Sluiting van enige Waalse KI-centrum is zware klap voor Waalse varkenshouderij

Henri Stas bekijkt met veel heimwee de bekers en medailles in zijn woonkamer. Het zijn de overblijfselen van een roemrijk verleden. Vroeger stelde deze Waals-Brabander trots zijn mooiste dieren tentoon op prijskampen. Dat is te zien op de foto van een van zijn varkens, die Belgisch kampioen werd in 2000. “Ik mis deze evenementen. We hadden de gelegenheid om andere fokkers te ontmoeten. Voor mij waren deze wedstrijden als examens voor een student. Ze gaven mij een stimulans, een boost. Ik was zo blij toen ik de eerste prijs won. Ik zat echt helemaal in de wedstrijd”, vertrouwt hij ons toe.

Voor hem en ook voor anderen is die tijd helaas voorbij. Terwijl het Piétrain-varken – ontstaan in het gelijknamige dorp in Waals-Brabant – zijn hoogdagen heeft gekend, vecht de sector vandaag de dag voor zijn voortbestaan. “Ik ben de enige fokker in Waals-Brabant. Volgens mijn informatie is er in de provincie Luik nog één over en er zijn er nog 3 in Henegouwen. Het Piétrain-varken maakt deel uit van ons erfgoed, en toch zou het weleens kunnen verdwijnen”, legt hij uit.

Maatstaf voor de varkensproductie

Deze liefhebber van het Piétrain-ras blijft de autoriteiten en de belangrijkste spelers in de sector waarschuwen voor de moeilijkheden waarmee hij en andere fokkers kampen. Het is een dagelijkse strijd. Bovendien heeft de sector net een nieuwe klap te verwerken gekregen. Het slechte nieuws is inderdaad dat het Centre d’Insémination Artificielle Porcine (CIAP), gelegen in Argenteau, vlakbij Visé, op 30 september zijn deuren gesloten heeft. Dit centrum van de provincie Luik had tot doel om varkensbedrijven te voorzien van hoogwaardige genetica. Het centrum, dat zich voornamelijk richtte op het Piétrain-ras, was een maatstaf op het gebied van de productie van varkens gedurende meer dan 50 jaar en was het enige erkende centrum in Wallonië.

De enige plaats om genetica te diversifiëren

"Ik hoorde al een tijdje praten over deze sluiting. Voor de fokkers was het de enige plek (in Wallonië) waar je beren kon vinden van verschillende bloedlijnen. Ik verkocht er een paar aan hen. Ik kan vlakaf zeggen dat het zonder dit centrum moeilijk kan worden. Vlak voor de sluiting van het centrum ben ik snel nog sperma gaan halen van 2 beren, om onze genetica te kunnen diversifiëren.

Als er geen differentiatie is, lopen we het risico om te vervallen in inteelt, en om daardoor misvormingen te creëren. Bovendien worden bij varkens alle ziekten overgedragen via sperma. Volgens mij kan in het noorden van het land sperma gaan halen riskant zijn vanwege het Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome (PRRS). Het is echt de ergste ziekte.

In Wallonië zijn we er gelukkig vrij van. Nu zullen we zien hoe de situatie zich ontwikkelt en of Vlaanderen ook gezonde beren zal hebben...”

Mijn grootvader creëerde het ras

Als je Henri Stas vraagt waarom hij, met al deze moeilijkheden, er niet aan dacht om over te stappen op een ander ras, is zijn antwoord eenvoudig en direct: “Het Piétrain-ras is het beste dat er is en ik verander daarover niet van mening!”

Het moet gezegd worden dat het Piétrain-varken een echte familieaangelegenheid is. Henri Stas toont ons de stamboom van zijn dieren om dit aan te tonen. De eerste zeug 'Espérance de la Sarte', geregistreerd in het Belgisch Varkensstamboek, dateert van 1947. “Het was mijn grootvader langs moeders kant, Jules Kaisin, die het ras heeft gecreëerd.”

En het Piétrain-ras is voor varkens wat het Belgisch witblauw ras is voor runderen: een gespierd dier van het dikbiltype. Met zijn licht gekleurde huid met zwarte vlekken en naar voren gerichte oren heeft dit varkensras volgens de fokker een slachtrendement van 83%. Dat is indrukwekkend! “Ik zou zelfs zeggen dat dit vlees in past in elk dieet, omdat er weinig vet aan zit”, vervolgt hij. Zijn grootste beren wegen zelfs meer dan 380 kg. Nog een ander voordeel is dat de zeugen op natuurlijke wijze werpen. Met al deze kwaliteiten is het niet verwonderlijk dat het Piétrain-ras zeer succesvol is geweest, en dit ver buiten onze grenzen.

"Het is een ras dat overal ter wereld erg gewaardeerd wordt. We hebben met elk land in Europa gewerkt, maar ook met China, Vietnam… Het is een echt internationaal succesverhaal. We moeten trots zijn op dit ras, dat op ons grondgebied is ontstaan, en we moeten er alles aan doen om het te beschermen.”

Onmogelijk om te concurreren

Volgens Henri Stas was zijn beroep succesvol tot de jaren 2000. En daarna? "De professionele varkensbedrijven zetten vandaag hybridezeugen in die ze kruisen met Piétrain-beren om het vleespercentage met 15 tot 20% te verhogen. Deze zeugen kunnen ongeveer 14 biggen grootbrengen, een Piétrain-zeug ongeveer een tiental. Ik streef echter niet naar kwantiteit, maar naar kwaliteit," legt de fokker uit, die trots is op het behoud van het zuivere Piétrain-ras.

Hij vervolgt: "We verkopen vlees op de boerderij. Dit werkte goed tijdens de Covid-pandemie. Daarna gingen de consumenten echter terug naar de supermarkten. En voor kleine boeren is het onmogelijk om te concurreren met de supermarkten, die hun prijzen verlagen. Het maakt me woedend als ik zie dat je voor elke kilogram worst er één gratis krijgt. Hoe kun je dan van ons verwachten dat we efficiënter worden?”

Bovendien krimpt de varkensvleessector in Wallonië, omdat de meeste varkenshouderijen zich bevinden in het noorden van het land. Kleinschalige boeren hebben ook geleden onder de Afrikaanse varkenspest. Als gevolg van deze ziekte werden er maatregelen genomen door het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV), die de tentoonstelling van varkens tijdens openbare evenementen verboden.

“Er zijn nu al zo'n 3 jaar geen prijskampen meer, we kunnen geen reclame meer maken, ons niet meer tonen. We zijn niet meer zichtbaar. Buitenlandse kopers komen duidelijk niet meer. Natuurlijk vind ik dat heel jammer. Als fokker begrijp ik deze maatregel volledig, maar je kunt er niet van leven!”

De beste fokdieren verkocht naar het buitenland

Ook al zijn het moeilijke tijden voor het Piétrain-ras, Henri Stas geeft niet op: “Ik blijf vechten.” De zeventiger is zeer gehecht aan zijn boerderij. Het volstaat trouwens om met hem mee te gaan naar zijn stallen om de passie te zien die hij voor zijn werk heeft.

Als we naar de stal gaan waar zijn beste fokdieren staan, legt Henri ons uit dat sommige van deze dieren nu al verkocht worden naar het buitenland! "De beste beren gaan naar internationale fokkerijen. Het is de beste manier om nog geld te verdienen", legt de fokker uit. Hij heeft de kneepjes van het vak geleerd aan een van zijn zonen, die akkoord ging om het familiebedrijf over te nemen. Hij is ook goed op de hoogte van de huidige situatie in de sector. "Mijn grootvader was de eerste die actief was als fokker. Ik hoop dat mijn zoon niet de laatste zal zijn. Ik denk ook aan alle kleine boeren die hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van dit ras. Zij zullen erg verdrietig zijn om te zien wat er nu mee wordt gedaan..."

Deborah Toussaint