Landbouwexpert: “Dankzij de Europese Commissie komt ons voedselsysteem in gevaar”
Expert landbouwbeleid Jeroen Candel (WUR) kijkt met een kritisch oog naar de versoepelingen die de Europese Commissie wil maken aan de milieumaatregelen in het GLB. “Een zorgelijke ontwikkeling gezien de uitdagingen waar de landbouw voor staat.”
De Europese Commissie stelde op 14 mei een pakket aanpassingen aan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid voor. Die moeten het boeren makkelijker maken om landbouwsubsidies te ontvangen. Een vermomde afbraak van milieumaatregelen, juist nu de landbouwsector voor uitdagingen op het vlak van klimaat, biodiversiteit en bodemgezondheid staat, zegt expert landbouwbeleid Jeroen Candel (WUR). “De communicatie van Eurocommissaris Hansen is misleidend.”
Hoe kijkt u naar de voorstellen van de Europese Commissie?
Die voorstellen zijn het sluitstuk van een al langer gaande proces. Vijf jaar geleden leidde de Boer-tot-Bord strategie onder de Green Deal tot een versnelde verduurzaming van ons voedselsysteem. Het laatste jaar sneuvelen echter het ene na het andere groene voorstel. De politieke wind is 180 graden gedraaid: milieuvoorwaarden die boeren moeten volgen om subsidies te krijgen, worden niet langer versterkt, maar juist afgezwakt. Een zorgelijke ontwikkeling gezien de uitdagingen waar de landbouw voor staat, op vlak van klimaat, biodiversiteit, bodemkwaliteit… Ons voedselsysteem komt zo in gevaar.
Als de situatie zo nijpend is, waarom doet Eurocommissaris Christophe Hansen dan deze voorstellen?
Hij framet deze als een versimpeling van administratieve lasten, maar concreet gaat het om milieuwetgeving die Europa ooit geïntroduceerd heeft om een antwoord te bieden aan maatschappelijke uitdagingen.
Daarbij hoeft de klimaat- en milieubeweging niet altijd tegengesteld te zijn aan landbouwbelangen. Een hardnekkige agrolobby verspreidt de laatste jaren die boodschap, naast een versimpelde weergave van de complexe uitdagingen waar landbouwers voor staan. In plaats van hen blind te volgen, kunnen politici gezien de vele uitdagingen beter beleid voorstellen die tegelijk verduurzamen en perspectief bieden aan boeren.
Onderzoek leert ons immers dat boeren ook kunnen profiteren van de duurzame transitie, als politici het maar in goede banen leiden. De problemen blijven ontkennen en op de lange baan schuiven, komt op termijn echter als een boemerang terug in het gezicht van landbouwers.
Een van de eisen van de boerenprotesten was minder bureaucratie. Is dat dan niet legitiem?
Als landbouworganisaties in hun oproep bureaucratie automatisch koppelen aan milieuwetgeving schrappen, gaat het hen dan om bureaucratie of om de milieuwetgeving? Ergens is het juist legitiem dat boeren moeten verantwoorden wat zij doen met het publiek geld dat zij krijgen.
Veel regels kwamen er ook juist op vraag van de landbouw. De Europese landbouw is zeer heterogeen en complex. Het beleid moet rekening houden met verschillende types boeren – biologische boeren, kleine landbouwbedrijven… - die niet dezelfde soort steun nodig hebben. Complexiteit is bijna intrinsiek aan overheidssteun aan de landbouwsector. Nu slagen politici en landbouworganisaties vaak waardevolle regelgeving plat, zonder dat zij eens nakijken waarom die regels überhaupt ooit in leven zijn geroepen.
Daarnaast heb ik ook kritiek op de manier waarop de Commissie nu de milieuregels terugschroeven, zonder er ook maar enige impactstudie over te maken. Terwijl critici van de Boer-tot-Bord-strategie vroeger juist de eersten waren om dat bij de totstandkoming ervan te eisen.
Ontmanteling Green Deal
Verstopt de Commissie de afbraak van milieuwetgeving achter vereenvoudiging?
De communicatie van Christophe Hansen is in ieder geval misleidend. Hij heeft het veel over versimpeling, maar niet over de milieumaatregelen, waar het pakket maatregelen uiteindelijk vooral over gaat.
In de Commissie zorgde het voorstel ook voor een groot conflict. Tegen de wensen van de Europese landbouwadministratie duwden Hansen en Ursula von der Leyen die versoepeling erdoor. Maar over de inclusie van milieumaatregelen in het GLB is lang onderhandeld, en zelfs voor de huidige versoepeling was er al kritiek op de doeltreffendheid ervan, bijvoorbeeld door de Europese Rekenkamer. De ambtenaren van DG Agri vrezen voor de legitimiteit van het GLB, als de groene kern ervan verder ondergraven wordt.
Met slimme politieke woordvoering masseert Hansen deze kritiek nu weg. Problematisch ook dat veel media het dominante frame van de Commissie klakkeloos overneemt.
Het Europees Parlement en de lidstaten moeten de voorstellen van de Commissie nog goedkeuren. Staat er nog iets dit in de weg?
Vorig jaar zijn na de boerenprotesten een aantal ecologische bepalingen van het GLB in een paar maanden ontmanteld. De Commissie, de lidstaten (de Raad) en het Europees Parlement konden het snel met elkaar vinden. In de Raad en de landbouwcommissie in het Parlement is er een ruime meerderheid die zich in verdere versoepelingen kunnen vinden. Van de vroegere groene meerderheid van lidstaten blijft weinig over, en het Parlement maakte na de verkiezingen een ruk naar rechts. Het huidige voorstel zal dus zeker goedgekeurd worden. De vraag is, verlangen beide instituten nog verdere afzwakkingen van klimaatambities?
De Commissie plant nog verdere versoepelingen van het Europese landbouwbeleid. Vermoedelijk vormt het voorstel nu niet het einde van de afbraak van milieumaatregelen in het GLB?
Nee, en ook niet het einde van de ontmanteling van de Green Deal. De Boer-tot-Bord-strategie bestaat in feite niet meer, en is bijna een taboewoord geworden. Recent zijn de Ontbossingswet en de duurzaamheidsrapporteringsverplichtingen voor bedrijven uitgesteld en uitgekleed. De wolf moet eraan geloven. Zelfs de Nitraatrichtlijn staat ter discussie: Nederlandse politici staan te popelen om de richtlijn te verzwakken omdat het land te kampen heeft met een mestcrisis. Deze evolutie gaat breder dan het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, maar is even zorgwekkend met het oog op de reële uitdagingen waar boeren voor staan.
