Lopen Europese ambities voor de bio-economie gelijk met die van boeren?
De Europese Unie zet toch op zijn minst een deel van zijn geld in op bio-economie. De productie van biogas en -methaan moet voor extra inkomsten voor boeren zorgen. Bij deze hoerageluiden klonken tijdens een event georganiseerd door project Alfa toch wel wat kanttekeningen.
Uit de Europese landbouwvisie die de Commissie op 19 februari presenteerde, is het duidelijk dat bio-economie voor bijkomende inkomstenbronnen voor (jonge) boeren moet zorgen. Bio-economie omvat alle economische activiteiten die gebruik- maken van biologische organismen of processen, inclusief de verwerking van teelten of reststromen zoals dierlijke mest tot voedsel, diervoeder, biogebaseerde producten en bio-energie.
Volgens de visie komt er dit jaar nog een nieuwe strategie om de Europese bio-economie te bolsteren. “Die zal in het bijzonder gunstig zijn voor de boerengemeenschap, omdat het de diversificatie van waardestromen mogelijk maakt, landbouwresiduen valoriseert, de rol van primaire producenten in de waardeketen versterkt en voor nieuwe banen zorgt in de plattelandsgebieden.”
Twee Eurocommissarissen zetten die ambitie vorige week nog eens extra in de verf tijdens een bezoek aan het Koeweidehof van melkveehouders Bart Vanderstraeten en Marijke D’Hertefelt in Merchtem. “ Bio-eoconomie biedt heel wat opportuniteiten voor Europa”, zei Jessika Roswall, Eurocommissaris voor Milieu, Waterbeheer en een Concurrerende Circulaire Economie. Christophe Hansen, Commissaris voor Landbouw en Voeding, viel haar daarin bij. “ Bio-economie kan een extra bron van inkomen zijn voor boeren die nu jammer genoeg niet kunnen leven van de productie van voedsel.”
Vergunningen
Dat de interesse in bio-economie – en dan vooral de mogelijkheid om zelf energie op te wekken – bij de landbouwgemeenschap groeit, toonde een event dat 2 weken voor het bezoek van de Europese Commissie aan het Koeweidehof op dezelfde locatie plaatsvond. Het Alfa-project verzamelde daar onderzoekers, stakeholders en landbouwers om het over de voordelen en uitdagingen van biogas- en -methaanproductie in de veehouderij te hebben.
Project Alfa streeft er zelf naar om de marktacceptatie van biogasproductietechnologieën die mest gebruiken als biomassa te ondersteunen, met als doel het aandeel van hernieuwbare energie in de EU te vergroten. Europa heeft immers nog niet volledig geprofiteerd van het potentieel om enorme hoeveelheden dierlijke mest te benutten voor biogasproductie, zegt het project.
Daar zijn heel wat redenen voor. Zo is er een gebrek aan bewustzijn en weerstand van burgers vanwege milieu- en geurbezwaren. Weinig mensen willen een pocketvergister in hun tuin hebben staan. Bij boeren spelen twijfels over het rendement en toekomstige inkomsten, maar vooral het onzeker beleidskader rond vergunningen zorgt ervoor dat Vlaamse boeren afhaken.
Melkveehouder Bart van het Koeweidehof kan ervan meespreken. Door de stikstofproblematiek mag hun biogasinstallatie de groei van de kudde niet mee volgen. “Meer onderzoek naar biogas en -methaan is altijd goed, maar de wetgeving bepaalt de snelheid van innovatie op de boerderij. Als de wetgeving het toelaat, zouden er heel wat meer biogasinstallaties volgen in Vlaanderen.”
Biomethaan
Desondanks is de productie van biogas al meer ingeburgerd in Vlaanderen. Ondertussen zijn er volgens project Alfa zo’n 80 biogasinstallaties in onze regio, vooral pocketvergisters die dierlijke mest gebruiken om stroom op te wekken.
Wat nog wel in de kinderschoenen staat, is de opwaardering van dat biogas naar biomethaan, waarmee je gebouwen kan verwarmen, mee kan koken, of je tractor of vrachtwagen ermee kan laten rijden. “Op dit moment zijn er vooral industriële installaties om biomethaan te produceren in Vlaanderen”, zegt Céline Wyffels van het Sempre-Bio-project, dat op zoek is naar nieuwe en kosteneffectieve oplossingen voor de productie van biomethaan, om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verminderen. “Door het beleid en een gebrek aan steunmaatregelen is het moeilijk om op landbouwschaal biomethaan te produceren.”
Het Sempre-Bio-project werkt een casestudy uit op de melkveeboerderij van de familie Masscheleyn in Adinkerke om te zien of biomethaanproductie op de boerderij überhaupt haalbaar is. De komende maanden zullen ze een cryogene opwerkingsinstallatie – een nieuwe techniek voor Vlaanderen – voor de productie van biomethaan installeren op het familiebedrijf. De biogasinstallatie staat er ondertussen al een jaar. “Het gaat wel om een relatief groot landbouwbedrijf. Ook al blijkt de productie van biomethaan op dit landbouwbedrijf haalbaar en rendabel, toch mag je die lijn niet zomaar doortrekken naar alle andere landbouwbedrijven in Vlaanderen. Voor elk bedrijf zullen we case by case moeten kijken wat de beste optie is.”
Value4Farm is een ander project dat biogas en -methaanproductie onder de loep neemt. Met een microturbine in plaats van de meer klassieke warmtekrachtkoppeling zal Inagro op haar demosite biogas produceren uit landbouwafval, om dat daarna via biomethanatie te verwerken tot biomethaan. Een trekker zal die biomethaan als transportbrandstof gebruiken. “Binnen een jaar weten we hopelijk meer over wat haalbaar is op landbouwschaal”, zegt Sander Vandendriessche van Inagro.
Eigen energienoden
Value4Farm voerde ook een bevraging uit bij boeren in de EU-lidstaten waar het project actief is. Bijna 60% van de respondenten gaf aan geïnteresseerd te zijn in energiediversificatie. Boeren zijn dus wel op zoek naar manieren om zelf energie op te wekken. “Logisch ook, met de hoge energieprijzen van de laatste jaren”, aldus Vandendriessche.
Uit diezelfde bevraging bleek wel dat een landbouwer in de eerste plaats landbouwer wil blijven, en geen energieboer. “Zelf energie produceren is voor een boer mooi meegenomen, maar zal altijd bijzaak blijven naast de productie van voedsel.” Een toekomstige Europese strategie voor de stimulatie van de bio-economie zal er rekening mee moeten houden dat boeren meer geïnteresseerd zullen zijn in kleinere installaties voor hun eigen energienoden, los van grote Europese doelstellingen om de EU minder afhankelijk te maken van Russisch gas en fossiele brandstoffen.
Eerder uitte de Europese Commissie al de ambitie om de biomethaanproductie in de EU tegen 2030 op te schalen naar 35 miljard kubieke meter (mkm) per jaar. In 2023 bleef de EU-biomethaanproductie nog beperkt tot 4,1 mkm.
Een rapport van de Nederlandse ngo Feedback EU stelt de tegenstelling tussen Europese ambities rond biomethaan en de belangen van boeren nog scherper: de Brusselse beleidsvorming daarrond is op maat van de industrie en grote veebedrijven, die, in tegenstelling tot kleine boeren, de grote investeringen in biomethaaninstallaties kunnen betalen. Het rapport concludeert verder dat het Europese biomethaanbeleid de concurrentie voor landbouwgrond voor kleine boeren vergroot, de productie van vlees stimuleert – terwijl veestapels juist moeten dalen om milieu- en klimaatdoelen te halen –, de productie van voedsel verdringt en de preventie van voedselafval ondermijnt. Een strategie voor bio-economie mag zijn doel niet voorbijschieten door een niet-duurzaam landbouwsysteem in stand te houden, enkel en alleen om energie te produceren. Daar zijn groenere alternatieven zoals wind en zonne-energie voor, besluit Feedback EU.
