Kweekvlees: boeren botsen met proefburgers
De Europese Unie lijkt zich de komende jaren op te maken voor een beslissende slag over de toekomst van kweekvlees. De eerste marktvergunningsaanvragen voor de labovleesproducten zijn recent ingediend, maar tegenstanders slijpen ondertussen de messen. “Deze praktijken vormen een bedreiging voor echte voedselproductiemethoden die de kern vormen van het Europese landbouwmodel.”
Een nieuwe triomf voor kweekvlees: pioniersbedrijf Mosa Meat vraagt als eerste goedkeuring voor rundvlees uit een laboratorium in de EU. Het Nederlandse bedrijf diende op 22 januari een marktvergunningsaanvraag in voor een gecultiveerd rundvleesproduct bij de Europese Commissie. Volgens de website kweekvlees.be is dat een cruciale stap richting de introductie van kweekvlees op de Europese markt. Ondertussen diende het bedrijf ook een dossier in voor Zwitserland.
Meer concreet gaat het om gecultiveerd rundervet. Elk individueel ingrediënt geproduceerd in een laboratorium moet immers volgens de Europese Novel Foods-verordening apart beoordeeld worden.
“Gekweekt vet geeft vlees zijn kenmerkende smaak, aroma en mondgevoel. Dit is een belangrijke stap om onze eerste Mosa Burgers naar consumenten in heel Europa te brengen”, schrijft Mosa Meat op LinkedIn. “Deze innovatie verbetert niet alleen onze Mosa Burgers, maar mogelijk ook plantaardige producten, die vaak moeite hebben om de volledige sensorische ervaring van vlees te evenaren”, zegt Maarten Bosch, CEO van Mosa Meat. Als Europa het gecultiveerde vet afstempelt, zal het in de eerste plaats gecombineerd met plantaardige producten in winkelrekken aangeboden worden. Dat zal de prijs van het product nog meer drukken, in vergelijking met de burger van 250.000 euro die stichter Mark Post in 2013 op televisie presenteerde.
Veelbelovende oplossing
Om kweekvlees in een laboratorium te produceren heb je stamcellen van levende dieren nodig. In bioreactoren wordt een kweekvloeistof van suikers, aminozuren en vetten toegevoegd om de cellen te vermeerderen en spiervezels te vormen. Na een aantal weken zijn er genoeg cellen om een vleesproduct te vormen.
Voorstanders van kweekvlees zien het als middel om een einde te maken aan alle malaises van de veesector. “Gecultiveerd rundvlees biedt een veelbelovende oplossing voor de groeiende vraag naar vlees”, schrijft kweekvlees.be, een initiatief van Gaia. “Het productieproces heeft aanzienlijk minder impact op het milieu dan traditionele veeteelt: minder water-, land- en energieverbruik, een lager broeikasgasverbruik, geen dierenleed of slacht nodig, en het is beter voor de wereldwijde voedselzekerheid.”
Als kweekvlees op een commerciële schaal geproduceerd wordt tegen 2030, kan het volgens een studie van CE Delft inderdaad milieuwinst opleveren ten opzichte van rundvlees, varkensvlees en kip.“Kweekvlees gebruikt veel minder land in vergelijking met alle conventionele vleessoorten en heeft lagere stikstofgerelateerde emissies in alle scenario's, dankzij een veel betere voederconversie.” De productie van kweekvlees verbruikt wel meer energie dan ‘gewoon’ vlees. Bij gebruik van hernieuwbare energie tijdens de productie en in de belangrijkste delen van de toeleveringsketen, heeft kweekvlees dan weer een lagere koolstofvoetafdruk dan rund- en varkensvlees, en vergelijkbaar met kip.
Kweekvlees creëert volgens kweekvlees.be zelfs nieuwe economische kansen voor Europese bedrijven en boeren. “Landbouwers kunnen bijvoorbeeld de grondstoffen leveren die nodig zijn voor de productie van gecultiveerd vlees, waardoor traditionele landbouw en technologische vooruitgang hand in hand kunnen gaan.”
Proces van jaren
Mosa Meat is niet het enige bedrijf dat de eerste stappen genomen heeft om kweekvlees op de Europese markt te krijgen. Het Franse bedrijf Gourmey diende in juli vorig jaar al een aanvraag in voor gekweekte foie gras.
De Europese Commissie moet nu onderzoeken of de lijvige – het document bestaat uit bijna 1.000 pagina’s – aanvraag van Mosa Meat ontvankelijk is. Daarna werpt de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) haar blik op de veiligheid van gecultiveerd rundervet.
Het hele proces duurt normaal gezien 18 maanden, maar kan snel nog maanden uitlopen. De risicobeoordeling door EFSA duurt zo’n 9 maanden, dan volgt een 7 maand lang risicobeheerproces. Daarna moeten de Europese lidstaten met een gekwalificeerde meerderheid – 55% van de lidstaten die ten minste 65% van de totale EU-bevolking vertegenwoordigen – het hele dossier nog goedkeuren voordat de eerste burger met kweekvet in de winkelrekken ligt.
Tegenstanders
Dat belooft nog spannend te worden. In gans Europa richten tegenstanders hun pijlen op kweekvlees. Zo eisten Italië, Oostenrijk en Frankrijk een jaar voor de marktvergunningsvraag van Mosa Meat al dat kweekvlees op dezelfde manier behandeld moet worden als farmaceutische producten, wat een al langdurige aanvraagprocedure nog langer zou maken.
“Deze praktijken vormen een bedreiging voor primaire benaderingen op de boerderij en voor echte voedselproductiemethoden die de kern vormen van het Europese landbouwmodel”, schreven de landen over gecultiveerd vlees in een nota voor de Landbouwraad. Met dit document willen ze het debat rond kweekvlees terug fundamenteel opentrekken. Ze maken zich bijvoorbeeld zorgen over de monopolisering van vleesproductie, over een gebrek aan transparantie en over greenwashing. “Als blijkt dat kweekvlees geen duidelijke voordelen biedt – zoals voor het milieu, de gezondheid van consumenten, plattelandsgebieden en boeren – zullen we de ontwikkeling van deze nieuwe sector in de EU niet in overweging kunnen nemen.”
Italië is het eerste land ter wereld dat de productie en verkoop van kweekvlees in 2023 verbood, mogelijk tegen Europese wetgeving in. “Ze vormen een bedreiging voor het inkomen van boeren”, zei de Italiaanse landbouwminister Francesco Lollobrigida tegen nieuwswebsite Politico. “Ze zijn een potentiële bedreiging voor de menselijke gezondheid, het milieu, banen, en de Europese identiteit, cultuur en beschaving.” De mosterd voor deze beschuldigingen zou hij halen bij Coldiretti, de grootste landbouworganisatie in Italië.
Landbouworganisaties staan natuurlijk wantrouwig tegenover de kweekvleesindustrie. Als het van Copa-Cogeca afhangt, komt kweekvlees nooit op de markt. “Technische haalbaarheid rechtvaardigt niet per definitie implementatie, vooral wanneer dergelijke innovaties het potentieel hebben om de fundamenten van de voedselproductie en -consumptie te verstoren”, schrijft de Europese koepelorganisatie in een rapport van februari 2024.
Kweekvlees vormt voor de boerenorganisatie een bedreiging voor de European way of life, de gangbare Europese manier om aan landbouw te doen. Net zoals een aantal lidstaten eist Copa-Cogeca een strenger wetgevend kader voor kweekvlees. Deze medestanders hebben elkaar gevonden in de strijd tegen kweekvlees en bereiden zich voor op een clash nu de eerste laboratoriumvleesproducten toegang zoeken tot de Europese markt.
