Geeft het Deens voorzitterschap van de EU terug een groene draai aan Europees landbouwbeleid?
De klok tikt een half jaar verder, dus Denemarken nam het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie over van Polen op 1 juli. Bij het Scandinavische land is terug meer enthousiasme te vinden voor milieu en klimaat in landbouwbeleid.
Naar eigen zeggen zal het Deense voorzitterschap zich inzetten om het dagelijks leven voor boeren, vissers en voedselproducenten gemakkelijker te maken. “Het voorzitterschap zal zich richten op vereenvoudiging en betere regelgeving, en tegelijkertijd streven naar een versnelling van de groene transitie, innovatie stimuleren en zorgen voor een robuuste, marktgerichte sector”, staat in een document ter voorbereiding van de eerste landbouwministerraad (14 juli) onder de auspiciën van Denemarken.
Daarbij streven ze naar een groen, eenvoudig en marktgericht Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Is dat ook de volgorde van belangrijkheid? In ieder geval stuurt Denemarken de EU terug naar een groene koers, nadat competitiviteit het nieuwe buzz-woord in Brussel geworden was.
“De EU heeft – net als Denemarken – grote doelen voor de groene transitie, milieu en biodiversiteit. In Denemarken willen we graag laten zien dat het mogelijk is om een sterke samenwerking te creëren tussen vertegenwoordigers van zowel natuur als landbouw die groene doelen verenigt met ontwikkeling in de voedselsector. Voor ons is het cruciaal dat we zowel de doelen van de groene transitie bereiken als een sterke landbouw hebben”, aldus de Deense minister voor de Groene Transitie, Jeppe Bruus, op een informele milieu- en klimaatministerraad in Denemarken (10-11 juli).
“In Denemarken hebben we een historische overeenkomst gesloten die een volledig nieuwe groene kaart van Denemarken zal tekenen. We zetten grote delen van onze landbouwgebieden om in natuur. Ik ben blij met de grote belangstelling van onze Europese collega's, die konden ervaren hoe de lokale transitie in de praktijk werkt en dat onze oplossingen ook echt werken.”
Hij verwijst naar een historische overeenkomst tussen de overheid, natuurorganisaties en de landbouwsector over de toekomst van de landbouw in Denemarken. Belastinginkomsten uit een taks op emissies in de veeteelt moeten terugvloeien naar verduurzaming in de sector, en het is de bedoeling dat 15% van de landbouwgrond tegen 2045 op vrijwillige basis omgezet wordt in natuur. Denemarken ziet haar overlegmodel als een voorbeeld voor beleidsvorming op Europees niveau.
GLB domineert agenda
De hervorming van het GLB, waarvan het voorstel van de Commissie op 16 juli wordt verwacht, tegelijkertijd met het meerjarig budget van de EU, zal de agenda domineren van de Europese landbouwministers tijdens het voorzitterschap van Denemarken. Een eerste vergadering onder hun voorzitterschap vond plaats op 14 juli. Daar stelde het Scandinavische land hun werkprogramma voor de tweede helft van het jaar voor, werd een update van de marktsituatie gegeven, en debatteerden de ministers over plantaardige eiwitten. De Commissie moet in 2026 hiervoor een nieuwe strategie presenteren om minder afhankelijk te zijn van import.
De lidstaten zullen op 22 en 23 september aan de slag gaan met besprekingen over het nieuwe Meerjarig Financieel Kader voor 2028-2034 en de hervorming van het GLB. Andere agendapunten zijn de Europese strategie voor waterbestendigheid, de handel in landbouwproducten, de strategie voor generatievernieuwing en een evaluatie van het derde jaar van de uitvoering van de strategische plannen van het GLB. Voorafgaand hieraan zullen de ministers van 7 tot en met 9 september ook een informele bijeenkomst hebben gehouden in Kopenhagen, met als hoofdthema de toekomst van het GLB, met een focus op vereenvoudiging en nieuwe technologieën zoals biopesticiden en -stimulanten.
Vanaf oktober zal elke bijeenkomst worden aangegrepen om een debat te houden over de hervorming van het GLB, waarbij de nadruk zal liggen op een bepaald aspect van het dossier. Op 27 en 28 oktober zullen de ministers in Luxemburg, naast deze thematische bespreking, de balans opmaken van de marktsituatie. Op 17 november zullen zij ook het nieuwe omnibuspakket voor vereenvoudiging bespreken, dat betrekking heeft op de aspecten ‘milieu en gezondheidsveiligheid’, de handel in landbouwproducten, de evaluatie van de richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken en de EU-strategie voor de digitalisering van de landbouw. Tot slot wordt verwacht dat de lidstaten in december, naast het GLB, ook het voorstel over welzijn tijdens het vervoer van dieren, vereenvoudiging in de agrovoedingssector en de Europese strategie voor de bio-economie zullen bespreken.
Verder zal Denemarken zich inzetten om de positie van boeren in de voedselvoorzieningsketen te versterken, met als doel onderhandelingen met het Europees Parlement te starten en af te ronden over oneerlijke grensoverschrijdende handelspraktijken en amendementen op de gemeenschappelijke marktordening.
Nieuwe Genomische Technieken
De trialoogonderhandelingen tussen de Europese instellingen over de verordeningen die het gebruik van Nieuwe Genomische Technieken (NGT’s) liberaliseren, waren eerst gepland op 30 juni, maar zijn op verzoek van het Europese Parlement geannuleerd. Denemarken heeft van het dossier een prioriteit gemaakt. “NGT’s kunnen een centrale rol spelen in de ontwikkeling van weerbare gewassen en kunnen bijdragen aan een duurzamere voedselproductie.”
Makkelijk zal het niet worden om vooruitgang te boeken in dit dossier. De besprekingen liepen al enkele weken vast op een technisch niveau. Een van de belangrijkste knelpunten zijn octrooien. De lidstaten willen de toekenning van octrooien toestaan voor NGT-planten, met inbegrip van categorie 1-planten, die als gelijkwaardig beschouwd worden als conventioneel geteelde variëteiten. Europarlementariërs willen dit niet toestaan, en zijn voorstander van de etikettering van NGT’s in de hele toeleveringsketen. Daar is echter een meerderheid van de lidstaten dan weer tegen.
De socialistische Europarlementariër Christophe Clergeau, die voor zijn fractie verantwoordelijk is voor het dossier, betreurt het totale gebrek aan compromisbereidheid en beschuldigt de Raad en de Commissie ervan voet bij stuk te houden en het standpunt van het Parlement te negeren. Hij hoopt dat de onderhandelingen in september terug hervat worden in een geest van compromis, op een betere basis en met een ‘rustig’ tijdschema.
Denemarken is veel meer voorstander van de liberalisering van NGT’s én van de bescherming ervan door octrooien dan Polen. Dat zal ook nodig zijn om het Parlement te overtuigen. “Rechts en uiterst rechts lijken bereid om alle kwesties van traceerbaarheid, vrije keuze voor consumenten en de bescherming van GGO-vrije biologische sectoren te verkopen om tegen elke prijs een akkoord te bereiken”, klaagt Clergeau, die toegeeft dat hij op het gebied van etikettering in de minderheid is binnen de parlementaire onderhandelingsgroep.
