De muskusrat rukt weer op
Tien jaar geleden leek het erop dat de muskusrat in Vlaanderen nagenoeg uitgeroeid was. De landbouwsector en de natuur waren daar blij om. De schade die de ratten veroorzaken aan oevers en dijken is voor beide groepen schadelijk en hinderlijk. Vandaag is het knaagdier echter helemaal terug.
Wegens de schade die ze aanrichten aan de landbouw en aan viskwekerijen wordt de aanwezigheid van muskusratten sterk bestreden. Ze veroorzaken vraatschade aan landbouwgewassen. Landbouwvoertuigen komen regelmatig vast te zitten of zakken weg in de holen en koeien kunnen zich verwonden aan hun poten. Muskusratten kunnen bovendien drager zijn van diverse parasieten.
Jarenlang onder controle
In 2013 ving de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) minder dan 1.000 exemplaren. Vorig jaar werden in Vlaanderen echter weer 3.594 muskusratten verdelgd door de VMM. Dat waren er een beetje meer dan in 2021, toen er 3.134 muskusratten in de VMM-vallen zaten. Vangsten van andere verdelgers zijn daar niet bijgerekend.
Sarah Smeyers (N-VA) stelde haar partijgenote, Vlaams minister voor Leefmilieu Zuhal Demir, einde mei jl. een schriftelijke vraag over het muskusrattenprobleem in Vlaanderen. Ze lichtte daarbij toe dat de verspreiding van de muskusrat in Vlaanderen jarenlang onder controle was, maar dat het knaagdier nu dus terug is. Vooral de grensgebieden met Nederland, Frankrijk en Wallonië zijn probleemzones. Een mogelijke verklaring daarvoor is dat de bestrijding in Vlaanderen door verschillende beheerders uitgevoerd wordt. Een gebiedsdekkende bestrijding wordt niet continu verzekerd.
Geen streefdatum
Nederland streeft ernaar om tegen 2034 verlost te zijn van de muskusrat. Als er tegen dan maar 500 exemplaren per jaar gevangen worden, is dat geen levensbare populatie meer.
In Vlaanderen is elke organisatie die aan muskusratbestrijding doet gebonden aan de beheerregeling voor de muskusrat. Die regeling wil Vlaanderen muskusratvrij krijgen zonder daar een streefdatum aan te verbinden. De beheerregeling zelf maakt een afweging tussen het adequaat bestrijden van de muskusrat enerzijds en het beperken van het dierenleed en de nevenvangsten anderzijds. Veranderde vangstmethodes maken het vangen van muskusratten arbeidsintensiever en verhopen dat er meer muskusratten gevangen zullen worden.
In Wallonië is er minder bestrijding, omdat de dieren er voor minder problemen zorgen. De regio ligt hoger en er is minder vrees voor wateroverlast door zwakke dijken of oevers. Er zijn in Wallonië amper 10 bestrijders, terwijl er in Vlaanderen ongeveer 100 rattenvangers op pad gaan.
De VMM werkt samen met Wallonië en Nederland om ook in de grensregio’s de muskusratpopulaties in te perken. Bij die grenscampagnes kwamen vorig jaar 486 muskusratten aan hun einde.
Aantal onbekend
Minister Zuhal Demir blijft het ant-woord schuldig op de vraag hoeveel muskusratten er momenteel in Vlaanderen leven. Voor Vlaanderen is er geen populatiemodel operationeel dat het aantal muskusratten schat op basis van het aantal vangsten en op basis van het aantal vangsten dat geïnvesteerd wordt in de tellingen. Dat is in Nederland wel het geval. In Vlaanderen wordt het aantal vangsten wel geregistreerd, maar niet het aantal mensuren. De minister kan dus enkel een inschatting maken op basis van het aantal vangsten. Hierbij dient men in het achterhoofd te houden dat de vangstinspanningen (aantal mensuren, aantal klemmen) sterk kan verschillen tussen verschillende actoren en regio’s. Daar waar er onvoldoende inspanningen geleverd worden, zitten er waarschijnlijk meer muskusratten dan er gevangen worden. Waar er voldoende inspanningen geleverd worden – en dus zo goed als alle ratten gevangen worden – zal het aantal vangsten meer in lijn liggen met het aantal muskusratten.
Het beheer van muskusratten valt onder de verantwoordelijkheid van de beheerder. De VMM is verantwoordelijk voor de bestrijding op de eerste categorie waterlopen. De provincies zijn verantwoordelijk voor de bestrijding op de tweede categorie waterlopen. Steden en gemeenten zijn verantwoordelijk voor de bestrijding van de derde categorie waterlopen.
Bepaalde provincies en gemeenten hebben er echter voor gekozen om hun bestrijding toe te vertrouwen aan andere actoren. In Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant is de bestrijding volledig in handen van de VMM. In Oost-Vlaanderen is het merendeel van de gemeentes aangesloten bij RATO vzw, die voor hen de volledige bestrijding uitvoert. In West-Vlaanderen voeren de gemeenten zelf de bestrijding uit, maar ze worden hierin wel ondersteund door de provincie.
Ook sommige Polders en Wateringen staan nog (deels) in voor de bestrijding in Oost- en West-Vlaanderen.
Geen gevaar voor bevers
Demir veegt de bekommernis van Sarah Smeyers, die zich afvraagt of de bever een collateraal slachtoffer kan zijn van de bestrijding van de muskusrat, van tafel. De beheerregeling specificeert alle valtypes die toegelaten zijn voor de bestrijding van de muskusrat en onder welke omstandigheden het gebruik toegelaten is. Omdat er geen vergif gebruikt wordt voor de bestrijding van de muskusrat, zijn er geen gevallen bekend van vergiftigde bevers.
Demir verduidelijkt dat de fuiken die gebruikt worden voor de bestrijding van muskusratten te klein zijn om bevers te vangen. Ook de klemmen zijn te klein, maar het is niet uitgesloten dat zeer jonge bevers toch slachtoffer zouden worden. Een deskundige plaatsing van de klemmen vermindert dat risico.
