou volgens Mieke Schauvliege kunnen zijn om bedrijven die een impactscore hebben met betrekking tot stikstof die lager is dan 0,5%, maar wel die wel een significante impact hebben op het milieu, de gezondheid en/of de basisnatuurkwaliteit (door cumulatie of individueel) ook de kans te geven in te tekenen op een vrijwillige opkoopregeling.
Over alle sectoren heen
Zuhal Demir (N-VA) is er als minister van Leefmilieu van overtuigd dat het pakket maatregelen in de PAS over alle sectoren heen de emissies van stikstofoxiden en ammoniak zal terugdringen. De voorgenomen daling van 30% van de varkensstapel en de schrapping van de nutriëntenemissierechten dragen volgens haar bij tot het realiseren van de doelstellingen inzake waterkwaliteit die in het MAP centraal staan. Omgekeerd kunnen die maatregelen die de waterkwaliteit moeten verbeteren ook de stikstofemissies en de stikstofdepositie op Natura 2000-gebieden positief beïnvloeden.
Aan de vrijwillige stopzettingsregeling van de varkenshouders die boeren in MAP-gebieden met een zware impact op de waterkwaliteit is volgens de minister hard gewerkt. Ze verwijst er naar dat deze regeling deel uitmaakte van het Krokusakkoord. Er wordt nog gewacht op de definitieve goedkeuring door de Europese Commissie. Eens dat in orde is, zal de oproep een maand openstaan voor alle varkenshouders met een impactscore hoger dan 0,5%. De VLM en het departement Landbouw en Visserij zullen de aanvragen gezamenlijk behandelen.
Uitbreiding uitkoopregeling?
Minister Demir voorziet 200 miljoen euro voor de uitkoopregeling. In geval van onderbenutting van het voorziene budget treedt de minister commissielid Schauvliege bij. Ze overweegt om de vrijwillige opkoopregeling uit te breiden naar gebieden waar varkensboeren niet aan de 0,5% komen. Ze zal dat bekijken op basis van een analyse van de bedrijven die ingetekend hebben.
Centraal uitgangspunt is hierbij dat de middelen die men inzet om bedrijven te vergoeden voor stopzetting, maximaal milieuresultaat moeten opleveren. De Europese Commissie heeft Vlaanderen schriftelijk duidelijk gemaakt dat er een zeer grondige evaluatie nodig is van de nitraatactieprogramma’s en van de onderliggende oorzaken van de ernstige verontreiniging. Daarom wil Demir dat er bijzondere aandacht wordt besteed aan structurele redenen, zoals de druk van de veehouderij. Het is volgens haar van essentieel belang dat het zevende nitraatactieprogramma de noodzaak en ernst van de impact van de landbouw van de waterkwaliteit in Vlaanderen weerspiegelt. De onderliggende structurele oorzaken dienen bovendien aangepakt te worden op een manier die evenredig is met de omvang van het probleem.
