Eerste zescilindertractoren zorgen voor omwenteling
Tijdens de Werktuigendagen wordt voor de 12de keer een grootse oldtimerhappening georganiseerd. Op zaterdag 20 en zondag 21 september 2025 zullen opnieuw duizenden oldtimerfanaten naar de vertrouwde terreinen in Oudenaarde (Heurne) afzakken. De organisatie spaart kosten noch moeite om er terug een onvergetelijke gebeurtenis van te maken!
Net zoals bij de vorige edities staat op zaterdag en zondag de tentoonstelling van oldtimertractoren centraal. De organisatoren van de Werktuigendagen hopen dat opnieuw 300 tot 400 oldtimeritems het terrein zullen aankleden.
Daarnaast wordt traditioneel de ‘Belgian Oldtimer Tractoren Award (BOTA)’ georganiseerd. Het thema van dit jaar is ‘zescilindertractoren’.
Op zondagnamiddag worden alle oldtimertractoren tijdens een defilé ter hoogte van de secretariaatstent op het oldtimerterrein één voor één voorgesteld aan het publiek. Piet Verschelde, een echte autoriteit in de wereld van de oldtimertractoren, zorgt voor deskundig commentaar. Aansluitend worden de prijzen van de BOTA uitgereikt.
Doorlopend kunnen de bezoekers op het oldtimerterrein ook een expositie rond de geschiedenis van de ploeg bezoeken.
Old-& youngtimers
Volgens de wet kan een voertuig als oldtimer ingeschreven worden wanneer het 30 jaar oud is, maar in de tractorenwereld spreekt men van oldtimers wanneer het bouwjaar voor 1970 ligt. Jongere tractoren noemt men ‘youngtimers’. Dit zijn dus waardevolle oude tractoren, maar met reeds moderne uitrusting. Het meest opvallende daarvan is de fabriekscabine.
Gevoelsmatig wordt een tractor als oldtimerobject beschouwd wanneer de betrokken persoon deze gekend heeft in zijn tienerjaren.
De rush naar meer vermogen is niet nieuw
In meerdere Europese landen keken de grote landbouwbedrijven uit naar bredere werktuigen. In gebieden met kleine bedrijven namen de loonbedrijven veel werk over en ook die zochten eveneens naar meer capaciteit. Daarom moest het motorvermogen steeds wat opgedreven worden. De populaire tweecilindermotor werd een driecilindermotor en even later was de viercilindermotor de topper.
De vierschaarploegen en de rotoreg met zaaicombinatie vroegen echt meer trekkracht en hefvermogen. De Europese tractorfabrikanten brachten één na één een zware tractor uit met een zes-cilindermotor, in navolging van de Amerikaanse merken.
Veel luchtgekoelde motoren
Vandaag de dag zijn de luchtgekoelde motoren volledig verdwenen bij de Europese landbouwtractoren. Dat komt omwille van het realiseren van de uitstootnormen. Maar ooit waren de tijden anders en was de luchtgekoelde motor heel populair. De bekendste is nog steeds de Deutz-motor uit Keulen. In Duitsland bouwde echter ook MWM luchtgekoelde zes-cilindermotoren. Vanaf 1965 bracht ook Güldner zijn eigen zespitter.
Een opvallende ontwikkeling bij de luchtgekoelde motoren werd gerealiseerd door Eicher. Hun koeling bestond uit één ventilator per cilinder, terwijl de andere motorbouwers de koeling realiseerden met één ventilator en met een taps toelopend luchtkanaal. Ook Porsche bouwde luchtgekoelde motoren, maar het merk heeft nooit een zes-cilindermotor op de tractormarkt gebracht.
In Frankrijk bracht Renault in 1969 de R98 uit met een relatief zeldzame luchtgekoelde MWM zes-cilindermotor. In Italië ontwikkelde Same en Lamborghini hun eigen luchtgekoelde zware zes-cilindermotor.
Het voordeel van luchtgekoelde motoren was de eenvoud en het beperkte onderhoud. Omdat de bedrijfstemperatuur hoger lag, kon met een luchtgekoelde motor het brandstofverbruik gedrukt worden. Vandaag de dag telt dit argument niet meer, omdat de watergekoelde motor met common rail- injectie een veel hogere inspuitdruk opbouwt die niet realiseerbaar is met luchtgekoelde cilinders.
Een nadeel van luchtkoeling is het hogere geluidsniveau, wat het gebruikscomfort drukt.
Watergekoelde motoren
Vanuit Amerika en Groot-Brittanië kwamen er enkel tractoren met watergekoelde motoren en uit deze landen kwamen ook reeds in de jaren 50 zes-cilindermotoren.
Merken zoals John Deere, International , Allis Chalmers, Ford, David Brown , Massey Ferguson kwamen in kleine aantal in Europa binnen.
In Duitsland bouwde Schlüter, MAN, MWM, John Deere, International en Hanomag hun tractoren met eigen motoren.
Vaak ging de introductie van de zescilindertractoren gepaard met het uitbrengen van een nieuw model, en dit onder meer omdat een grote radiator en brandstoftank de nodige ruimte moest krijgen.
4 WD en stuurbekrachtiging
Al snel bleek dat de bestaande smalle en kleinere banden niet de trekkracht leverden die men verwacht van de zware tractoren. Er moesten grotere banden komen en dat maakte de zware tractoren nog duurder. Zowel de merken SAME als MAN introduceerden reeds eerder de vierwielaandrijving en dit werd nu meer dan ooit een optie.
Zware tractoren sturen tevens moeilijk en daarom zijn de eerste zes-cilinders vaak uitgerust met een hydraulische stuurbekrachtiging. Het volledige hydraulische stuur met hydraulische cilinder (orbitrol-systeem) kwam pas later.
Om de zware werktuigen te kunnen tillen, moest een sterke hefinrichting gebouwd worden en de trekkrachtregeling (dieptecontrole) werd niet meer via de topstang, maar via de trekstangen aangestuurd.
Al deze elementen zorgden ervoor dat de tractor een volledige transformatie kreeg en dat het veel meer was dan aan een bestaande transmissie zomaar snel een zes-cilindermotor te schroeven.
Wachten op de transmissie
Voor vele tractorfabrikanten was het niet eenvoudig om een sterke tractor op de markt te brengen. Bijna alle Duitse merken wachten tot ZF of Hurth een sterke transmissie en achteras ontwikkeld had. Het was ZF die de A 230, de zwaarste van hun A 200-serie, in 1963 of 1964 uitbracht. Schlüter was het eerste merk waar deze aandrijflijn werd ingebouwd en daarmee heeft de Schlüter 900 nog altijd de eer om de eerste Duitse zes-cilindertractor te zijn.
Even later kwam dezelfde aandrijving ook bij Deutz in de D8005 terecht. De andere Duitse merken kwamen even later met hun zware tractor en konden de nieuwe reeks van ZF, namelijk de 300-serie, inbouwen.
Meerdere merken bouwden hun eigen aandrijflijn. Uiteraard nam deze ontwikkeling wat tijd in beslag, zodat sommige tractormerken voor het eerst een zes-cilindermotor op de markt brachten in 1970.
Niet alleen voordelen
De introductie van de zes-cilindermotoren gaf aan de tractorwereld een geweldig imagogevoel mee. Ze waren sterk, boden veel comfort hadden grote banden, een sterke hydrauliek, vierwielaandrijving en een mooie motorklank. Er waren echter ook wat nadelen, zoals het hogere brandstofverbruik en vooral de aanschafprijs. Om de prijs wat te drukken werd wel eens bespaard op de banden. Te smalle of kleine banden gaven dan niet de gewenste trekkracht.
Eveneens heeft de koper wel eens getwijfeld tussen een tweewielaandrijving en een vierwielaandrijving. Daarom zijn de eerste zes-cilinders het meest met tweewielaandrijving uitgevoerd; niet alleen omwille van het serieuze prijsverschil, maar ook omdat de eerste aangedreven voorassen een zeer grote draaicirkel hadden.
Een ander nadeel van deze tractoren uit de late sixties is de rijsnelheid. Was het uit veiligheid, of deed men werkelijk minder de baan of nam men rustig de tijd... Wie zal het zeggen?
Oldtimershow
De aanwezigheid van originele zescilindertractoren op de Europese oldtimershows kwam iets later op gang. Een reden hiervoor kan zijn dat de restauratie van de tractoren veel werk vroeg en dit omwille van de omvang. Het beperkte aantal exemplaren van de eerste zes-cilinders brengt dan ook wel eens moeilijkheden mee om onderdelen te vinden. De zoektocht naar deze tractoren is pittig.
Uiteraard waren deze tractoren allen voorzien van een sterke lift, meestal ook van een hydraulische besturing en eveneens van hydraulische remmen. Dit alles maakt dat deze 55- à 60-jarige tractoren, na veel restauratiewerk met zeer veel fierheid getoond worden.
We hopen dat vele fiere eigenaars hun tractor zullen showen in september 2025 te Oudenaarde want ‘six-cylinders from the sixties are sexy’.
