Toenemende bodemverdichting bedreigt Tsjechische opbrengsten
Het grootste probleem in de Tsjechische landbouw is het verlies aan opbrengst door een toenemende bodemverdichting. Grote landbouwcoöperaties bewerken er hun uitgestrekte velden met zware machines. Om dit te kenteren kijkt de Tsjechische academische wereld naar precisielandbouw. Ook machinebouwers denken mee.
U ziet, deze bodem is volledig verslempt”, verkondigt David Rycl, verkoopsverantwoordelijke bij de Tsjechische machineproducent Bednar, terwijl hij met zijn laars op de vastgekoekte grond stampt. Tsjechië heeft, veel meer dan ons land, te kampen met bodemverdichting. “Meer dan de helft van de Tsjechische landbouwpercelen is zwaar gecompacteerd”, weet hij. Dat wordt door professor František Kumhála van de Praagse Universiteit voor Biowetenschappen bevestigd.
De belangrijkste oorzaken zoekt de professor bij de intensieve landbouw die kenmerkend is voor het land. Uitgestrekte percelen op grote landbouwcoöperaties, het gebruik van zware machines en de specialisatie naar ofwel akkerbouw, ofwel veeteelt, spelen de bodemkwaliteit parten, in die mate dat de opbrengst eronder lijdt.
Grote bedrijven, grote problemen?
De professor is verbonden aan de ingenieursfaculteit en is gespecialiseerd in landbouwtoepassingen. “Grote akkers bieden een economisch voordeel t.o.v. kleinere, maar de problemen met erosie en bodemverdichting door machines, zogenaamde technogene compactatie, zijn veel ernstiger”, legt hij uit.
“Landbouwbedrijven in Tsjechië zien er anders uit dan in de rest van Europa, met uitzondering van Slovakije en misschien het vroegere Oost-Duitsland. Op 30 % van onze landbouwgrond werken zelfstandige landbouwers. Zij beschikken gemiddeld over 32 hectaren. De overige 70 % is in handen van zakelijke vennootschappen of coöperaties. Die eersten bewerken gemiddeld 580 ha, terwijl de landbouwcoöperaties vlot aan 1.000 ha komen, al zijn de coöperaties met 10.000 ha geen uitzonderingen”, schetst hij.
Druk op de productie, druk op de bodem
De Tsjechen hebben in het verleden al moeite gehad om voldoende voedergewassen te produceren voor hun veestapel. Aangezien het land volop heeft ingezet op biogasinstallaties, komt daar nu ook de vraag naar grote hoeveelheden maïs voor energieproductie bij. De hoeveelheid land moet dus optimaal opbrengen.
Zo’n intensieve productie laat weinig ruimte voor gewasdiversificatie en bodemherstel. Ook zijn de meeste bedrijven zich gaan specialiseren. Gemengde bedrijven zijn de uitzondering, waardoor er minder organische stof in de bodem terechtkomt. “In feite zijn de kleine landbouwers het slimst, maar de landbouw in Tsjechië zal altijd overwegend intensief blijven”, stelt de professor. Daar is ook Rycl van overtuigd. Er zijn dus andere oplossingen nodig.
Zware machines
De laatste decennia kenden landbouwmachines een enorme toename op het vlak van gewicht, kracht en prestaties. Ook de maximum draagcapaciteit van de banden ging met sprongen vooruit. Dat zorgde er mee voor dat de bodemkwaliteit meer en meer onder druk kwam te staan.
Al wegen de imposante ‘Terraland’ diepgronders van Tsjechisch machineproducent Bednar nog steeds meer dan genoeg, toch dragen ze bij tot een betere bodemstructuur, volgens Rycl. De ‘Terraland’ serie heeft carbide steekbeitels die tot wel 65 cm diep doordringen in de grond. “Op die manier breek je de ploegzool van verdichte bodems, en breng je zuurstof in de bodem, zonder de grond om te woelen en het bodemleven al te veel te verstoren.”
Diepe grondbewerking
Deze methode, ook wel strip-till genaamd, zou vooral in het regenachtige herfstseizoen het verschil maken. “Na de diepe grondbewerking kan de bodem het overtollige water beter absorberen”, vertelt Rycl. “In de herfst werken we op natte bodems, dat kunnen we in deze regio gewoonweg niet vermijden. Diepe grondbewerking breekt die verslempte bodems opnieuw open.”
“Een ander voordeel is dat je meteen mest of digestaat kan aanbrengen op die diepte. Desgewenst kan je onze ‘Ferti-box’ combineren met de diepgronder, zodat je meteen kunstmest kan aanbrengen diep in de bodem. Zo komen de nutriënten op de juiste plaats terecht, en heb je veel minder uitspoeling”, stelt Rycl voor. “Bovendien elimineert die combinatie een werkgang, wat de druk op de bodem verlicht.”
Minder fouten, minder afstand
Ook op de Praagse Universiteit voor Biowetenschappen denken wetenschappers dat berijding verminderen belofte inhoudt. “Gps kan daarbij heel wat betekenen. Met gps-assistentie bij het sturen is de navigatiefout veel kleiner, wat vooral minder overlap betekent. Volledig automatische besturing doet het zelfs nog beter”, rapporteert professor Kumhála.
Ook onder welke hoek je akkers met onregelmatige vormen bewerkt, heeft invloed op de belasting voor de bodem, vertelt hij. “Wanneer je de juiste oriëntatie bepaalt via ‘controlled trafficking farming technologies’ beperk je het antal bochten gevoelig. Dat is vooral belangrijk voor de kopakkers, die het doorgaans het zwaarst te verduren krijgen, maar ook de afstand nodig voor transport kun je zo inperken.
Veldrobots in competitie
Een andere piste die de universiteit onderzoekt zijn zelfsturende systemen, of robots. “Op termijn zullen ze toelaten om een volledig nieuw gamma landbouwmachines te ontwikkelen. Deze intelligente machines kunnen dan op het juiste moment de juiste actie uitvoeren op de juiste plaats”, maakt de professor zich sterk.
De veldrobot waaraan de ingenieursfaculteit van de Praagse universiteit intussen al meer dan 10 jaar sleutelt heet ‘Eduro Maxi’. Hij behaalde in 2014 een gedeelde eerste plaats op het jaarlijkse Field Robot Event, een gevestigde veldrobotcompetitie die sinds 2003 wordt georganiseerd. Het niveau stijgt er gestaag, maar voor praktijktoepassingen is het nog veel te vroeg.
Wat is het risico voor mij?
Voorlopig is het echter nog behelpen zonder robots voor de Tsjechen. De situatie in België is voorlopig beter, maar waakzaamheid blijft geboden. Als u wil weten welk risico uw bodem loopt, kunt u terecht op de website van Terranimo®. Het algoritme achter de webtool berekent tot op welke diepte er bodemverdichting kan optreden.
Om die berekening te maken kunt u uit verschillende voorgestelde machines het uwe selecteren, net als het merk, het type band en de bandendruk. Nadien geeft u de textuur en het vochtgehalte van de bodem in. U vindt de tool op www.terranimo.dk. Meer info kunt u bekomen bij Inagro (051/27 33 83 of annelies.pollentier@inagro.be).
