Politiek akkoord bereikt over Europese natuurherstelwet

De natuurherstelwet is bedoeld om de achteruitgang van de Europese natuur af te remmen en te herstellen. Afgelopen voorjaar kwam het voorstel in woelig vaarwater terecht. Verschillende lidstaten vreesden dat hun landbouwsector of hun economische ontwikkeling gefnuikt zou worden. In het Europese Parlement wierp de EVP-fractie op dat de Europese voedselbevoorradingszekerheid in het gedrang zou komen.

Ondanks die voorgeschiedenis hebben de EU-landen en het Parlement nu toch een akkoord bereikt. Tegen 2030 moeten in minstens 20% van alle land- en zeegebieden in Europa herstelmaatregelen worden ingevoerd. Tegen 2050 moet dit worden uitgebreid naar alle ecosystemen waar herstel nodig is.

Er zijn tal van habitats opgelijst die in de scope van de natuurherstelwet worden getrokken, met voor de lidstaten gedetailleerde doelstellingen voor elk van deze gebieden. Tegen 2030 moet minstens 30% van de habitattypes die onder de nieuwe wet vallen in goede staat worden hersteld, tegen 2040 is dat 60%, tegen 2050 90%.

Prioriteit voor Natura 2000-gebieden

Eén van de laatste discussiepunten was het toepassingsgebied van de natuurherstelwet. Er is nu overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven wordt aan de al beschermde Natura 2000-gebieden. Wanneer een gebied in goede staat is, zullen de lidstaten ernaar moeten streven om een (nieuwe) verslechtering te voorkomen. Dit is een inspanningsverbintenis, en dus geen resultaatsverbintenis. Voor de Vlaamse regering, die vreesde dat te weinig rekening werd gehouden met dichtbevolkte gebieden, was dat verslechteringsverbod eerder een bezorgdheid.

Andere elementen van het akkoord zijn dat er in de Europese Unie 3 miljard extra bomen zullen worden geplant en dat Europa minstens 25.000 km aan vrij stromende rivieren moet hebben - dus zonder door de mens opgeworpen barrières. Vanaf 2030 mag er geen nettoverlies meer zijn van het totale nationale areaal aan stedelijk groen en van de boombedekking in verstedelijkte gebieden. Nadien moeten beide aangroeien. De lidstaten zullen daar om de 6 jaar op worden gecontroleerd.

Voor het opnieuw vernatten van veengebieden die nu voor landbouw gebruikt worden is er meer flexibiliteit omdat sommige lidstaten proportioneel zwaarder getroffen worden door deze maatregel. De lidstaten moeten 30 % van de veengebieden herstellen tegen 2030, 40% tegen 2040 en 50% tegen 2050. Lidstaten die hierdoor zwaar getroffen worden, kunnen lagere percentages bekomen.

In 2033 zou er al een eerste evaluatie komen van de natuurherstelwet.

Noodrem voor landbouw

Op vraag van het Europees Parlement komt er een noodrem in de toepassing van de natuurherstelwet. Die houdt in dat in uitzonderlijke omstandigheden de streefdoelen voor landbouwecosystemen kunnen worden opgeschort als die de beschikbaarheid van landbouwgrond voor de voedselbevoorrading in het gedrang dreigen te brengen. Het politieke akkoord moet nu nog formeel worden goedgekeurd door het Europees Parlement en de 27 lidstaten. Normaal gezien is zoiets een formaliteit, maar omdat de natuurherstelwet erg gecontesteerd was, durft niemand daar zijn hand voor in het vuur te steken.

Nieuwe impactanalyse

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) was aanvankelijk tegen de Europese natuurherstelwet gekant. “Het oorspronkelijke Commissievoorstel is bijgestuurd dankzij inspanningen van onder meer Zweden en Vlaanderen in de Raad en van het Europese Parlement. Dat is een goede zaak. Dat de prioriteit moet liggen op de bestaande juridische engagementen zoals Natura 2000 is iets waar we altijd op gehamerd hebben. We gaan nu op basis van de nieuwe teksten opnieuw een impactanalyse maken van wat dit voor onze regio betekent en of er voldoende flexibiliteit blijft om verder enorme investeringen te doen in natuurherstel zonder economische groei te fnuiken”, stelt Demir.

EVP belooft nog geen goedkeuring

De Europese Volkspartij (EVP), de Europese fractie met onder meer de cd&v, is tevreden met de verbeteringen die in het akkoord over de natuurherstelwet zijn aangebracht in vergelijking met het oorspronkelijke voorstel van de Europese Commissie. Maar de fractie belooft nog geen goedkeuring. Voor de milieucommissie en vervolgens de plenaire vergadering van het Europees Parlement over de tekst zullen stemmen, wil de grootste fractie in het halfrond het akkoord in detail bestuderen.

Het was de EVP-fractie die in het voorjaar het verzet tegen de natuurherstelwet aanvoerde. Fractieleider Manfred Weber was bezorgd over de Europese landbouwsector en de voedselbevoorradingszekeheid in het bijzonder. Nu er een politiek akkoord met de Raad (de EU-lidstaten) bereikt is, zegt EVP-Parlementslid Christine Schneider, die mee onderhandelde, tevreden te zijn met de positieve veranderingen die zijn aangebracht. Ze stelt dat de eindtekst in bijna niets meer gelijkt om het oorspronkelijke voorstel van de Commissie.

Schneider herhaalt de kritiek dat dat voorstel door ideologie ingegeven was en rampzalig was voor landbouwers, boseigenaren, vissers en lokale en regionale autoriteiten, zeker in dichtbevolkte gebieden. "Vooral de uitrol van infrastructuur- en hernieuwbare energieprojecten dreigde in het gedrang te komen", zegt de Duitse. Vooraleer het Europees Parlement over het akkoord stemt, zal de EVP de tekst goed bestuderen, "vanuit de gedachte dat natuurherstel en het bereiken van onze klimaatdoelstellingen hand in hand gaan met land- en bosbouw".

Geen verplichting meer voor landschapselementen

Ondanks dat voorbehoud, ziet de EVP verschillende verbeteringen aan het Commissievoorstel. Zo is er geen sprake meer van een vereiste om minstens 10% van de landbouwgronden in Europa in te vullen met 'landschapselementen met hoge diversiteitswaarde', wat volgens Schneider het landbouwareaal stevig verminderd zou hebben en de inflatie verhoogd. Ook het feit dat aan het verslechteringsverbod voor ecosystemen in goede staat een inspannings-, en geen resultaatsverbintenis verbonden is, kan op haar goedkeuring rekenen.

Boerenbond is teleurgesteld

Boerenbond is teleurgesteld in het politieke akkoord over de veelbesproken natuurherstelwet. “Het akkoord houdt geen enkele rekening met de bezorgdheden van experten, industrie en landbouw. Het is duidelijk dat de Europese politiek blind blijft varen. In de huidige geopolitieke situatie de voedselzekerheid hypothekeren, is onbegrijpelijk”, zegt Lode Ceyssens, voorzitter van Boerenbond.

Inhoudelijk blijkt het akkoord volgens Boerenbond op cruciale punten af te drijven van het parlementaire mandaat en is het gebaseerd op een nipte meerderheid in de Raad. De lidstaten die het onderhandelingsmandaat goedkeurden, vertegenwoordigden maar 66% van de Europese burgers, waar 65% het minimum was. Boerenbond roept op om voor de verdere goedkeuring een Europese en Vlaamse impactanalyse te maken, zowel juridisch als economisch. De organisatie vraagt de verschillende beleidsmakers in de Raad en het Europese parlement om dit niet goed te keuren vooraleer hier duidelijkheid over bestaat.

Meer dan Natura 2000

Het bereikte inhoudelijk compromis stelt dat Europese habitats en soorten ook buiten de Natura 2000-gebieden bijkomend beschermd moeten worden. Er is wel overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven wordt aan de al beschermde Natura 2000-gebieden, maar dit is zeer mager en stelt ons niet gerust.

Daarenboven legt het bereikte compromis volgens Boerenbond opnieuw bijkomende doelstellingen op voor het landbouwgebied, zoals bijvoorbeeld de graslandvlinderindex en de biodiversiteitsrijke landschapselementen. “Onze land- en tuinbouwers doen vandaag al heel wat inspanningen om de biodiversiteit in Vlaanderen te verbeteren, en zullen dit ook verder blijven doen maar niet onder druk van bijkomende Europese verplichtingen waarvan de gevolgen vandaag niet gekend zijn.”

Het verslechteringsverbod, dat stelt dat er geen significante achteruitgang van de aanwezige natuur mag, is een inspanningsverbintenis geworden in plaats van een resultaatsverbintenis. Maar ook dit stelt Boerenbond absoluut niet gerust, gezien het van het oordeel van rechters zal afhangen hoe men hiermee in de praktijk zal omgaan. De impactanalyse die de Vlaamse regering in aanloop van dit dossier liet opmaken, steunt bovendien onze bezorgdheid hierin.

Er is een noodremprocedure voorzien waarbij in uitzonderlijke omstandigheden de specifieke streefdoelen voor landbouwecosystemen kunnen worden opgeschort als die de beschikbaarheid van landbouwgrond voor de voedselbevoorrading in het gedrang dreigen te brengen. Ook dit is voor Boerenbond veel te mager gezien de globale doelstellingen op vlak van natuurherstel eveneens impact zullen hebben op het landbouwareaal en hier de noodremprocedure niet voor toegepast worden.

Boerenbond is teleurgesteld

Boerenbond is teleurgesteld in het politieke akkoord over de veelbesproken natuurherstelwet. “Het akkoord houdt geen enkele rekening met de bezorgdheden van experten, industrie en landbouw. Het is duidelijk dat de Europese politiek blind blijft varen. In de huidige geopolitieke situatie de voedselzekerheid hypothekeren, is onbegrijpelijk”, zegt Lode Ceyssens, voorzitter van Boerenbond.

Inhoudelijk blijkt het akkoord volgens Boerenbond op cruciale punten af te drijven van het parlementaire mandaat en is het gebaseerd op een nipte meerderheid in de Raad. De lidstaten die het onderhandelingsmandaat goedkeurden, vertegenwoordigden maar 66% van de Europese burgers, waar 65% het minimum was. Boerenbond roept op om voor de verdere goedkeuring een Europese en Vlaamse impactanalyse te maken, zowel juridisch als economisch. De organisatie vraagt de verschillende beleidsmakers in de Raad en het Europese parlement om dit niet goed te keuren vooraleer hier duidelijkheid over bestaat.

Meer dan Natura 2000

Het bereikte inhoudelijk compromis stelt dat Europese habitats en soorten ook buiten de Natura 2000-gebieden bijkomend beschermd moeten worden. Er is wel overeengekomen dat er tot 2030 prioriteit gegeven wordt aan de al beschermde Natura 2000-gebieden, maar dit is zeer mager en stelt ons niet gerust.

Daarenboven legt het bereikte compromis volgens Boerenbond opnieuw bijkomende doelstellingen op voor het landbouwgebied, zoals bijvoorbeeld de graslandvlinderindex en de biodiversiteitsrijke landschapselementen. “Onze land- en tuinbouwers doen vandaag al heel wat inspanningen om de biodiversiteit in Vlaanderen te verbeteren, en zullen dit ook verder blijven doen maar niet onder druk van bijkomende Europese verplichtingen waarvan de gevolgen vandaag niet gekend zijn.”

Het verslechteringsverbod, dat stelt dat er geen significante achteruitgang van de aanwezige natuur mag, is een inspanningsverbintenis geworden in plaats van een resultaatsverbintenis. Maar ook dit stelt Boerenbond absoluut niet gerust, gezien het van het oordeel van rechters zal afhangen hoe men hiermee in de praktijk zal omgaan. De impactanalyse die de Vlaamse regering in aanloop van dit dossier liet opmaken, steunt bovendien onze bezorgdheid hierin.

Er is een noodremprocedure voorzien waarbij in uitzonderlijke omstandigheden de specifieke streefdoelen voor landbouwecosystemen kunnen worden opgeschort als die de beschikbaarheid van landbouwgrond voor de voedselbevoorrading in het gedrang dreigen te brengen. Ook dit is voor Boerenbond veel te mager gezien de globale doelstellingen op vlak van natuurherstel eveneens impact zullen hebben op het landbouwareaal en hier de noodremprocedure niet voor toegepast worden.

Belga