“Sinds vertrek Timmermans kreeg landbouw meer fans in Europese parlement”

De EPP is de koepelpartij in het Europees Parlement waartoe onder meer de (Vlaamse) cd&v, Les Engagés (Wallonië en Brussel) en de Christlich Soziale Partei in Duitstalig België behoren. Het is de grootste fractie in het Europees Parlement. Na het eerste EPP For Farmers-congres in Izegem volgden nog gelijkaardige evenementen in andere Europese lidstaten.

Afscheidnemend Europarlementslid Tom Vandenkendelaere vatte het EPP-congres over de landbouw aan met een reeks herinneringen aan ontmoetingen met Vlaamse land- en tuinbouwers. Daarbij werden telkens een of meer uitdagingen voor Europese landbouwers op scherp gesteld: de macht van de supermarkten, de obstakels bij een bedrijfsovername – zelfs binnen dezelfde familie – en het gebrek aan opvolging op landbouwbedrijven, de wereldwijde concurrentie, de toenemende administratieve lasten en de overregulering door Europa.

Onmacht tegenover Europa

“Hoe diep het dal ook is, telkens kwam ik bij ondernemers die durven kiezen voor innovatie. Ik heb de mooiste bedrijven gezien en soms tegelijk het diepste verdriet, door de onmacht tegenover Europa, tegenover het volgende GLB…”, schetste Vandenkendelaere zijn persoonlijke ontmoetingen.

De Europarlementsleden van de EPP wezen erop dat hun partij vaak alleen stond in de strijd voor de landbouwers. “De voorbije 5 jaar was de EPP vaak de enige partij die de kant van de boeren koos. Er zijn veel nieuwe regels goedgekeurd en onze partij steunt ook het verduurzamen van de landbouw, maar die weg willen wij het liefst afleggen met en niet tegen de landbouw”, vatte Europees parlementslid Siegfried Muresan het samen.

“De volgende jaren moet er meer geluisterd worden naar de landbouw. Voor alle beslissingen die genomen worden en die een impact hebben op de landbouw, zou er overleg moeten zijn met de landbouw. De impact van nieuwe Europese beslissingen moet het best altijd vooraf bekend zijn. Die impact mag uiteraard niet te groot zijn, en als er impact is, moet er ook steun zijn voor de landbouwers”, ging Muresan verder. Hij pleit voorts voor minder bureaucratie. “De prioriteit van de landbouwers moet altijd hun eigen activiteit zijn en niet het invullen van formulieren en documenten.”

Europa moet volgens Muresan waken over de kwaliteit van voeding, maar net zo goed over de kwantiteit. “De vraag naar voeding zal nog stijgen in Europa. We moeten ervoor zorgen dat we genoeg voedsel zelf produceren.”

Het Europarlementslid uit Roemenië wil voorts het leven op het platteland aantrekkelijk houden. Daarom moet er blijvend geïnvesteerd worden in onder meer transport, digitale toegang, scholen en medische zorg op dat platteland.

Begrip voor angst en frustraties

Europees commissaris voor Financiële Diensten, Financiële Stabiliteit en de Kapitaalmarktunie Mairead McGuiness stond op het EPP for Farmers-congres ook een beetje als ervaringsdeskundige, want haar man heeft zelf een klein landbouwbedrijf. Ze heeft op een bepaalde manier ook goede herinneringen aan de coronaperiode. “Landbouwers werden toen uitgebreid bedankt omdat zij aan de slag bleven terwijl vele andere sectoren platlagen.”

McGuiness zei dat ze de groeiende angst en frustraties bij de landbouwers begrijpt. “Er is niet 1 oorzaak en er is ook niet 1 oplossing. Het gevoel van onmacht dat leeft bij de landbouwers heeft soms ook te maken met de klimaatverandering. Daardoor wordt het weer minder voorspelbaar. Soms ligt het antwoord op frustraties op nationaal niveau. Het is overigens niet enkel in de landbouw dat men bedenkingen heeft over hoe Europa duurzaamheid aanpakt.”

Zelf stelt McGuiness verduurzaming niet ter discussie. “Wel moeten we misschien eens kijken of elke maatregel in het kader van duurzaamheid wel echt nodig is om tot meer duurzaamheid te komen.” Ze gaf voorts aan dat er op het Europese niveau wel degelijk geluisterd wordt naar de landbouw. De afbouw van de pesticiden, de natuurherstelwet en het niet-productieve areaal, dat zijn maateregelen waarover gepraat wordt en nog verder gepraat kan worden, net als over het opleggen van kalenderlandbouw en de oplopende kostprijs van landbouwgrond.

Consolidatiegolf op komst?

McGuiness wil landbouw in Europa ten slotte ook veiliger maken. “In Europa kunnen landbouwers niet langer terugvallen op de arbeid van gezinsleden, zoals vroeger, omdat ook de landbouwersgezinnen kleiner worden. Omdat bedrijfsleiders in de landbouw nog maar moeilijk extern personeel vinden, nemen ze te veel taken en uren op zich. Dat zorgt voor grotere risico’s.” Ze waarschuwde ook voor een consolidatiegolf van landbouwbedrijven als jongeren de landbouw niet langer aantrekkelijk vinden om er een onderneming in te starten.

De Eurocommissaris herinnerde iedereen eraan dat er ooit honger was in Europa. “Wereldwijd zien we dat er opnieuw meer honger is. Europa moet sterker worden, op verschillende vlakken. Consumenten moeten meer gaan nadenken over voedsel, over waar het vandaan komt en over hoe het geproduceerd is. Tegelijk mogen we niet uit het oog verliezen dat het klimaat moet aangepakt worden.”

Boer moet kapitein zijn van zijn schip

Els Verté van Boeren op een Kruispunt hield op het EPP-congres een pleidooi tegen overregulering. “Laat de boer kapitein zijn van zijn schip. Vandaag hebben boeren de indruk dat ze ‘overgecontroleerd’ worden en dat ze van alles de schuld krijgen, terwijl zij in de hele voedingsketen de grootste risico’s nemen. Te veel Vlaamse boeren hebben vandaag zelfmoordgedachten.”

Voorzitter Lode Ceyssens van Boerenbond trad haar bij. “Vroeger was het in gesprekken aan de keukentafel vaak enkel de boerin die haar tranen niet kon bedwingen. Vandaag zien we steeds vaker dat het hele gezin angsten en twijfels heeft. Heel vaak krijgen we de vraag ‘wanneer kunnen we met onze zoon of dochter plannen gaan maken over ons bedrijf?’. Op dit moment kan niemand daar een antwoord op geven. Wij kennen de bezorgdheden van de Vlaamse landbouwers en we proberen die door te geven aan de mensen die het beleid bepalen, maar er wordt niet naar ons geluisterd”, meende Ceyssens.

“De landbouw wordt zowel op Vlaams als Europees niveau niet meer als een strategische sector beschouwd. Men neemt allerlei beslissingen en voor de landbouw ‘zal het allemaal wel meevallen’, zegt men dan. Er zijn nog steeds jonge mensen die willen starten in de landbouw, maar die moeten hun start steeds vaker uitstellen”, stelde Ceyssens vast.

Geluisterd naar boerenprotest

Norbert Lins, Duits Europarlementslid en voorzitter van het Landbouwcomité in het Europese parlement, herkent de vele bezorgdheden van de Vlaamse landbouwers. “Onzekerheid, gebrek aan autonomie, gebrek aan waardering door maatschappij en politiek… Dat speelt net zo goed in Duitsland als elders in Europa. De boodschap van de boerenprotesten overal in Europa werd gehoord door de lidstaten afzonderlijk en ook door de Europese politici in Brussel. Na het vertrek van Frans Timmermans voelen we een nieuwe houding tegenover de landbouw, zeker als we kijken naar de gesprekken over pesticiden en wolven of over het vereenvoudigen van het landbouwbeleid.” Lins treedt Mairead McGuiness bij in haar oproep om Europese duurzaamheidsmaatregelen tegen het licht te houden. “Van sommige maatregelen kan je niet uitleggen dat ze de natuur vooruithelpen.”

Directeur Joris Relaes van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) ziet geen probleem in de eerder voorgestelde pesticidereductie met 50%, die na de boerenprotesten in vraag gesteld werd. “De landbouw wil het gebruik van gewasbescherming verder afbouwen. En met innovatie is dat mogelijk, maar dan mag men dat wel niet ‘holderdebolder’ doen. Vandaag zien we dat bepaalde pesticiden verboden worden, waardoor er voor sommige teelten geen enkele gewasbescherming meer overblijft. Men mag enkel willen afbouwen als er alternatieven gevonden zijn.”

Relaes merkt dat er in de politiek en in de maatschappij nog maar weinig kennis is over de landbouw. “Ik was aanvankelijk gecharmeerd door de Farm-to-Fork-politiek van Frans Timmermans, maar die bleek naïef op sociaal-economisch vlak. Men ging er al te makkelijk van uit dat een geïnformeerde consument wel meer zal willen betalen. De bedoeling om de hele keten en zelfs de consument mee te nemen in dat verhaal was goed, maar het vertrekpunt was verkeerd. Het had een Fork-to-Farm-strategie moeten zijn, zoals met de doelstelling om een groter aantal biologische voeding te bekomen. Dan moet je niet eerst het biologische areaal uitbreiden, maar wel de vraag naar biologische voeding bij de consument. Pas als die er is, zal de groei in het areaal vanzelf volgen”, stelde Relaes.

Verwachtingen temperen

In de boerenprotesten overal in Europa werden de Europese vrijhandelsakkoorden vaak op de korrel genomen. Norbert Lins gaf aan dat daar kan aan gewerkt worden, maar tempert tegelijk de verwachtingen. “Je kan de engagementen die werden aangegaan niet zomaar terugdraaien. Er moet terecht gewerkt worden aan een gelijk speelveld voor de Europese landbouw en de niet-Europese landen die hun producten uitvoeren naar Europa, maar dat valt niet even snel op te lossen.”

“Na de boerenprotesten en na het vertrek van Frans Timmermans doken er in het Europees Parlement plots veel ‘nieuwe’ vrienden van de landbouw op, zelfs op de linkerflank. Misschien zullen er na de verkiezingen van juni nog meer vrienden van de landbouw in het Europees Parlement zetelen. Het aanhoudende protest van de voorbije weken en maanden heeft duidelijk gemaakt dat er een meer landbouwvriendelijk beleid nodig is”, stelde Lins.

Herbert Dorfmann, een Italiaanse Europarlementariër voor de EPP, ziet Vlaanderen inzake landbouw als een voorbeeld voor Europa. “We moeten af van 1 landbouwbeleid voor gans Europa en meer denken in de richting van verschillende oplossingen voor verschillende situaties. In de Alpen zijn er andere uitdagingen en andere oplossingen dan hier in de polders”, meende Dorfmann. De klimaatverandering duwt het Europese landbouwbeleid eveneens naar een gedifferentieerde aanpak. “In het zuiden van Europa zullen bepaalde vormen van landbouw straks misschien niet meer mogelijk zijn. Misschien kunnen de landen in het noorden van Europa, waar ondanks de klimaatverandering heel goed aan landbouw kan gedaan worden, die rol overnemen?”

Kansen gemist

Het Italiaanse parlementslid pleitte voor meer steun voor innovatie in de landbouw. “Na de verkiezingen moet er een nieuw debat komen over het Europese landbouwbeleid en daar moet innovatie een belangrijke plaats in krijgen.” Eerder die dag wees Stefan Top van de Vlaamse machinebouwer AVR op de ambigue rol die Europa speelt in innovatie in de landbouw. “De doelstellingen en de middelen volgen elkaar niet altijd mooi op. Europa heeft heel wat kansen gemist door zo lang de nieuwe genomische technieken tegen te houden”, stelde Top.

Dorfmann bracht een verklaring aan waarom innovatie soms moeilijk ingang vindt in de landbouw. “Vaak blokken consumenten innovatie af. Voor auto’s en gsm’s is innovatie net een troef, maar voor voeding is dat omgekeerd. We merken dat ook landbouwers vandaag niet altijd trots zijn op de innovaties die ze toepassen. In een ver verleden, toen de honger in Europa moest bestreden worden, werd innovatie in de landbouw wel breed omarmd door maatschappij, beleid en landbouwers.”

Benjamin Laga van de Gentse sojazaaigoedproducent Protealis nuanceerde de stelling dat landbouwers niet openstaan voor innovatie. “Landbouwers zijn zeker geïnteresseerd in innovatie en verduurzaming, maar ze zetten pas de stap als het hele plaatje klopt: als er ook afnemers zijn aan een winstgevende prijs. Incentives kunnen helpen om innovaties in de praktijk te testen, maar eigenlijk zijn die overbodig als het verdienmodel op punt staat.”

Geen Europese eenheidsworst

Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns kwam in zijn uiteenzetting terug op de Europese regeldrift. “We moeten af van de Europese eenheidsworst waarbij alle regels voor gans Europa gelden. Ook inzake de doelstellingen moeten we durven zeggen dat sommige Europese doelstellingen in Vlaanderen niet haalbaar zijn. En om te kunnen verduurzamen moeten landbouwers kunnen investeren en moeten ze dus vergunningen kunnen krijgen. Dat is in Vlaanderen voor elke ondernemer de grootste uitdaging.”

Tom Vandenkendelaere vatte het EPP For Farmers-congres in Izegem samen in 3 punten. “Europese landbouwers hebben nood aan perspectief. Na de Green Deal is er daarom nood aan een Farm Deal. Innovatie en technologie moeten meer mogelijkheden krijgen, want die helpen om de doelstellingen inzake duurzaamheid te halen. En ten slotte moet Europa leren uit foute beslissingen die in het verleden werden genomen.”

Filip Van der Linden