Wie betaalt voor PFAS-vervuiling?
Als het van de landbouwverenigingen van Agrofront afhangt, richt de overheid zo snel mogelijk een PFAS-fonds op voor getroffen landbouwbedrijven. Dat blijkt uit interne communicatie naar de leden van Boerenbond dat Landbouwleven kon inzien.
Landbouworganisaties Boerenbond, Algemeen Boerensyndicaat (ABS) en Fédération Wallonnne de L’Agriculture (FWA) zouden achter de schermen vragen naar de oprichting van een PFAS-schadefonds om getroffen landbouwbedrijven te vergoeden. “Dit schadefonds moet de onkosten voor staalnames, bodemsaneringen, aansprakelijkheidsclaims en (imago)verliezen vergoeden”, valt te lezen in interne communicatie van Boerenbond aan hun leden.
Een dergelijke fonds bestaat al voor de directe omgeving van de 3M-fabriek in Zwijndrecht, waar de storm rond PFAS enkele jaren geleden begon. Maar PFAS-verontreiniging van de bodem beperkt zich niet tot de directe omgeving van die fabriek. “Ook verwerking van PFAS-houdend afval en het gebruik van brandblusschuim zorgen voor verspreiding van deze forever chemicals naar het milieu.” In de verbrandingsoven van Indaver wordt bijvoorbeeld PFAS-afval verwerkt. Maar de landbouworganisaties vinden het niet kunnen dat boeren door deze milieuvervuiling met rekeningen voor staalnames en inkomstverliezen achterblijven.
Normen voor eieren en vlees
Zo zijn er sinds 1 januari 2023 Europese normen opgelegd voor eieren, vis, schaaldieren, tweekleppige weekdieren, vlees en eetbaar slachtafval. In PFAS-risicozones moeten land- en tuinbouwbedrijven hun eigen productie controleren op contaminatie met PFAS en opdraaien voor de kosten van deze analyses.
Zelf neemt het FAVV willekeurig stalen van landbouwproducten om deze te controleren op PFAS. Vorig jaar analyseerden ze 370 stalen, waaruit 4 keer dierlijke producten boven PFAS-normen kwamen. Die bedrijven werden geblokkeerd en het voedselagentschap legde hen verregaande beperkingen op.
Een veebedrijf in Stabroek is 1 van 2 rundsveebedrijven die onder strenge voorwaarden moeten werken door een PFAS-normoverschrijding. De veehouder is verplicht elk karkas dat die levert aan het slachthuis op eigen kosten te laten bemonsteren op PFAS. Vlees dat teveel PFAS bevat, mag niet in de voedselketen terechtkomen, waardoor de verkoop van dat veebedrijf in de praktijk zo goed als stilligt.
De eigenaar van het veebedrijf in kwestie vindt het niet kunnen dat die zelf moet opdraaien voor die kosten terwijl het om een wijder milieuprobleem gaat. Aan Landbouwleven gaf de veehouder aan dat de kosten van zowel de staalnames als de inkomstverliezen beginnen op te stapelen: “Er moet een fonds opgericht worden om ons en andere landbouwers in de streek te vergoeden.” De landbouworganisaties treden die veehouder daar nu dus in bij. “Die bedrijven leiden grote (imago-)verliezen door iets waar zij niets aan kunnen doen. Zij zijn hier niet de oorzaak, maar louter het slachtoffer”, aldus Boerenbond.
Voortgang fonds
De details van het PFAS-fonds zijn nog uit te werken, maar zoveel mogelijk boeren moeten naar mening van de landbouworganisaties kunnen putten uit het fonds. “Uiteraard moet ‘wie schade ondervindt’ liefst zo breed mogelijk geïnterpreteerd worden”, zegt Elisabeth Mertens, woordvoerder van Boerenbond. “Financiering is nog te bekijken, maar het lijkt ons logisch dat dat van zowel overheid als de vervuilende partijen afkomstig is.”
Op korte termijn willen de landbouworganisaties in overleg gaan met de overheid om hun vraag voor een PFAS-fonds verder te duiden. Minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) zou in principe wel openstaan voor zo’n formule. “Minister Demir heeft al aangegeven een PFAS-fonds te willen oprichten, maar het is onduidelijk of dat enkel voor particulieren is of ook voor bedrijven en dus landbouwers”, duidt Mertens. In de Commissie Leefmilieu gaf de minister onlangs aan dat het dossier vertraging opgelopen heeft door verdeeldheid in de federale regering.
