Vlaamse landbouwers scoren Europees goed, maar werken hard voor beperkt inkomen

Op 29 januari werd het negende Landbouwrapport (LARA) voorgesteld. In het kader van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie vergelijkt het landbouwrapport ook de kerncijfers van onze Vlaamse landbouwbedrijven met andere Europese lidstaten.

In dit rapport van zo’n 150 pagina’s wordt eerst de evolutie van de belangrijkste kerncijfers van de Vlaamse landbouw vergeleken. Het rapport werd in november 2023 afgerond en vergelijkt voornamelijk cijfers van 2022. Danny Van den Bossche, afdelingshoofd van het agentschap Landbouw en Zeevisserij, overliep de belangrijkste cijfers voor de verzamelde pers. “Het LARA beschrijft de toestand van de Vlaamse landbouw in zijn verschillende deelsectoren op basis van een aantal basisindicatoren. Het is een goede en neutrale bron van cijfers om naar te verwijzen.”

Minder maar grotere bedrijven

Bij afsluiting van het rapport telde Vlaanderen 22.449 landbouwbedrijven, waarvan 16.251 met een landbouwkundig karakter. Dit is zo’n 11% minder dan in 2012, of zo’n percent per jaar. Veeteelt blijft de belangrijkste specialisatie, goed voor 46%, gevolgd door akkerbouw (33%) en tuinbouw (13%).

We tellen nog zo’n 5,4 miljoen varkens en 1,25 miljoen runderen. Dat is respectievelijk 13% en 2% minder dan in 2012. Het aantal kippen bedraagt 45,5 miljoen stuks. Dat is wel een stijging van 51% tegenover 2012. Een gespecialiseerd pluimveebedrijf telt 67.362 kippen, een varkensbedrijf 2.313 dieren en een rundveebedrijf telt 157 koeien.

Het landbouwareaal bedroeg bijna 620.000 ha, bijna de helft van de Vlaamse grondoppervlakte. Van den Bossche: “Voedergewassen nemen hier zo’n 55% van in, wat het belang van de veehouderij onderstreept. Een landbouwbedrijf in Vlaanderen omvat 27,6 ha cultuurgrond, wat 13% meer is dan in 2012.”

Vergrijzing wordt bevestigd

Een ander aandachtspunt in het landbouwrapport is de vergrijzing van de sector. “Een gemiddelde landbouwer is 56 jaar. In 2009 was dat nog 52 jaar. Meer dan een kwart van de landbouwers is ouder dan 65, terwijl slecht 15% jonger is dan 40 jaar. 20 % van de bedrijfsleiders zijn vrouwen. Slechts 13% van de bedrijfsleiders ouder dan 50 jaar beschikt over een vermoedelijke opvolger.

Landbouwers geven een lage score aan hun welbevinden: gemiddeld 6,5 in 2023. Ter vergelijking: de gemiddelde Vlaming geeft zichzelf een 7,3. Dat het niet zo goed gaat met het mentale welzijn van landbouwers blijkt ook uit de forse stijging van meldingen bij de hulporganisatie Boeren op een Kruispunt. In 2022 ging het om 302 unieke meldingen. Vooral binnen de dierlijke sectoren en akkerbouw wordt er hulp gezocht.

Performante sector

Het arbeidsinkomen per familiale arbeidskracht (fak) bedraagt volgens de verwerkte gegevens 44.705 euro. “Ter vergelijking: het gemiddelde inkomen van een Vlaamse loontrekkende is 48.600 euro, en dat is toch zo’n 4.000 euro meer!”, geeft Van den Bossche nog mee. Tuinbouwbedrijven scoren met 84.100 euro/fak aanzienlijk beter tegenover landbouwbedrijven met 33.700 euro/fak. Vooral vleesveebedrijven bengelen onderaan inzake arbeidsinkomen.

De productiewaarde van de Vlaamse land-en tuinbouw bedroeg in 2021 zo’n 6,3 miljard euro. Meer dan de helft daarvan is afkomstig van de dierlijke sectoren. De varkenshouderij is met 1,3 miljard euro de belangrijkste deelsector, voor de melkveehouders, die 1,1 miljard euro aan omzet realiseren, en de groentetelers, met 940 miljoen euro. In de periode 2007-2021 bleef de productiewaarde een licht stijgende trend noteren.

Hoge toegevoegde waarde

In het tweede deel van zijn presentatie vergeleek Van den Bossche Vlaanderen met de andere Europese lidstaten aan de hand van cijfers van 2020. “In vergelijking met de rest van de EU ligt de productiewaarde per Vlaams bedrijf met 255.000 euro aan de hoge kant. We zitten aan de Europese top, enkel in Nederland en Denemarken ligt die waarde hoger. Het aandeel van de Europese directe steun in het inkomen ligt met 15% bovendien onder het EU-gemiddelde van 22%. Enkel in Italië en Nederland is het percentage nog lager. Onze landbouwers slagen er dus in om een hoge toegevoegde waarde te creëren, met relatief lage steun”, beschrijft Van den Bossche.

Het aandeel biobedrijven blijft met 1,5 % laag. Vlaanderen is natuurlijk een dichtbevolkte regio, wat bio niet evident maakt. Het is niet te verbazen dat dit aandeel in Oostenrijk 23% bedraagt. Inzake bedrijfsoppervlakte zitten we in de Europese middenmoot. En met 202 grootvee-eenheden per bedrijf moeten we enkel Denemarken laten voorgaan.

Brouns belooft overleg met de Europese collega’s

“Dit rapport toont toch nog eens de vele troeven van onze Vlaamse landbouw”, besloot minister  van Landbouw Brouns (cd&v) tijdens de persvoorstelling. “Ik denk aan het vakmanschap en de passie binnen de familiale landbouwbedrijven, de hoge productiviteit, de gunstige productieomgeving, de sterk ontwikkelde logistiek en infrastructuur, geavanceerd onderzoek en innovatie en gemakkelijke toegang tot lokale en internationale markten. Met onze hoge omzet per bedrijf en lage afhankelijkheid van subsidies staan we 2 keer op het Europese podium. Als we dit LARA bekijken, moeten we durven zegen dat we hier aan de meest efficiënte en duurzame landbouw doen. Dit betekent echter niet dat we blind moeten zijn voor de vele uitdagingen. Naast de opvolging baren ook de prijs en het inkomen zorgen.”

De minister belooft om tijdens het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie zijn stempel te drukken op het Europese landbouwbeleid. “Ik wil snel rond de tafel zitten met de Europese landbouwministers. In het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zijn er veel voorwaarden die toch wel tegen de borst stuiten. Het is moeilijk te verantwoorden dat dure landbouwgrond uit productie moet genomen worden ten voordele van natuur. Daarnaast wegen de administratieve lasten te zwaar door. We moeten dit beleid onder de loep durven te nemen.” Brouns wil ook werken aan een gelijk speelveld. Landbouw is volgens de minister meer dan ooit een strategische sector.”

Anne Vandenbosch

Het Landbouwrapport 2024 is beschikbaar op de landbouwcijferwebsite.