Startpagina Actueel

Landbouw aan de poolcirkel

Finland viert dit jaar zijn honderdste verjaardag als onafhankelijke staat. In dat kader nodigden de Finse landbouwjournalisten collega’s uit de rest van Europa uit voor een bezoek. De trip bood een mooie inkijk in de Finse landbouwsector. Daar staan kwaliteit, familie, innovatie en natuur centraal. Laat je meenemen naar dit bijzondere land net onder de Noordpool, vol meren, bossen en sauna’s.

Leestijd : 5 min

Wat de Finse landbouw in de eerste plaats bijzonder maakt, is de ligging van het land. Het Finse grondgebied ligt tussen 70 en 60 graden noorderbreedte (° NB) en strekt zich uit tot binnen de Noordpoolcirkel. Door de noordelijke ligging zijn de dagen er in de winter erg kort, en in de zomer net heel lang.

Daarenboven duiken de temperaturen zwaar onder het vriespunt, en de zomers zijn niet erg warm. Het groeiseizoen beperkt er zich bijgevolg tot 120 à 180 dagen. Dat heeft gevolgen: niet alle gewassen gedijen er, en van de rassenkeuze hangt heel wat af. Maar er zijn ook voordelen verbonden aan het subarctische klimaat. Door de lange, strenge winters maken onkruiden en plagen minder kans. Bovendien maken de lange zomerdagen

Naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van een onafhankelijk Finland kregen 24 Europese landbouwjournalisten de kans om de Finse landbouw te ontdekken.
Naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van een onafhankelijk Finland kregen 24 Europese landbouwjournalisten de kans om de Finse landbouw te ontdekken. - ©Maataloustoimittajat

Finse uitdagingen

“Deze zomer hebben we gewoon helemaal geen zomer gehad”, blaast Tapani Koivunen, Fins landbouwjournalist en één van de bezielde organisatoren van de trip. Inderdaad, de kille temperaturen en de overvloedige regen spelen de Finse akkerbouwers parten dit jaar. Het klimaat is sowieso niet erg landbouwvriendelijk, maar daar kunnen de Finnen doorgaans goed mee overweg. Onderzoek, advisering en een slimme inzet van middelen zorgen ervoor dat de landbouw er toch behoorlijk productief is.

Het grootste gedeelte van zijn geschiedenis kon het land volledig in haar eigen behoeften voorzien. Sinds de toetreding tot de Europese Unie in 1995 en de deelname aan het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) is dat geen prioriteit meer. Finland heeft een aantal importbarrières moeten wegnemen, waardoor landbouwers aan competitiviteit hebben verloren. Ze worstelen niet alleen met een uitdagend klimaat, ook de productiekosten zijn er doorgaans hoger. In tegenstelling tot de prijzen voor landbouwproducten blijven die ongehinderd stijgen.

Nieuw GLB moet ketenpositie versterken

Waar ze kunnen, binnen het GLB, leggen de Finnen graag hun eigen accenten. Landbouwers kunnen een beroep doen op een systeem van invallers bij vakantie of zwangerschap, en de staat haalt het maximum uit steun voor jonge landbouwers. De grootste vereniging van landbouwers in Finland, MTK, wil dat het volgende GLB blijft inzetten op jonge landbouwers.

Verder vraagt ze dat het nieuwe GLB de positie van landbouwers in de keten versterkt. In Finland zijn er slechts twee grote spelers in de supermarktsector: S-markt en K-markt. Zij zetten sterk druk op de prijzen.

Ook de graanhandel houdt de Finse akkerbouwers in een houdgreep, horen we van Tapani. “Vroeger stelden de graanhandelaren een prijs vast in overleg met de landbouwersvereniging. De partners maakten daar op voorhand afspraken over, en de landbouwers waren zeker van de prijs. Op dit moment baseren de graanhandelaren zich op de prijs van graan in het Duitse Hamburg, en trekken daar dan nog eens de transportkost naar Hamburg van af.”

Laagste prijs voor granen in EU

“Een pervers systeem”, vindt Tapani. “Op zijn minst zouden ze de transportkost erbij moeten tellen, i.p.v. aftrekken. Maar geen enkele akkerbouwer ziet het zitten om zijn granen te gaan aanbieden in Duitsland, dus kan de graanhandel zich die houding permitteren.” Zo komt het dat in heel Europa de Finse akkerbouwers het slechtst betaald worden voor hun granen.

In principe zou de globale markt de Finse landbouw dan toch ook iets moeten opleveren? Weinig. Door de ongunstige klimaatomstandigheden kunnen ze immers moeilijk concurreren met de meer zuidelijk gelegen landen. Ze produceren dus vooral voor de eigen markt. Hout is in feite het voornaamste exportproduct uit de sector.

Fins landbouwjournalist Tapani Koivunen duidt er op dat de Finse akkerbouwers van de hele EU het slechtst betaald worden voor hun granen.
Fins landbouwjournalist Tapani Koivunen duidt er op dat de Finse akkerbouwers van de hele EU het slechtst betaald worden voor hun granen. - ©Maataloustoimittajat

Creatief met haver

De Finse landbouwers beseffen goed dat ze door hun klimaat nooit de grote hoeveelheden aan de laagste marges zullen kunnen produceren, en zetten daarom sterk in op kwaliteit, niches en innovatie. Er zijn namelijk ook voordelen verbonden aan het subarctische klimaat. Door de lange, strenge winters maken onkruiden en plagen bijvoorbeeld minder kans. Daar doen Finse bioboeren hun voordeel mee. Bovendien maken de lange daglengtes in de zomer het mogelijk om granen voor menselijke consumptie, zoals haver, te telen.

Biologische, glutenvrije haver is dan ook een product waarmee de Finse landbouw uitpakt op de internationale markt, en zo handig inspeelt op de huidige trends. Twee jonge ondernemers brachten daarnaast het sterk gehypete “pulled oats” op de markt, een vegetarische vleesvervanger op basis van Finse haver en veldbonen.

De lange daglengte en middernachtzon zorgen er ook voor dat planten een bijzondere smaak krijgen. Bepaalde kruiden uit Finland, zoals komijn en karwijzaad, zijn daardoor toch gewild op de internationale markt.

Dierenwelzijn ten top

Ook dierlijke productie is van groot belang. Melkvee vormt de hoofdmoot, maar de Finnen houden ook varkens, kippen, kalkoenen en, in het noorden, rendieren. Hannu Koivisto, jarenlang varkenshouder en nu landbouwjournalist, meldt dat enkel de top 5 % van de varkenshouders vandaag de dag nog winst maakt. Door de slechte varkensprijzen zitten veel bedrijven in de rode papieren. Bij de melkveebedrijven gaat het iets beter vandaag, al blijven de prijzen ondermaats, ondermeer door de aanhoudende Russische boycott, en de hoge kosten.

Daartoe dragen zeker ook de hoge standaarden bij. Zowel voor dierenwelzijn als voor voedselveiligheid eist de Finse overheid meer dan Europa. Ze zet dit ook door in regelmatige controles. Rauwe eieren, melk en vleesproducten zijn gegarandeerd vrij van salmonella in Finland. Antibiotica? Enkel bij zieke dieren. En dan nog is het Finse verbruik van antibiotica bij vee belachelijk laag in vergelijking met de rest van Europa.

Nog meer dan de Belgische bevolking hecht de Finse belang aan dierenwelzijn, en ondanks de extra last zijn de Finse veehouders het daar volmondig mee eens. “Every cow in Finland has a name”, stelt Johan Åberg, de voorzitter van het MTK.

De Finse veehouders scoren hoog op het vlak van dierenwelzijn en bewust omgaan met antibiotica.
De Finse veehouders scoren hoog op het vlak van dierenwelzijn en bewust omgaan met antibiotica. - ©Maataloustoimittajat

Typisch Fins

Niet alleen voor dieren, maar ook voor de natuur tonen Finse landbouwers veel eerbied. Dat heeft te maken met het feit dat veel Finse akkers tussen de bossen staan. Een meer is bovendien nooit veraf, en de waterkwaliteit ervan heeft meteen zijn weerslag. Die verbondenheid met de natuur en de nood om kosten te besparen maakt dat er op Finse (landbouw)bedrijven sterk geïnvesteerd wordt in waterzuivering, energiebesparing, enz.

Die natuur moet toegankelijk zijn voor iedereen, vinden de Finnen. Het zogenaamde “Allemansrecht” is er van kracht: kamperen met respect voor de omgeving en zoeken naar bessen en bospaddestoelen staat iedereen vrij. Ook de pers is er vrij: traditioneel scoort Finland in de top drie van de persvrijheidindex. Toch geven de Finse landbouwjournalisten aan voorzichtig te zijn. Met een buur als Rusland moet je soms op de tippen lopen, maar over het algemeen zijn de relaties goed, de importban daargelaten natuurlijk. Die brengt de moeizame export wel behoorlijke schade toe.

Wat er verder nog typisch is aan Finland? De familie. Maar liefst 86  % van de landbouwbedrijven in Finland zijn familiebedrijven. En voor we het vergeten: de Finnen zijn verslingerd aan sauna. Op een populatie van 5,5 miljoen Finnen zijn er 3 miljoen sauna’s.

D.C.

Lees ook in Actueel

Milde melkaanvoer in Europa

Economie Raf Beyers, adviseur bedrijfsontwikkeling en risk management bij United Experts, overliep op 20 maart met ons de financiële wereldsituatie en de internationale zuivelmarkten. De melkpoederprijzen gaan nog steeds in dalende lijn. Op de GDT-veiling werd 27% minder product verkocht dan vorig jaar.
Meer artikelen bekijken